Dyskusja trwa: głos(y) za ograniczeniem zakresu dozwolonego użytku osobistego

Pierwszą grupę należałoby jeszcze podzielić na tych, którzy może by kupili i tych, którzy nigdy nie mieli zamiaru kupić (i przez to nie powodują straty - bo i tak by z nich zysków nie było).

Niezależnie od tego, zgodnie z dominującym dziś podejściem, w interesie właścicieli praw (i dystrybutorów) jest zaostrzanie sankcji i ograniczanie praw odbiorców. Z czysto ekonomicznego punktu widzenia, taka strategia daje nadzieje na ograniczenie nielegalnej dystrybucji i zwiększenie legalnej sprzedaży.

Natomiast w całościowym oglądzie, wydaje mi się, że takie działania przyniosą znacznie mniejsze efekty, niż się tego spodziewają ich inicjatorzy - z różnych powodów, spadku jakości, alternatywnych względem masowo produkowanej "kultury" form rozrywki itp. Tym co dostaną w nadmiarze będzie wrogość społeczeństwa. Poczynając oczywiście od fanów darmowego towaru z P2P, jednak na nich się nie skończy. Coraz więcej osób nawet nie związanych ze ściąganiem zaczyna mieć poważne wątpliwości co do obecnego modelu praw autorskich i prawdopodobnie doprowadzi to do jeszcze szerszego społecznego przyzwolenia na ich łamanie.

Dodatki i inne bajery to jedna z możliwości - oczywiście nie na każdego zadziała, ale odpowiedni dobór może dać naprawdę duże efekty. Są jednak inne opcje, choćby różne proponowane "podatki od P2P".

Nie mam jednego prostego i skutecznego sposobu rozwiązania tej kwestii (szkoda), ale widzę w obecnych działaniach całkowity brak chęci do szukania rozwiązania dobrego dla wszystkich. To się zemści, prędzej czy później.

Tylko czemu nie biorą pod uwagę sytuacji, gdy ktoś usłyszawszy/obejrzawszy/zagrawszy u kolegi w materiał ściągnięty z P2P, pędzi do sklepu, by kupić oryginał? Dlaczego nie doceniają siły marketingu wirusowego, jaki oferują sieci P2P i związane z nimi społeczności?

Jeśli chodzi o dodatki, to tego rodzaju produkt zawsze kierowany był tylko do wąskiej grupy odbiorców, nazwijmy ich fanami. Nie w każdym przypadku da się na nich oprzeć model biznesowy. Przeciwnie, w większości produktów rozrywkowych zachęcenie odbiorców do wydania dodatkowych pieniędzy na wersję premium jest skazane na niepowodzenie. Ile osób kupi DVD np. filmu "Mów mi Dave", aby otrzymać dodatki?

A ile osób kupi DVD z tym filmem, skoro mogą pobrać go sobie z netu? Nie ma się co za bardzo oszukiwać - piraci spiracą wszystko, co da się zrippować lub scrackować... czyli wszystko co jest niematerialne, w tym wszelkie dodatki zapisane na takiej płycie.

Wraz z możliwością oddzielenia nośnika od informacji, jaką dają sieci komputerowe (w tym Internet), sam nośnik stał się jedynie dodatkiem do takich informacji. Można powiedzieć, że tworzenie takiego typu dodatków to core business działalności wydawniczej, a zatem już sam Internet (z P2P) jako taki jest zagrożeniem dla tego typu działalności. Z tego też powodu zrozumiałe wydają mi się postulaty części osób związanych z tą grupą interesów, w których dąży się do ograniczenia lub wyłączenia Internetu jako drogi obiegu utworów.

Wartość dodatkowa czyni cuda, przykładem iTunes. Przecież te same piosenki, za które w ITMS trzeba płacić, można (po chwili szukania) ściągnąć za darmo (ze źródeł o "wątpliwej legalności"). Jednak to, że ITMS dostarcza od razu, w dobrej jakości i bez niespodzianek (klasyczne ściągnięcie czegoś opisanego jako A, co jednak okazuje się być B) jest wystarczającą zachętą do zapłacenia.

Takie spojrzenie wydaje mi się zbyt zawężone. Owszem jakość, szybkość lub pewność mogą być traktowane jako wartość dodana, jednakże nie jestem przekonany o tym, że iTunes jest w rzeczywistości o tyle lepszy od "źródeł o wątpliwej legalności", by była to wystarczająca zachęta do zapłacenia. Sukces wiązałbym dodatkowo z takimi aspektami, jak:

1. łatwość skorzystania z usługi przez grupę docelową, czyli posiadaczy iPodów (względnie innych odtwarzaczy mp3). Ściągnięcie z ITMS utworu na iPoda, czy inny odtwarzacz mp3 jest dużo łatwiejsze, niż zakup i zrippowanie płyty cd. (Względnie jej zmielenie i sprasowanie. Chociaż jak tak się patrzę na mój odtwarzacz mp3, który dostałem jako gratis w telefonie komórkowym kupionym jakiś rok temu za złotówkę w najtańszym abonamencie (cenę podałem tylko dla tych, którzy nie interesują się cenami tego typu sprzętu), to nie wiem czy istnieje taka prasa, która sprasowałaby płytę CD do rozmiarów karty microSD :-) ). Jednakże podejrzewam, iż ITMS również w łatwości skorzystania z usługi nie wyprzedza zbytnio "źródeł o wątpliwej legalności"

2. Jako taka uczciwość ludzi, szczególnie wobec tych, z którymi w jakiś sposób się identyfikują/szanują/cenią, czyli np. artystami. Oczywiście napisałem "jako taka", gdyż wątpliwe wydaje mi się, że gdyby taki artysta przesadził z wymaganiami i zażądał np. by wylizano mu buty albo by pobiec do oddalonego o kilka (kilkadziesiąt) km sklepu, by kupić płytę, a następnie wrócić, nauczyć się obsługi jakiegoś softu do rippowania, by zrzucić to na odtwarzacz mp3. (Chodząc po mieście od dość dawna nie zauważyłem, by ktokolwiek korzystał jeszcze z discmanów), to myślę, że znalazłoby się niewielu fanów, którzy by się na to zgodzili.

Podsumowując, nie sądzę, by ITMS był jakoś szczególnie lepszy od "źródeł o wątpliwej legalności". Raczej po prostu wykorzystał olbrzymi rynek posiadaczy odtwarzaczy mp3, do którego wcześniej jedyną ofertę, niewymagającą szczególnego wysiłku ze strony konsumentów, kierowały właśnie "źródła o wątpliwej legalności".

Pozdrawiam i przepraszam za ten offtopowy komentarz, ale nie mogłem się powstrzymać :-)

Piotrze, ja w żadnym razie nie czynię ci zarzutu.

Ja mam do siebie sporo dystansu :) (mam nadzieję)

W podrzuconym przez Jarka Lipszyca eseju Denny'ego O'Brien'a pt. Copyright, Fraud and Window Taxes (No, not that Windows) pojawił się przykład podatku od okien, który działał na wyspach brytyjskich w latach 1696-1851. Wówczas podatek od liczby okien miał być dobrym sposobem oddzielania bogatych od biednych, z czasem ten sposób przestał być adekwatny. Możemy patrzeć na historię powstania przepisów o dozwolonym użytku, możemy badać jakie jest ratio ich przyjęcia. Ale - w mojej ocenie - to ratio jest niezwykle zmienne. Coś, co - jak wspomniałeś - w latach osiemdziesiątych, a więc przecież raptem 20 lat temu, miało inne uzasadnienie, dziś może go nie mieć, albo mieć inne. Być może całe prawo autorskie za chwilę straci uzasadnienie (przecież i tak może być, prawda?). Kto ma decydować o ratio przyjmowanych, systemowych rozwiązań? Przecież nie prawnicy (bo nie prawnicy tworzą "relacje społeczne" opisywane jedynie przez prawo).

Jak doktor nauk prawnych masz na pewno jakiś pomysł na temat tego: jaka powinna być rola prawnika w czasie przemian, zwłaszcza tak dynamicznych, z jakimi mamy teraz do czynienia. Te przemiany stanowią dla systemu prawnego (i dla prawników) spore wyzwanie, bo chyba nigdy wcześniej nie dochodziło do tak istotnych zmian społecznych. Jedna z możliwych postaw, to po prostu poprzestanie na dogmatycznej interpretacji (niedoskonałych) przepisów. Niedoskonałych nie dlatego, że niesłusznych (bo jedni mają więcej, a inni mniej), niedoskonałych dlatego, że w istotnych kwestiach niedomkniętych, powstających pod olbrzymią presją (piszę te słowa z perspektywy osobistej obserwacji pięciu ostatnich nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zarówno w komisjach sejmowych jak i - co istotniejsze - w podkomisjach). Inna postawa to zajmowanie stanowiska w sprawie przyszłego kształtu prawa. Jak formułować w doktrynie postulaty de lege ferenda i jednocześnie nie być oskarżonym o lobbing? Czy faktycznie - w kwestii dozwolonego użytku, bo jego dotyczy ten wątek - prawnicy są w stanie sformułować stosowne tezy dla przyszłego systemu prawnego? Już widać, że w dyskusji biorą udział socjologowie (a to badając zachowania społeczne, a i Ty przecież posługujesz się argumentacją z podwórka socjologicznego, podając przykład połączeń międzyludzkich). W tej dyskusji pojawiają się argumenty ekonomiczne (wystarczy sprawdzić dyskusję o czasie trwania prawa do artystycznego wykonania i praw do fonogramów; por. ISOC Polska o propozycji nowelizacji dyrektywy "Stawki większe niż życie")...

Zastanawiam się zatem jaka powinna być rola prawnika naukowca w takich czasach, z jakimi właśnie mamy do czynienia? Ja nie jestem w stanie ogarniać wszystkiego co staram się odnotować. Ograniczam się często do odnotowywania kolejnych zdarzeń i coraz mniej mocy przerobowych zostaje na analizy (takie analizy-analizy, nie zaś proste notowanie online i luźne dywagacje). Boje się wyjechać na urlop (ostatni raz byłem chyba 4 lata temu); Przydałby mi się urlop 3 tygodniowy... Boje się pomyśleć co bym zastał po powrocie, ilu spraw nie odnotowałbym, nawet nie wiedziałbym, że miały miejsce. A żyjemy w czasach, w których każda sprawa, każde doniesienie (nawet drobne) są istotne dla opisania otaczającej nas rzeczywistości i - w konsekwencji - analizy systemu prawnego. Zastanawiam się nad tym ostatnio. Niektórzy nie dają rady. Bill Patry ogłosił koniec swojego bloga (por. End of the Blog) stwierdzając, że aktualny stan prawa autorskiego i śledzenie zmian w tym prawie są dla niego zbyt depresyjne (a facet prowadził bloga raptem 4 lata i napisał jedynie 800 postów; a na prawo.vagla.pl, jest ponad 8 tysięcy zebranych przez ponad 11 lat).

Gdy pojawiły się maszyny tkackie Jacquarda - robotnicy pracujący na maszynach ręcznych wywlekali nowe zabawki (ważne dla przemysłu) i palili je na ulicach (por. Jeszcze nie wiadomo kto jest przestępcą czyli R&D w sferze prawa). Czy ma dziś znaczenie jak sytuacje społeczną interpretowali w tamtych czasach juryści? Palenie maszyn tkackich jako akty wandalizmu, atak na mienie prywatne... Prawie tak jak dziś korzystanie z sieci p2p pobierając nowego Batmana w avi... Czasami zastanawiam się też nad tym, co muszą czuć ludzie, którzy odpowiedzialni są za tworzenie prawa w Polsce (niezapomniany cytat z komisji sejmowej, gdy jedna z posłanek, po kilku tygodniach wałkowania nowelizacji ustawy, gdy doszło do ostatecznego sczytania ustalonego kształtu dość skomplikowanej noweli zapytała w odpowiedzi na zadane pro forma pytanie przewodniczącego - czy są uwagi do tytułu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych: "Ja chciałabym zapytać, czy to jest taki termin prawniczy, który mówi o prawach, które mogą mieć jakiś rodzaj pokrewieństwa? Bo mnie się wydaje, że to raczej powinno być o prawach pochodnych, a nie pokrewnych..."; por. Prawo autorskie i co chciał powiedzieć racjonalny ustawodawca). Ludzie, którzy tworzą prawo nie są (w moich oczach: w większości) częścią tych zmian społecznych, które opisują przyjmowane przez nich normy prawne. Nie śledzą też doniesień (bo i nie daliby rady). To frustrujące. Dlatego zastanawiam się jaka powinna być rola prawnika w tych właśnie czasach...

PS
Ja wydawcy mojej książki udzieliłem jedynie czasowej licencji. Co świadomość, to świadomość :)

--
[VaGla] Vigilant Android Generated for Logical Assassination

Bardzo interesujące uwagi krytyczne, rzadko mam przyjemność takie słyszeć.

A dzięki nim coś sobie uzmysłowiłem: różnica między z analogami z lat 80. a dzisiejszymi plikami w sieci rzeczywiście polega na tym, że znacznie łatwiej się rozprzestrzenia treści. Ale to nie koniec. Po przekroczeniu pewnej masy krytycznej przechodzimy z ekonomii niedoboru do ekonomii nadmiaru - i nagle wszystko się zmienia. Ilość przechodzi w nową jakość. Nagle ważniejsze jest odcedzanie, selekcjonowanie i wyszukiwanie wartościowego przekazu, a nie proste wchłanianie jak najwięcej.

W tym kontekście wspomnę o bardzo ciekawej książce "Netokracja: Nowa elita władzy i życie po kapitalizmie". Jej autorzy (poza wieloma innymi pobudzającymi wyobraźnię przewidywaniami na temat zmian w społeczeństwie i mechanizmach władzy epoki cyfrowej) twierdzą, że zmieni się podstawowa wartość systemu. Kiedyś była to ziemia, obecnie pieniądze, ale z czasem coraz bardziej wiedza. Nie należy tego rozumieć prostacko, że forsa przestanie być zupełnie ważna, ale że będzie pochodną wiedzy, traktowaną bardziej instrumentalnie. Dlatego może zachodzić takie zjawisko, jak rynek uwagi ("atencjonalizm"). Konsumtariatowi ("proletariat+konsumenci", czyli klasa rządzona) będzie się płacić np. za oglądanie reklam czy innego przekazu, który netokracji (klasa rządząca) jest wygodny.

Jeśli popatrzymy na rozpowszechnianie utworów z perspektywy tej (faktycznie odważnej i dalekiej, ale spójnej i mającej sensowne przesłanki) wizji, to właściwie musimy wszystko przemyśleć od nowa - i ekonomię, i prawo, i rolę sztuki przy okazji też.

Na razie ciągle nie mam prostego mechanizmu sprawdzenia, który egzemplarz jest legalnie rozprowadzany. Niektórych filmów wyprodukowanych w Bollywood przed 10-15 laty jakościowo nie da się odróżnić od produkcji amatorskich. Mało kto wrzucając swoje filmy na youtube podaje w informacjach licencję na jakiej to publikuje oraz kto jest właścicielem praw majątkowych (o ile w danym kraju rozróżnia się prawa majątkowe i autorskie). Jak w takiej sytuacji odróżnić film amatorski (powiedzmy że przeciętny użytkownik sobie domniema - nie ma jak to jednoznaczność prawa - że film amatorski jest rozpowszechniany legalnie) od produkcji studia filmowego, które nie chce go rozpowszechniać za darmo.

Gdyby polskie prawo wymagało ode mnie określenia "na czuja"
"legalności" czyli zgodności z prawem, to nie jeden silnik logiczy by się na tym zapętlił. Nie można zakładać, że chronione będą tylko znane produkcje wielkich wytwórni (bo każdy wie że to nielegalne). Prawo musi być na tyle ogólne aby stwierdzenie legalności dowolnego utworu nie wymagało większego wysiłku czy weryfikacji u podmiotu który to opublikował (gdy ktoś coś opublikował i ja do niego wyślę maila z pytaniem czy mogę sobie to ściągnąć... bo może nie chciał żeby ktoś ściągał to co on opublikował). Jeżeli ktoś opublikuje torrent pt. "Star Wars - Millenium Falcon" to nie wiem, czy to jest film amatorski (ILM pozwala na niekomercyjne wykorzystywanie wątków i postaci) czy oficjalna produkcja ILM. Zawsze w razie wątpliwości przychylam się do tezy, że utwór rozpowszechniany jest legalnie (głównie dlatego, że na razie, na szczęście, nie mam obowiązku weryfikacji).

W przypadku rozpowszechniania utworów co do których wiem osobiście że nie są rozpowszechniane za zgodą autora (co nie oznacza że każdy internauta musi o tym wiedzieć), to obecny model IMO jest jak najbardziej w porządku wobec twórców. Penalizowane jest działanie osoby, która nabyła utwór legalnie i jest świadoma warunków umowy licencyjnej (mówię o pierwszym ogniwie), a mimo tego rozpowszechnia go dalej. Co do jej winy nie będzie wątpliwości.