Gra komputerowa jako przejaw wolności człowieka. Wybrane zagadnienia prawne.

Prezentuję Państwu nadesłaną do publikacji pracę magisterską p. Rogera Konarskiego, którą obronił na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, a której tytuł brzmi: Gra komputerowa jako przejaw wolności człowieka. Wybrane zagadnienia prawne. Praca została przygotowana pod kierunkiem dr hab. Michała Bernaczyka w Katedrze Prawa Konstytucyjnego. Sam autor napisał mi: "tematyka gier komputerowych, którą poruszam w pracy jest dość marginalna i oprócz kilku monografii (...) stanowi raczej niszową sferę publikacyjną. Ponadto, temat mojej pracy odnosi się w dużej mierze do prawa konstytucyjnego, który jak do tej pory nie był szerzej opisywany w żadnej publikacji...". I to, że nie ma zbyt wielu prac na ten temat czyni pracę interesującą! Promotor napisał mi odrębny list, w którym poparł publikację pracy, a w mailu napisał: "Spodoba Ci się ponieważ ma ładny wstęp dla takich dziadków jak ja czy ty o grach epoki komputerów 8-bitowych...". Zatem życzę miłej lektury.

Gra komputerowa jako przejaw wolności człowieka. Wybrane zagadnienia prawne
Roger Konarski

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_r_konarski.pdf (2.1 Mb).

Uwagi dotyczące cytowania:
Roger Konarski, "Gra komputerowa jako przejaw wolności człowieka. Wybrane zagadnienia prawne", Wrocław 2016, http://www.vagla.pl

Spis treści

Wykaz skrótów

Rozdział I
Uwagi wprowadzające

1. Rys historyczny powstawania gier komputerowych
1.1. Prehistoria gier
1.2. Gry na maszyny arcade
1.3. Konsole do gier
1.4. Gry komputerowe

2. Czym jest gra komputerowa? W poszukiwaniu definicji
2.1. Potoczne pojęcie gry komputerowej
2.2. Ujęcie prawne pojęcia gry komputerowej
2.2.1. Potrzeba perspektywy konstytucyjnej
2.2.2. Gra komputerowa w ujęcia prawa autorskiego
2.2.2.1. Gra komputerowa - utwór nienazwany
2.2.2.1.1. Pojęcie utworu zgodnie z przepisami u.p.a.p.p.
2.2.2.1.2. Gra komputerowa jako utwór u.p.a.p.p.
2.2.2.2. Gra komputerowa - program komputerowy
2.2.2.3. Gra komputerowa - utwór audiowizualny
2.2.2.4. Gra komputerowa - elektroniczna baza danych
2.2.3. Gra komputerowa w ujęciu prawa konsumenckiego

Rozdział II
Pojęcie wolności człowieka

1. Wolności i prawa jako kategorie prawa.

2. Wolności prawnie chronione a proces powstawania i korzystania z gier
2.1. Wolność twórczości artystycznej
2.2. Wolność działalności gospodarczej oraz prawo do własności prywatnej
2.3. Wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
2.4. Prawo do prywatności

Rozdział III
Ograniczenia praw i wolności człowieka w grach komputerowych

1. Ograniczenia praw i wolności człowieka z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

2. Ograniczenia praw i wolności człowieka w grach komputerowych
2.1. Ograniczenia hazardowych gier on-line
2.2. Ograniczenia „brutalnych gier komputerowych”
2.3. Gry komputerowe a ograniczenia prawa do wychowania dzieci?

Wnioski końcowe
Bibliografia

Słowo Wstępne

Zastanawiać może dlaczego Autor wybrał tematykę związaną z grami komputerowymi? Poniekąd jest to uzasadnione tym, iż gry komputerowe na gruncie polskiego prawa (w większym stopniu w orzecznictwie, w nieco mniejszym stopniu w dogmatyce prawa) są niedostrzegane, mimo co raz częściej powstających problemów prawnych w tym zakresie. Dodatkowym bodźcem motywującym do poruszenia tej tematyki był w dalszym ciągu utrzymujący się stereotyp (w szczególności wśród starszej części społeczeństwa), iż gry komputerowe są jedynie prostą rozrywką przeznaczoną dla dzieci, które nic nie wnoszą do życia osób w nie grające. Należy jednak stwierdzić, że takie stanowisko jest dość przestarzałe, gdyż pomija ono wiele cech charakteryzujących współczesne gry komputerowe. Ponadto, pomija szerokie wykorzystywanie gier w różnych dziedzinach życia społecznego jak np. w edukacji, szkoleniach wojskowych lub zawodowych, sztuce czy procesach zatrudnienia.

Wraz ze wzrostem znaczenia gier komputerowych na polskim rynku m.in. za sprawą sukcesów polskich twórców gier, można zauważyć wzrost na znaczeniu tematyki gier komputerowych, czego potwierdzeniem jest pojawienie się kilku monografii i konferencji poświęconych tej tematyce. W dalszym ciągu pozostaje jednak duża luka w problematyce prawnej poświęconych grom komputerowym, ponieważ literatura przedmiotu skupia się w większości przypadków wyłącznie na autorskoprawnych aspektach gier komputerowych.

W związku z powyższym głównym celem pracy jest poruszenie nieanalizowanego jak do tej pory konstytucyjnoprawnego przejawu gier komputerowych odnoszącego się do wolności człowieka. Poruszenie tej tematyki zainspirowane było faktem, iż wraz z rozwojem technologicznym gry komputerowe zaczęły w co raz większym stopniu ingerować w różne aspekty życia człowieka, w tym również na konstytucyjnie zagwarantowane prawa i wolności człowieka. W polskiej literaturze prawniczej występują rozważania na temat gier komputerowych wyłącznie na gruncie prawa autorskiego czy prawa konsumenckiego, wobec tego Autor uznał za konieczne uzupełnienie tego braku w literaturze przedmiotu, podejmując tym samym dywagacje na tak podstawowej płaszczyźnie prawa jak prawo konstytucyjne. Wymaga tego sama pozycja Konstytucji RP, która będąc nadrzędnym źródłem powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi podstawę dla regulacji prawnych niższego rzędu (np. ustaw), które uszczegóławiają konkretne kwestie prawne w tej tematyce.

Rozdział I pracy rozpoczyna się od zaprezentowania rozwoju historycznego gier komputerowych, począwszy od samej genezy powstania gier komputerowych. Rys historyczny został podzielony na cztery części, w którym pierwsza część opisuje prehistorię gier komputerowych (tzn. okres od powstania pierwszych prekursorów gier komputerowych do momentu stworzenia „pierwszej gry komputerowej”, a pozostałe trzy opisują rozwój gier przeznaczonych na konkretne platformy do grania, tj. maszyny arcade, konsole domowe i komputery. W rozdziale tym zostały podjęte również rozważania nad znaczeniem powszechnym jak i prawnym gier komputerowych. Ze względu na charakter gier komputerowych, najszersze rozważania nad pojęciem gry komputerowej znalazły regulacje prawa autorskiego i pozostałych praw pokrewnych, jednakże nie zabrakło również dywagacji na gruncie prawa prawa konstytucyjnego i prawa konsumenckiego.

Rozdział II stanowi meritum rozważań nad tytułowym tematem i rozpoczyna się od wyjaśnienia jak w prawie konstytucyjnym rozumiane są prawa i wolności człowieka. W tym celu, zostały przytoczone liczne stanowiska przedstawicieli literatury przedmiotu. W dalszej części II rozdziału skupiono się na zaprezentowaniu wszelkich praw i wolności, które w uznaniu Autora przejawiają się w procesie powstawania i korzystania z gier komputerowych. Jako pierwszą opisano wolność twórczości artystycznej, która według Autora uwidacznia się w licznych formach artystycznych wykorzystujących gry komputerowe. W ramach tej wolności poszukiwana jest również odpowiedź na pytanie: „czy można uznać gry komputerowe lub ich zawartość za dobro kulturowe?”. W przypadku gier komputerowych zastosowanie znajduje również wolność działalności gospodarczej i prawo do własności prywatnej, która odnosi się m.in. do kwestii handlu „wirtualnymi dobrami” czy tytułu prawnego do zakupionej gry komputerowej. W pracy skupiono się także na wolności wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, ponieważ w obecnych grach dochodzi do manifestacji równych poglądów i informacji, a ponadto gry sieciowe dodatkowo posiadają instrumenty umożliwiające wymianę informacji. Oprócz tego gry komputerowe często dostarczają informacji (będąc źródłem informacji) dla określonych podmiotów, np. konsumentów. Na koniec rozdziału II omówiono kwestie, które współtworzą tzw. prawo do prywatności. Jest ono o tyle istotne w niniejszej pracy, iż obecnie żyjący ludzie są świadkami gwałtownego rozwoju technologicznego, który w co raz większym stopniu ingeruje w prywatność każdego z nich. W ramach prawa do prywatności podjęto również tematykę dot. ochrony danych osobowych graczy i możliwości uzyskania informacji na swój temat od podmiotów przechowujących dane, które zostały pozyskane w związku z korzystaniem z gier komputerowych. W celu lepszego zrozumienia problematyki, Autor postarał się wytłumaczyć podstawowe zagadnienia związane z ochroną danych osobowych tj. definicja i rodzaje danych osobowych, podmioty przetwarzające dane czy zagrożenia jakie mogą wyniknąć z niezapewnienia dostatecznej ochrony danym w oparciu o przykłady.

Rozdział III odwołuje się do ograniczeń praw i wolności człowieka w grach komputerowych. Rozważania rozpoczęte zostały od przytoczenia treści art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, który stanowi podstawę do wprowadzenia ograniczeń w zakresie korzystania z praw i wolności człowieka. W tej części rozdziału dokonana została głębsza analiza zawartości przepisu w oparciu o rozważania doktrynalne, ze szczególnym uwzględnieniem wyjaśnień zawartych w komentarzach, jak i orzecznictwie TK. Następnie ujęta została problematyka ograniczeń w grach komputerowych, które istnieją lub w niedalekiej przyszłości mogą zostać wprowadzone. Deliberację nad zagadnieniem rozpoczęto od istniejących w Polsce ograniczeń w stosunku do gier hazardowych on-line. Następnie podjęte zostały rozważania nad chęcią wprowadzenia ograniczeń w stosunku do „brutalnych gier”. Chcąc ukazać zagrożenia takich działać, przytoczona została sprawa mająca miejsce w Stanach Zjednoczonych. Następnie dokonano analizy czy wprowadzenie ograniczań w dostępie dzieci i młodzieży do „brutalnych gier” mogłoby być celowe ze względu na w ochronę którejś z wartości wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Rozdział III kończą rozważania poszukujące odpowiedzi na pytanie: czy gry komputerowe mogą nieść zagrożenie dla prawa do wychowania dziecka w takim stopniu, że konieczne będzie jego ograniczenie. W ramach tych rozważań poruszona została również sprawa udzielania dzieciom zgody na uczestniczenie w grach sieciowych mimo niespełniania kryterium wiekowego.

Przygotowując pracę wykorzystana została metoda badań dogmatycznych jak i metoda badań empirycznych. W przypadku pierwszej metody, Autor posługiwał się zarówno literaturą z dziedziny prawa jak i z innych pozaprawnych dziedzin, co łącznie umożliwiło opisanie kwestii związanych m.in. z przebiegiem historycznym rozwoju gier komputerowych, definicją gier komputerowych oraz ogólnej charakterystyki praw i wolności człowieka oraz ich ograniczeń. Natomiast metoda empiryczna znalazła swoje odzwierciedlenie w podawanych przez Autora przykładach gier komputerowych związanych z konkretnymi częściami pracy oraz w przytaczanych fragmentach tj. regulaminy, polityki prywatności czy komunikaty występujące zarówno na opakowaniach gier jak i w samej rozgrywce. W pracy zastosowanie znalazła również metoda prawnoporównawcza, którą autor zastosował zarówno przy problematyce ograniczenie „brutalnych gier” jak i przy ograniczeniu gier hazardowych on-line. W pracy wykorzystano również orzeczenia krajowe, a dokładniej Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądu apelacyjnego oraz orzecznictwo europejskie i zagraniczne, które mimo nie odnoszenia się bezpośrednio do gier komputerowych mogły mieć zastosowanie do rozważań nad danym tematem.

Na koniec chciałbym podziękować Promotorowi dr hab. Michałowi Bernaczykowi za nieocenione zaangażowanie, merytoryczną pomoc oraz cenne sugestie i uwagi bez których praca nie powstałaby w istniejącej postaci.

Bibliografia

Artykuły i monografie
1. Aleksandrzak I., Więzienie za kradzież w grze komputerowej, dostęp pod adresem: http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/487618,wiezienie-za-kradziez-w-grze-komputerowej.html;
2. Alone R., 6 milionów dolarów za wirtualną planetę w MMO, [dostęp na: 2.02.2016 r.], dostęp pod adresem: http://www.gry-online.pl/S013.asp?ID=56723;
3. Anderson C. A., An update on the effects of playing violent video games, [w:] Journal of Adolescence 24 (2004);
4. Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz., Warszawa 2009;
5. Banaszak B., Prawo Konstytucyjne, Warszawa 2010;
6. Banaszak B., Preisner A., Prawo konstytucyjne. Wprowadzenie, Wrocław 1996;
7. Barta J. (red.), System Prawa Prywatnego. Tom 3. Prawo Autorskie, C.H. Beck Warszawa 2013;
8. Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie i prawo pokrewne, Wolters Kluwer 2014;
9. Barta J. (red.), Markiewicz R. (red.), Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Wydanie V, LEX 2011;
10. Barta J., Figielski P., Markiewicz R., Ochrona danych osobowych. Komentarz, Lex;
11. Bieńczyński M. M., Prawne granice wolności twórczości artystycznej w zakresie sztuk wizualnych, Warszawa 2011;
12. Bierź A., Przedsiębiorcy – zagadnienia prawne, [w:] Bączyk M.i in., Podstawy prawa przedsiębiorstw dla studentów prawa, zarządzania i bankowości, Warszawa 1996;
13. Błaszkiewicz R., Gry komputerowe a zdrowie dziecka w młodszym wieku szkolnym, [w:] Nauczanie Początkowe, R. XXXIV, Nr 1, 2010/2011;
14. Boć J. (red.), Konstytucje rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, Wrocław 1998;
15. Bomba R., Gry Komputerowe w perspektywie antropologii codzienności, Toruń 2014;
16. Braciak J., Prawo do prywatności, Warszawa 2004;
17. Caba J., Violent Video Game Use Actually Coincides With A Drop In Youth Violence, [w:] Medical Daily, dostęp pod adresem: http://medicaldaily.com/violent-video-game-use-actually-coincides-drop-youth-violence-309262;
18. Chmaj M. (red.), Wolności i prawa człowieka w konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Zakamycze 2006;
19. Chmaj M., Pojęcie i geneza wolności i prawa człowieka, [w:] Chmaj M., L. Lesczyński, W. Skrzydło, J.Z. Sobczak, A. Wróbel, Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce. Zasady ogólne, Tom 1, Zakamycze 2002;
20. Chorąży P., Negatywny wpływ gier komputerowych na rozwój dzieci i młodzieży, dostęp pod adresem: http://www.szkolypto.pl/pdf/Wplyw_gier_komputerowych.pdf;
21. Chrabonszczewski M., Prywatność. Teoria i praktyka, Warszawa 2012;
22. Czarnota B., Hart R. J., Legal Protection of Computer Programs in Europe. A Guide to the EC Directive, London 1991;
23. Dolecki H., Sokołowski T. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz Lex,Warszawa 2013;
24. Entelarmer (pseudonim; imię i nazwisko nieznane), Valve znów pozwane w związku z warunkami umowy Steam, [dostęp na: 15.02.2016 r.], dostęp pod adresem: http://www.gry-online.pl/S013.asp?ID=95685;
25. Ferenc-Szydełko E. (red.),Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, C.H. Beck Warszawa 2014;
26. Ferguson C., Does Mesia Violence Predict Societal Violence? It Depends on What You Look at and When, [w:] Journal of Communication, 2014;
27. Filar M., Sztuka a zagadnienie pornografii, NP 1978, nr 10;
28. Flisak D., Utwór multimedialny w prawie autorskim, Warszawa 2008;
29. Flisak D. (red.), Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz LEX, Wolters Kluwer Warszawa 2015;
30. Frańczuk M., Knurowska I., Poker a zakłady wzajemne – gry hazardowe online po nowelizacji ustawy hazardowej ze szczególnym uwzględnieniem wpływów z opodatkowania, Zeszyty Naukowe UEK 2013, Nr 919;
31. Gałaj-Emiliańczyk K., Ochrona danych osobowych. Praktyczny komentarz wzorcowa dokumentacja, Gdańsk 2015;
32. Gałakan-Halicka A., Ograniczenie władzy rodzicielskiej, Lublin 2009;
33. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2011;
34. Garlicki L., Polskie Prawo Konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2014;
35. Garlicki L. (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do artykułów 1-18, tom I, Warszawa 2010;
36. Gentile D.A., Anderson C.A., Violent Video Games: The Effects on Youth, and Public Policy Implications, [w:] Signer D. D., Wilson R. F. (red.), Handbook of Children, Culture, and Violence, Thousand Oaks, CA: Sage, 2006;
37. Gentile D. A., Sesma A., Developmental aproaches to undertanding media effects on individuals, [w:] Gentile D. A. (red.), Media violence and children, Westport, CT: Praeger, 2003;
38. Gniewek E., Prawo rzeczowe, wyd. 9, Warszawa 2012;
39. Grabowski M., Zając A., Dane, informacja, wiedza – próba definicji, dostęp pod adresem: http://uci.agh.edu.pl/uczelnia/tad/APSI/cwiczenia/Dane_informacje_wiedza.pdf;
40. Granat M., Prawo Konstytucyjne. W pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2014;
41. Gromek K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz,Warszawa 2013;
42. Grizzard M., Tamborini E., Lewis R. J., Wang L., Prabhu S., Being bad in a video game can make us morally sensitive. Cyberpsychology, Bahavior, & Social Networking, 2014, Vol. 17, No. 8, [dostęp na: 22.04.2016 r.], dostęp pod adresem: http://online.liebertpub.com/doi/pdfplus/10.1089/cyber.2013.0658;
43. Gontarczyk P., Brutalne gry i przemoc w filmach nie czynią z młodzieży przestępców. Czas skończyć z mitem?, [w:] Pclab.pl, dostęp pod adresem: http://pclab.pl/news60468.html;
44. Haczkowska M. (red.), Komentarz. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014;
45. Izdebska J., Zagrożenia zdrowotne wynikające z nieracjonalnego korzystania z komputera przez dzieci i młodzież, [w:] J. Izdebska, T. Sosnowski (red.), Dziecko i media elektroniczne – nowy wymiar dzieciństwa, Białystok 2005;
46. Jarosz-Żukowska S., Konstytucyjna zasada ochrony własności, Kraków 2003;
47. Juul J., Co potrafią, a czego nie potrafią gry komputerowe, artykuł konferencyjny z Digital Arts and Culture w Bergen, 2-4 września 2000, dostęp na pod adresem: http://wiedzaiedukacja.eu/archives/952;
48. Kaczanowska J., Ginący gatunek?, [w:] Twój Styl, 01.11.2014, str. 54, dostęp pod adresem: http://www.gdziecimezczyzni.pl/sites/default/files/media/files/20141101_TWOJ_STYL_GINACY_GATUNEK_7e25c.pdf;
49. Kaczmarek-Templin B., Stec P., Szostek D. (red.), Ustawa o prawach konsumenta, kodeks cywilny., Warszawa 2014;
50. Kent S. L., The Ultimmate History of Video Games: from Pong to Pokemon and beyond;
51. Kluska B., Dawno Temu w Grach, Łódź 2008;
52. Kobie N., EDSAC computer to be rebuilt at Bletchley Park, dostęp pod adresem: http://www.alphr.com/news/364369/edsac-computer-to-be-rebuilt-at-bletchley-park;
53. Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2005;
54. Kwak A., Mościskier A., Rzeczywistość praw dziecka w rodzinie, wyd. Żak 2002;
55. Litwiński P., Hosting danych osobowych. Zagadnienia podstawowe, Monitor Prawniczy 2008, Nr 23, dostęp pod adresem: http://czasopisma.beck.pl/monitor-prawniczy/artykul/hosting-danych-osobowych-zagadnienia-podstawowe/ ;
56. Lubasz D. (red.), Namysłowska Monika (red.), Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz, Warszawa 2015, LEX 2015;
57. Łętowska E., Prawo umów konsumenckich, Warszawa 1999;
58. Ławniczak A., Charakter i znaczenie wolności i praw jednostki wyrażonych w Rozdziale I Konstytucji RP, [w:] Jabłoński M. (red.), Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, Tom 1, Warszawa 2010;
59. Łukasz S., Magia gier wirtualnych, Warszawa 1998;
60. Machała W., Utwór przedmiot prawa autorskiego, C.H. Beck Warszawa 2013;
61. Maj M., Valve ma prawo utrudniać odsprzedaż gier? Właściwie tak, ale diabeł tkwi w szczegółach, dostęp pod adresem: http://di.com.pl/valve-ma-prawo-utrudniac-odsprzedaz-gier-wlasciwie-tak-ale-diabel-tkwi-w-szczegolach-49469;
62. Malik Ł. i inni (red.), Kondycja polskiej branży gier wideo. Raport 2015, dostęp pod adresem http://www.kpt.krakow.pl/wp-content/uploads/2015/09/Raport_A4_Web.pdf;
63. Mańkowski P., Cyfrowe Marzenia, Warszawa 2010;
64. Marczykowska I. i inni (red.), Prawa dziecka. Wybrane aspekty, Rzeszów 2006;
65. Matusiak I., Gra komputerowa jako przedmiot prawa autorskiego, Warszawa 2013;
66. Mclean D., Privacy and Its Invasion, Westport 1995;
67. Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego na początku XXI w., Kraków 2004;
68. Osierda A., Prawne aspekty pojęcia bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego, [w:] Studia Iuridica Lublinesia 23, 2014;
69. Pawłowicz K. , Konstytucyjne a ustawowe pojęcie przedsiębiorcy, Przegląd Legislacyjny 2007, Nr 2;
70. Piasecki K. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2011;
71. Piątowski J. S., System prawa rodzinnego i opiekuńczego, tom 1, Ossolineum 1985;
72. Pietrzykowski K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2015;
73. Podsiadło M. (red.), Prawo Konstytucyjne. Repetytorium, Warszawa 2012;
74. Prokop K., „Biały wywiad” a bezpieczeństwo państwa (uwagi wprowadzające), dostęp pod adresem: https://www.ksiegarnia.beck.pl/pdf/Biały_wywiad_-_fragmenty.pdf;
75. Phillips T., Sony finally offers up settlement for 2011 PSN hack, dostęp pod adresem: http://www.eurogamer.net/articles/2015-01-23-sony-finally-offering-compensation-for-2011-psn-hack;
76. Rodziński S., Awantura o „Pasję”, Gość Niedzielny z 10.8.2003 r.;
77. Rybczak M., Facet, czyli ślimak bananowy, [w:] Newsweek, 28.07.2014, s. 28, [dostęp na 10.04.2015 r.], dostęp pod adresem: http://www.gdziecimezczyzni.pl/sites/default/files/media/files/20140728_NEWSWEEK_FACET_CZYLI_SLIMAK_587f2.pdf;
78. Sieńczyło-Chlabicz J., Prawo własności intelektualnej, Wolters Kluwer Warszawa 2015;
79. Sikorski R., Licencje na korzystanie z elektronicznych baz danych, Warszawa 2006;
80. Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII, Lex 2013;
81. Skrzydło W., Grabowska S., Grabowski R. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz Encyklopedyczny, Warszawa 2009;
82. Skwara B., Horyzontalny skutek praw u wolności jednostki w systemie Konstytucji RP, [w:] Gardocka T., Sobczak J. (red.), Dylematy praw człowieka, Toruń 2008;
83. Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008;
84. Stamatoudi I. A., Copyright and Multimedia. A Comparative Analysis, Cambridge University Press 2004;
85. Steinberg S. R., Boy Culture: An Encyclopedia, tom 1;
86. Strużyna A., Nie tylko rozgrywka. Przypadek artystycznych gier wideo Anny Anthropy, dostęp pod adresem: http://knm.uksw.edu.pl/nie-tylko-rozrywka-przypadek-artystycznych-gier-wideo-anny-anthropy/,
87. Szpor G., Pojęcie informacji, [w:] Szpor G., Martysz Cz., Wojsyk K., Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, wydanie II, Lex 2015.
88. Szydło M., Państwo jako przedsiębiorca. Wybrane zagadnienia prawne, Kraków 1998;
89. Szyjewska-Bagińska J., Utwór multimedialny jako elektroniczna baza danych, Szczecin 2010;
90. Szymańska J., Komputer jak narkotyk cz. 1, [w:] miesięcznik Remedium, nr 10, 2002, s. 2-3;
91. Szymańska J., Komputer jak narkotyk cz. 2, [w:] miesięcznik Remedium, nr 11, 2002, s. 11;
92. Ślęzak P., Umowy w zakresie współczesnych stuk wizualnych, Warszawa 2012;
93. Traple E. (red.), Ochrona gry komputerowej. aktualne wyzwania prawne, Warszawa 2015;
94. Waglowski P., Wyciek danych z 77 milionów kont Sony, dostęp pod adresem: http://prawo.vagla.pl/node/9406;
95. Wawrzak W., Jak wysłać mailing zgodnie z prawem?, [w:] praKreacja.pl., dostęp pod adresem: http://prakreacja.pl/jak-wysylac-mailing-zgodnie-z-prawem/;
96. Wąsowska M., Umowa o stworzenie gry komputerowej, [w:] Katarzyna Grzybczyk (red.), Prawo w wirtualnych światach;
97. Wieczerzak-Krusińska A., Kocielniak P., Ważka atakuje energię, dostęp pod adresem: http://archiwum.rp.pl/artykul/1247185-Wazka-atakuje-energie.html;
98. Wiśniewski S., Prawnoautorska kwalifikacja gier komputerowych – program komputerowy czy utwór audiowizualny?, ZNUJ PPWI 2012;
99. Witkowski Z.(red.), Prawo Konstytucyjne, Toruń 2013;
100. Wojciechowska A., Autorskie prawa osobiste twórców dzieła audiowizualnego, ZNUJ PWiOWI 1999 r.;
101. Wojcieszak A., Motywacja sprawców przestępstw popełnionych w amoku,[w:] bblog.pl, [dostęp na: 10.04.2015 r.], dostępny pod adresem: http://w.wojcieszak.bblog.pl/wpis,motywacja;sprawcow;przestepstw;popelnionych;w;amoku,42858.html;
102. Wójcik B., Prolegomena do wszelkich przyszłych gier, które mogłyby wystąpić jako dzieła sztuki, [w:] Czasopismo Filozoficzne, nr 3, lipiec 2008, dostęp pod adresem: http://www.czasopismofilozoficzne.us.edu.pl/pliki/nr_3/czasfilo3_wojcik.pdf;
103. Wrzos W., Wszystko, co musisz wiedzieć o handlu dobrami wirtualnymi w grach, dostęp pod adresem: http://www.komputerswiat.pl/artykuly/redakcyjne/2013/11/handel-wirtualnymi-dobrami-w-grach.aspx.

INNE ŹRÓDŁA
1. Cycoń M., Interpelacja do ministra administracji i cyfryzacji ws. niebezpieczeństwa, jakie niosą ze sobą współczesne gry komputerowe, dostęp pod adresem: http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=3BC7942A;
2. Gazeta Forbes, Dane użytkowników PlayStation w rękach hakerów , dostęp pod adresem: http://www.forbes.pl/styl-zycia/artykul/Technologie/dane-uzytkownikow-playstation-w-rekach-hakerow,14174,1;
3. GIODO, Czy adres IP komputera należy do danych osobowych?, dostęp pod adresem: http://www.giodo.pl/319/id_art/2258/j/pl/;
4. Glosa do uchwały SN z 14 czerwca 1988 r. III CZP 42/88. PiP 1991, teza 6;
5. Lipowicz I., Wystąpienie do ministra gospodarki ws. Dostępności brutalnych gier komputerowych dla dzieci i młodzieży, dostęp pod adresem: https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Do_MG_ws_dostepnosci_brutalnych_gier_komputerowych_dla_dzieci_i_mlodziezy.pdf;
6. Międzynarodowe Muzeum Arcade w Muzeum Gier, Sharks JAWS Videogame by Atari (1975),dostęp pod adresem: http://www.arcade-museum.com/game_detail.php?game_id=9509;
7. Nichalski M., Raport i prośba do ministra rozwoju ws. Brutalnych gier komputerowych, dostęp pod adresem: https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Do_MR_ws_brutalnych_gier_komputerowych_0.pdf;
8. Nowicki M., Co to są prawa człowieka, dostęp pod adresem: http://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2016/02/MNowicki_001.pdf;
9. Ostrzeżenie zdrowotne na stronie PlayStation, dostęp pod adresem: http://legaldoc.dl.playstation.net/ps3-eula/psn/e/e_health_pl.html;
10. Ostrzeżenie zdrowotne na stronie Xbox, dostęp pod adresem: https://support.xbox.com/pl-PL/games/gaming-on-windows/health-safety-guidelines;
11. Polityka prywatności League of Legends, dostęp pod adresem: http://eune.leagueoflegends.com/pl/legal/privacy;
12. Polityka prywatności PlayStation, dostęp pod adresem: https://www.playstation.com/pl-pl/legal/website-privacy-policy/;
13. Polityka prywatności World of Tanks, dostęp pod adresem: http://worldoftanks.eu/pl/content/docs/privacy_policy/;
14. Program operacyjny „Cyfrowa Polska” na lata 2014-2020, dostęp pod adresem: https://mac.gov.pl/files/popc_szoop_20102015.pdf;
15. Regulamin gry Entropia Universe, dostęp pod adresem: http://legal.entropiauniverse.com/legal/real-world-items-agreement.xml;
16. Regulamin użytkownika Steam, dostęp pod adresem: http://store.steampowered.com/eula/290730_eula_0?eulaLang=polish;
17. Regulamin gry World of Warcraft, dostęp pod adresem: http://eu.blizzard.com/pl-pl/company/legal/wow_tou.html;
18. Relacja wideo – Zimbardo na Narodowym, [w:] YouTube, kanał: PWN, dostęp pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=-GUyluDXCj8;
19. Reportaż TVN24 Biznes Świat, Pozew zbiorowy przeciwko Sony. Za wyciek danych osobowych, dostęp pod adresem: http://tvn24bis.pl/wideo/pozew-zbiorowy-przeciwko-sony-za-wyciek-danych-pracownikow,1373752.html;
20. Słownik Języka Polskiego PWN, pojęcie informacja, dostęp pod adresem: http://sjp.pwn.pl/szukaj/informacja.html;
21. Słownik Języka Polskiego PWN, pojęcie kartridż, dostęp pod adresem: http://sjp.pwn.pl/sjp/cartridge;2553005.html;
22. Słownik Języka Polskiego PWN, pojęcie niemoralny, dostęp pod adresem: http://sjp.pwn.pl/slowniki/niemoralny.html;
23. Strona internetowa PEGI, dostęp pod adresem: http://www.pegi.info;
24. Strona internetowa urzędu ochrony danych osobowych, pojęcie Dane wrażliwe, dostęp pod adresem: http://uodo.pl/dane-wrażliwe/;
25. Szydło B., expose Prezesa Rady Ministrów z 18 listopada 2015 r., [w:] Rp.pl, dostęp pod adresem: http://www.rp.pl/Polityka/151119210-Pelny-tekst-expose-Beaty-Szydlo.html;
26. Uzasadnienie do projektu zmiany ustawy o grach hazardowych, dostęp pod adresem: http://bi.gazeta.pl/im/0/7242/m7242210.pdf;
27. Wikipedia Wolna Encyklopedia, pojęcie kartridż, dostęp pod adresem: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kartrid%C5%BC;
28. Wolny, wielojęzyczny Wikisłownik, dostęp pod adresem: https://pl.wiktionary.org/wiki/cartridge;
29. Wystąpienie Kimberly Young, What you need to know about internet addiction, [w:] YouTube, kanał: TEDx Talks, dostęp pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=vOSYmLER664;
30. Video Games Wiki, Asteroids, dostęp pod adresem: http://videogamehistory.wikia.com/wiki/Asteroids.

Zestawienie orzecznictwa
Trybunał Konstytucyjny:
1. Wyr. z dnia 25.02.2002 r., SK 29/01, Dz. U. 2002, Nr 019, poz. 198;
2. Wyr. z dnia 15.11.2000 r., P 12/99, OTK 2000, Nr 7, poz. 260;
3. Wyr. z dnia 12.04.2000 r., K 8/89, OTK 2000, Nr 3, poz. 87;
4. Wyr. z dnia 19.02.2002 r., U 3/01, Dz. U. 2002, Nr 19, poz. 197;
5. Wyr. z dnia 12.12.2005 r., K 32/04, OTK-A 2005, Nr 11, poz. 132;
6. Wyr. z dnia 19.5.1998 r., U 5/97, OTK 1998, Nr 4, poz. 46;
7. Orz. z dnia 24.06.1997 r., K 21/96, OTK 1997, Nr 2, poz. 23;
8. Wyr. z dnia 10.10.2000 r., P 8/99, OTK 2000, Nr 6, poz. 190;
9. Wyr. z dnia 21.10.1998 r., K 24/98, OTK 1998, Nr 5, poz. 97;
10. Wyr. z dnia 12.01.2000 r., P 11/98, OTK 2000, Nr 1, poz. 3;
11. Wyr. z dnia 25.02.1999 r., K 23/98, OTK 1999, Nr 2, poz. 25;
12. Wyr. z dnia 6.07.2011 r., P 112/09, OTK-A 2011, Nr 6, poz. 51;
13. Wyr. z dnia 17.05.2006 r., 33/05, Dz. U. 2006, Nr 86, poz. 602;
14. Wyr. z dnia 02.04.2002 r. o sygn. K 26/00, Dz. U. 2002, Nr 56, poz. 517;
15. Wyr. z dnia 28.04.2003 r., K 18/02, OTK-A 2003, Nr 4, poz. 32;
16. Orz. z dnia 20.07.2011 r., K 9/11, OTK 2011, Nr 6A, poz. 61;
17. Wyr. z dnia 25.02.2002 r.,SK 29/01, Dz. U. 2002, Nr 19, poz. 198;
18. Orz. z dnia 24.06.1997 r., K 21/96, Z.U. 1997/2/23/;
19. Wyr. z dnia 11.07.2013 r., SK 16/12, Dz. U. 2013, poz. 858;
20. Wyr. z dnia 12.01.2000 r., P 11/98, OTK 2000, Nr 1, poz. 3.

Sąd Najwyższy:
1. Post. z dnia 7.06.1967 r, III CR 84/67, OSN 1968, Nr 2, poz. 21;
2. Orz. z dnia 5.03.1947 r., II C 1043/46, OSN 1947, Nr 2, poz. 59;
3. Wyr. z dnia 6.03.2014 r., V CSK 202/13, LEX nr. 1486990;
4. Wyrok z dnia 25.08.1981 r., III CRN 155/81, niepubl.;
5. Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 9.06.1976 r., III CZP 46/75, OSNCP 1976, Nr 9, poz. 184.

Sąd Apelacyjny:
1. Wyr. z dnia 17.12.2002 r., I ACa 256/02, Legalis.

Naczelny Sąd Administracyjny:
1. Wyr.z dnia 16.12.2009 r., II FSK 1172/08, Legalis.

Orzecznictwo europejskie:
1. Wyr. z dnia 6.11.2003 r., w sprawie przeciwko Piergiorgiowi Gambelli i in., sygn. C-243/01, ECLI:EU:C:2003:597;
2. Wyr. z dnia 6.03.2007 r., w sprawie przeciwko Massimiliano Placanica, Christrano Palazzese, Angelo Sorricchio, sygn. C-338/04, C-359/04, 360/04, ECLI:EU:C:2007:133;
3. Wyr. ETPCz z dnia 26.03.1987 r. w sprawie Leander przeciwko Szwecji, sygn. 9248/81.

Orzecznictwo zagraniczne:
1. Feist Publications Inc. vs. Rural Telephone Service Co., 499 U.S. 340 (1991);
2. Feist Publications Inc. vs. Rural Telephone Service Co., 499 U.S. 345;
3. Feist Publications Inc. vs. Rural Telephone Service Co., 499 U.S. 362.

Piotr VaGla Waglowski

VaGla
Piotr VaGla Waglowski - prawnik, publicysta i webmaster, autor serwisu VaGla.pl Prawo i Internet. Ukończył Aplikację Legislacyjną prowadzoną przez Rządowe Centrum Legislacji. Radca ministra w Departamencie Oceny Ryzyka Regulacyjnego a następnie w Departamencie Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Rozwoju. Felietonista miesięcznika "IT w Administracji" (wcześniej również felietonista miesięcznika "Gazeta Bankowa" i tygodnika "Wprost"). Uczestniczył w pracach Obywatelskiego Forum Legislacji, działającego przy Fundacji im. Stefana Batorego w ramach programu Odpowiedzialne Państwo. W 1995 założył pierwszą w internecie listę dyskusyjną na temat prawa w języku polskim, Członek Założyciel Internet Society Poland, pełnił funkcję Członka Zarządu ISOC Polska i Członka Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Był również członkiem Rady ds Cyfryzacji przy Ministrze Cyfryzacji i członkiem Rady Informatyzacji przy MSWiA, członkiem Zespołu ds. otwartych danych i zasobów przy Komitecie Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji oraz Doradcą społecznym Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej ds. funkcjonowania rynku mediów w szczególności w zakresie neutralności sieci. W latach 2009-2014 Zastępca Przewodniczącego Rady Fundacji Nowoczesna Polska, w tym czasie był również Członkiem Rady Programowej Fundacji Panoptykon. Więcej >>