Potrzebne są dobre "prowadnice" i interpretacje właściwości "obiektów", bo przyjdzie gość z siekierą

Bardzo dobrze, że ta dyskusja trwa. Mam wrażenie, że zaraz osobom mniej przygotowanym do abstrakcyjnego myślenia eksplodują głowy, ale nikt nie mówił, że będzie łatwo. Jest polemika do tekstu w sprawie dozwolonego użytku osobistego, p. Maryla Rodowicz jest "złym piratem", który "gwałci" prawo autorskie, policja w czasie przesłuchania piętnastolatka pyta i sama odpowiada: "Wiesz co to RSD? Nie? Ratuj swoją dupę"... Chcemy dostosowywać prawo krajowe do prawa międzynarodowego (w tym prawa Unii Europejskiej), ale wielu nie dostrzega, że takie same obiekty (utwory) powinny być traktowane tak samo, a prowadnice (z opcją przyciągania obiektów) też można przesuwać, tylko nie każdy ma tyle siły, by do nich sięgnąć...

Polemikę z wcześniej relacjonowanym tekstem p. Oskara Tułodzieckiego (por. Dyskusja trwa: głos(y) za ograniczeniem zakresu dozwolonego użytku osobistego) publikuje dziś w Rzeczpospolitej p. Jakub Chwalba pod tytułem: Pobieranie filmów i muzyki to nie kradzież. Autor jest asystentem w Instytucie Prawa Własności Intelektualnej UJ i jeśli chodzi o wyrażone w tekście tezy dotyczące aktualnego stanu dozwolonego użytku, to czytelnicy znajdą tam takie, które są zbieżne z moimi, wyrażanymi w tym serwisie w szeregu tekstów. W skrócie: nie ma znaczenia dziś to, czy utwór pochodzi z legalnego czy z nielegalnego źródła, a art 35 (czyli klauzula stwierdzająca, że dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy) nie może być interpretowana w taki sposób, by ten dozwolony użytek, ograniczać. Przy ekstremalnym podejściu ktoś może uznać, że cała instytucja dozwolonego użytku narusza w swej istocie "normalne korzystania z utworu", a już na pewno "godzi w słuszne interesy twórcy", który - gdyby nie dozwolony użytek - miałby pełny monopol autorski. Skoro polemika potwierdza moje stanowisko, to odsyłam tylko do tekstu, jednak zacytuje wnioski, które wyciągnął autor tekstu, opatrując je śródtytułem "Możliwe rozwiązanie":

Wśród wielu możliwych rozwiązań legislacyjnych najbardziej odpowiednia wydaje się proponowana przez europejską doktrynę prawa autorskiego i wprowadzona już między innymi w Niemczech, Hiszpanii i Finlandii modyfikacja instytucji dozwolonego użytku, tak aby uzależnić możliwość korzystania z utworu od uzyskania kopii z legalnego źródła. Jest to rozwiązanie, które pozwala na dostosowanie przepisów do wymagań prawa Unii oraz ustawowe wyważenie interesów twórców i społeczeństwa. Problemem jednak może pozostać realizacja prawa. Trudno bowiem przewidzieć, czy taka zmiana przepisów pozwoli na rozwiązanie problemu sieci p2p, który ma przecież szersze społeczno-ekonomiczne tło. Ograniczenie skali korzystania z utworów wymaga nie tylko zmiany przepisów prawa, ale także współpracy organów ścigania, podmiotów uprawnionych i korzystających z utworów. Być może element strachu przed „byciem złapanym”, konkurencyjne ceny utworów oferowanych w sklepach internetowych i lepsza wiedza internautów o nielegalnym charakterze ich działań, a także o możliwościach legalnego nabywania utworów pozwolą ograniczyć skalę wymiany plikami w sieciach p2p oraz zwiększyć sprzedaż utworów i doprowadzi do przywrócenia zachwianej równowagi.

Gdyby tak się nie stało, warto będzie rozważyć wprowadzenie dodatkowego rozwiązania, które oprócz delegalizacji pobierania z p2p przyniesie wymierny dla twórców skutek, tj. finansową rekompensatę strat ponoszonych w związku z funkcjonowaniem sieci. Takim rozwiązaniem może być wprowadzenie opłaty, która byłaby pobierana przez dostawców Internetu i przekazywana organizacjom zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, a więc rozwiązanie wzorowane na art. 20 i 20¹ ustawy

W tej recepcie warto - moim zdaniem - zwrócić uwagę na kilka kwestii. Kto ma oceniać "legalność źródła"? Czy każdy z aktorów magicznego już "społeczeństwa informacyjnego" ma być w jednej osobie składem orzekającym w sprawach karnych oraz specjalnym oddziałem policji, który jeszcze przed popełnieniem przestępstwa (wszak nie zawsze się wie, co się zaraz zobaczy, pobierze, albo co się kryje za linkiem, w który właśnie się klika) prewencyjnie strzeli sobie w głowę, by ustrzec się przed wykroczeniem poza ramy systemu prawnego? Dlaczego mówimy jedynie o sieci p2p? Przecież to tylko jedna z form wymiany plików, która - w gruncie rzeczy - niczym nie różni się od stron internetowych, maili, etc. Koncentrowanie się tylko na P2P (czymkolwiek ono jest, bo są różne sposoby takiej komunikacji) rozmydla nam istotę problemu. Autor pisze o tym, że "ograniczenie skali korzystania z utworów wymaga nie tylko zmiany przepisów prawa", a więc zakłada, że celem, do którego mamy dojść, jest celowe i świadome, ogólnospołeczne ograniczanie dostępu. Czy już podjęliśmy wspólnie decyzję, że zgadzamy się na ten kierunek rozwoju regulacji? Jak napisał w swoim komentarzu maniak713:

Może należałoby jasno powiedzieć: "gospodarka oparta na wiedzy" to "gospodarka oparta na ograniczaniu dostępu do wiedzy". Pod hasłem "knowledge-based economy" przepycha się różne DRM-y, rozszerzenia i przedłużenia monopolu "autorskiego", patenty na oprogramowanie (temat zdaje się wraca...) i podobne.

Zatem, w którą stronę idzie wycieczka? To zdaje się jeszcze nie zostało ustalone, więc trudno też negocjować miejsca postojów i czas ich trwania.

Niedawno "uwolniłem" kolejną porcję zdjęć (utworów; por. Mokotów'44 rekonstrukcja historyczna walk powstańczych). 556 zdjęć z jednego dnia dokumentowania inscenizacji przeprowadzonej przez grupy rekonstrukcji historycznej. Wcześniej było ponad 300 zdjęć Sejmu. Dziś jak człowiek dostanie przypadkowego skurczu palca na spuście migawki, to może porazić płodnością twórczą niejednego uznanego autora z przeszłości. Czy to nie są utwory w rozumieniu prawa autorskiego? Muszą być, skoro mamy już podobno "wojnę z fotografią?" (por. komentarz Jaka wojna z fotografią?). Jeśli autor polemiki postuluje by organizacje zbiorowego zarządzania wyposażyć w kolejne narzędzia pobierania w moim imieniu pieniędzy z tytułu reprografii i jeszcze od dostawców usług internetowych (providerów), to kiwam z powątpiewaniem głową. Muszę czuć obawy przed takim rozwiązaniem, skoro tam, gdzie są już odpowiednie zasady, od organizacji zbiorowego zarządzania otrzymuję odpowiedź, którą mógłbym sprowadzić do: "miło, że dzwonisz, ale nie ma nas w domu, zostaw wiadomość po usłyszeniu sygnału" (por. Otrzymałem odpowiedź z KOPIPOL'u; KOPIPOL uznał, że nie może mi - chociaż jestem twórcą - wypłacić zbieranego w moim imieniu wynagrodzenia, gdyż ..."Wobec bardzo dużej liczby podmiotów uprawnionych do ich utrzymywania powstaje niebezpieczeństwo znacznej atomizacji wysokości wynagrodzeń należnych poszczególnym uprawnionym").

Jestem płodnym twórcą (niektórzy twierdzą, że zbyt płodnym, bo tekstów jest za dużo - Osiem tysięcy tekstów - i nie nadążają z ich czytaniem, a przecież poza tekstami tworzę grafiki, animacje, robię zdjęcia, montuję filmy, śpiewam ze studentami Akademii Ekonomicznej - por. komentarz Utwór audiowizualny i artystyczne wykonanie w Poznaniu..., etc.). Być może - stawiam taką ostrożną tezę - moje utwory są częściej wykorzystywane niż utwory noblistki Wisławy Szymborskiej (oglądalność tylko tego serwisu to nieco poniżej 100 tys unikalnych użytkowników i mniej niż milion odsłon w skali miesiąca, ale jednak co miesiąc). Piszę to mając w pamięci doniesienia Przeglądu z 2003 roku:

Poezja, jak wiadomo, sprzedaje się dużo gorzej niż proza. Przeciętny nakład wynosi od 500 do 1 tys. egz., a 3 tys. sprzedanych tomików to już bestseller. W ubiegłym roku miłośnicy poezji mieli powody do radości. Nasi najlepsi poeci wydali znakomite książki: Tadeusz Różewicz "Szarą strefę" (Wyd. Dolnośląskie, nakład 6 tys.), Wisława Szymborska "Chwilę" (Znak, 55 tys.), Czesław Miłosz "Drugą przestrzeń" (Znak, 13 tys.)

By nie być posądzony o megalomanię wspomnę, że mam świadomość, iż twórczość Szymborskiej, Różewicza i Miłosza jest też dostępna w Sieci, a - i tu przyznaję się do słabości argumentacji i szacowania zasięgu wykorzystania twórczości innych - nie wiem ile osób tak naprawdę czyta ich teksty. Jednak jestem autorem książki, która rozeszła się w ponad półtoratysięcznym nakładzie. Fakt jest faktem. Jestem twórcą. Jest tu zgoda? Jeśli zatem nie będę dostawał pieniędzy za swoją twórczość, to nie będę mógł tworzyć. Zaraz. Przecież ja nie dostaję pieniędzy za korzystanie z tych tekstów, a serwis działa od ponad 11 lat (za reprografię książki też nie dostałem nigdy złotówki, a jedynie wynagrodzenie od wydawcy, o które się umawialiśmy)... Mam wrażenie, że w tej dyskusji inaczej traktuje się "Twórców" a inaczej "twórców", chociaż ustawa ich nie rozróżnia (por. Kampania społeczna na rzecz certyfikacji Twórców), skoro Wisława Szymborska, a raczej jej wynagrodzenie, było (jest) koronnym argumentem ZAiKS w batalii o niepłacenie zaległego podatku VAT (przypominam, że chodzi nawet o 300 milionów złotych; por. Interpelacja w sprawie "potraktowania ZAiKS jak podmiot gospodarczy" i obciążenia podatkiem VAT). Prezes stowarzyszenia, kompozytor Edward Pałłasz zapytał publicznie na łamach Gazety Wyborczej:

Nie mam tych pieniędzy, który żąda fiskus. Zostały już dawno rozdane autorom polskim i zagranicznym. Czy zaległy podatek mają spłacać Wisława Szymborska, Tadeusz Różewicz, Sławomir Mrożek i Wojciech Kilar?

Czym się zatem różni - mam na myśli przepisy obowiązującego prawa autorskiego - twórczość Szymborskiej i Waglowskiego? Czy w moich utworach jest mniej utworowości niż w utworach noblistki? Ustawa dziś mówi, że "przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia". Czy jeśli przyjęliśmy rozwiązanie, zgodnie z którym w cenę czystych nośników i urządzeń reprograficznych wliczane są kwoty, które - zgodnie z przywoływanym przez autora polemiki art. 20 i art. 20¹ mają przypadać twórcom, to moje utwory magicznie nie chcą się zapisywać na tych dyskach, na których tak chętnie zapisują się utwory Szymborskiej, Różewicza i Mrożka? Czy moja książka nie poddaje się kserokopiarkom (tu cytat z barticza, który w serwisie Blip napisał w kwietniu: "książka Vagli w buwie wygląda jakby ją ktoś zjadł i wypluł")? Czy z tego rozporządzenia, które minister wydał na podstawie art. 20¹ ust. 5 ustawy, a które ma określać m.in. "podział opłat", wobec cytowanego brzmienia definicji utworu (dla której nie ma znaczenia ani wartość, ani postać ustalenia, ani przeznaczenie oraz sposób wyrażenia) może wynikać, że "Twórca" będzie dostawał więcej, chociaż jego utwory są wykorzystywane przez społeczność w mniejszym stopniu, a "twórca" mniej (albo wcale), chociaż jego "przejaw" jest częściej (?) wykorzystywany?

Dlatego opublikowanej w Rzeczpospolitej polemice autorstwa p. Jakuba Chwalby zarzucam, że - być może nieświadomie - różnicuje podmioty parające się twórczością, różnicuje (w sposób moim zdaniem nieuprawniony) utwory, które mogą być przedmiotem ochrony oraz różnicuje (chociaż nie ma tu podstaw do takiego różnicowania) sposoby elektronicznego korzystania z tych utworów. Mówiąc "utwór" - myśli "film". Mówiąc "film" autor polemiki myśli - być może - "najnowszy Batman" (ale już nie myśli o nagranym wczoraj telefonem komórkowym utworze dokumentującym spotkanie Zenka z Romkiem pod budką z piwem), mówiąc "twórca" - znów sobie spekuluję - myśli Warner Bros. Entertainment, albo Disney (chociaż to wydawcy, nie zaś twórcy - fakt, że globalni i udało im się przez te lata zebrać w swoich rękach sporo nadających się do przenoszenia praw), ale już nie myśli o tym, że w tym samym szeregu stoi Zosia Pomykała (imię i nazwisko wymyślone dla potrzeb tego tekstu) z gimnazjum w Tczewie, która pisze płomienne listy z wyznaniami miłości do Bronka z tego samego gimnazjum, ale - aby na pewno je dostał - przesyła je SMS-em, komunikatorem, w komentarzach w blogu. Autor polemiki - odnoszę takie wrażenie - wierzy wreszcie, że Zosia Pomykała dostanie złamany grosz za to, że provider umożliwia innym zapoznanie się z jej utworami - miłosnymi komentarzami w blogu. Chociaż nie. Cofam to ostatnie zdanie, gdyż przecież Zosia i jej listy były wyjęte poza nawias twórców i utworów, wiec logicznie myśląc przy tych założeniach jej się po prostu nie należy ten grosz.

Zosia go nie dostanie. Nie dostanie, chociaż prowadzimy właśnie debatę na temat reformy zbiorowego zarządzania (por. Projekt noweli prawa autorskiego - modernizujemy zbiorowy zarząd), a w tej dyskusji wypada odnotować stałe od pewnego czasu stanowisko Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji (PDF), która postuluje - po pierwsze:

Wpisanie do ustawy zakazu wykorzystywania przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi środków pochodzących z inkasowanych kwot, na cele [inne] niż związane z bezpośrednimi kosztami OZZ z tego tytułu oraz wypłacanych bezpośrednio twórcom wraz z należnymi podatkami. W szczególności powinien być wpisany zakaz sponsorowania jakichkolwiek osób lub działań, dofinansowywania oraz finansowania grantów dla osób fizycznych lub prawnych.

Po drugie zaś:

Wpisanie do ustawy, zobowiązania do corocznego (do 31 kwietnia) składania przez każdą organizację zbiorowego zarządzania sprawozdania finansowego, przedstawiającego wpływy (główne źródła i sumy), wydatki (koszty inkasa, liczba twórców uzyskujących wynagrodzenia, średnia wartość wynagrodzenia) oraz opłacone podatki. Sprawozdania te powinny być informacją publiczną (w rozumieniu ustawy o informacji publicznej) wyraźnie stwierdzoną w ustawie o prawach autorskich i pokrewnych oraz na wniosek Komisji Prawa Autorskiego powinny być poddawane zewnętrznemu audytowi.

Jest jeszcze trzeci postulat, który koresponduje z dyskusją prowadzoną przy okazji publicznego wysłuchania w Sejmie (por. Kilka luźnych zdań po publicznym wysłuchaniu). Mówimy "użytkownicy praw", a myślimy stacje telewizyjne, chociaż - kiedy doda się jeszcze jedno słowo i gdy będziemy się posługiwać określeniem "końcowy użytkownik praw" - sytuacja zmienia się radykalnie. PIIT, jako izba gospodarcza zrzeszająca takie a nie inne podmioty, postuluje, by do kandydowania do Komisji Prawa Autorskiego dopuszczono osoby reprezentujące podmioty teleinformatyczne zajmujące się między innymi wytwarzaniem, przekazem i dystrybucją treści multimedialnych. W tej samej dyskusji bibliotekarze będą postulowali dopuszczenie tam przedstawicieli bibliotek, a organizacje konsumenckie uznają, że to konsumenci są końcowymi użytkownikami praw i to ich przedstawicieli należy raczej dopuścić do KPA (por. komentarz użytkownicy przed KPA)...

Wracając do polemiki: Kolejny problem, jaki dostrzegam w tej dyskusji, to problem tytułowych "prowadnic" (bo o "obiektach" było wyżej). Nie wyjaśniłem jeszcze do czego to jest nawiązanie i już się poprawiam: to nawiązanie do programów graficznych, które pozwalają na umieszczanie w "przestrzeni roboczej" specjalnych "linijek", do których można przyciągać rysowane obiekty, tak jak na poniższym rysunku:

Prowadnice i obiekty w programie Inkscape

Mam wrażenie, że robiąc porządki na desktopie kilka osób wyrywa sobie jedną myszkę. System działa wadliwie, bo chociaż obiekty mają zadeklarowane takie same właściwości (np. przyciąganie do prowadnic), to jednak traktuje się je inaczej. Mam też wrażenie, że gdzieś umyka istotna myśl: wśród możliwych operacji, poza zmianami właściwości obiektów, istnieje też możliwość zmiany położenia prowadnic. W Polsce dziś możemy już tylko dostosowywać prawo krajowe do wymogów prawa Unii Europejskiego. Tak to się w globalnym świecie porobiło, że już tylko pozornie obywatele decydują o tym, jakie prawo będzie w danym kraju obowiązywać. Wszystko się zaczyna ustalać dwa lub trzy piętra ponad nimi. Czasem w sposób "demokratyczny" (jak dyskusje w Parlamencie Europejskim), czasem się zaś przeskakuje również parlamenty (por. O tym się mówi: Anti-Counterfeiting Trade Agreement (ACTA)).

Podobnie jest w przypadku debaty o dozwolonym użytku - mamy się dostosować do prawa międzynarodowego - jednak takie podejście wyklucza całkiem debatę o krajowym porządku prawnym. Przenosi poziom dyskusji w kierunku kosmicznej abstrakcji, w obszary poza zasięgiem "zwykłego obywatela". Na globalnym rynku są jednak globalni gracze, którzy mają dość silną rękę, by przesunąć również te wirtualne prowadnice po "globalnym pulpicie", do tych prowadnic "muszą" się potem dostosowywać inni. Kiedy więc autor polemiki pisze w tekście opublikowanym w Rzeczpospolitej:

Problem nie leży w trudnościach interpretacyjnych ustawy, ale w tym, że przepisy stworzone w erze przedinternetowej obowiązują od 1994 r. w niemal niezmienionym kształcie i nie przystają do cyfrowej rzeczywistości. Ustawa pozwala na pobieranie utworów z sieci p2p, nie zapewniając twórcom rekompensaty z tego tytułu. Stan taki jest sprzeczny z dyrektywą o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjnym (2001/29/WE) i w tym zakresie nie została ona implementowana do naszego prawa.

...to tylko pozornie zakłada możliwość wpływania w Polsce na kształt stanowionego prawa. Cokolwiek zrobimy w Polsce z ustawą - będzie oceniane przez pryzmat ponadnarodowych norm prawnych: dyrektyw, konwencji międzynarodowych, etc. Jednak dyskusji na temat podstawowej aksjologii przyjmowanych norm prawa międzynarodowego nie słychać, a przynajmniej - takie odnoszę wrażenie - "prowadnice z opcją przyciągania" umieszczane są w nieco innym pomieszczeniu (dobrze wytłumionym, z wygodnymi siedzeniami i z przyjemnym oświetleniem), niż znajdują się walczący o myszkę "masowi graficy" rysujący w "obszarze roboczym" swoje kółka i gwiazdki utworów.

Dochodzi przy tym do coraz bardziej jaskrawych paradoksów. Oto Gazeta Prawna publikuje relację z właśnie ogłoszonego wyroku Sądu Apelacyjnego (Sygn. akt VI ACa 1658/07): Aby wykorzystać zdjecia filmowe nie wystarczy zgoda producenta. O co tu chodzi? Chodzi o teledysk do piosenki "Marusia" (i teraz - czy naruszę prawa autorskie, gdy podlinkuję do tego teledysku, który opublikowany jest w YouTube?):

Sąd apelacyjny doszedł do wniosku, że w teledysku piosenkarki nastąpiło wyraźne włączenie i przeniesienie fragmentu innego przerobionego i zmiksowanego dzieła, tak aby części serialu odpowiadały spójnej wizji twórców Marusi. Nie można przy tym, zdaniem sędziów, odmówić teledyskowi cech utworu własnego. Co do zasady, rację ma więc wdowa po autorze scenariusza, która jako spadkobierczyni współtwórcy serialu była uprawniona do wyrażenia zgody na wykorzystanie jego fragmentów filmu w teledysku. Wysokość zadośćuczynienia sędziowie pozostawili do rozstrzygnięcia sądowi I instancji.

W opisie sporu można przeczytać, że p. Maryla Rodowicz uzyskała zgodę (dlaczego ona o nią występowała? czy obok wykonywania, śpiewania piosenki, występowała tu również w roli producenta klipu?) na wykorzystanie fragmentów serialu "Czterej pancerni i pies" w przygotowywanym teledysku do wspomnianej piosenki. Podpisano nawet umowę licencyjną (kto z kim podpisał? p. Maryla Rodowicz z Telewizją Polską, która przejęła prawa do serialu od zespołu Syrena?). Warunkiem zgody na wykorzystanie fragmentów filmu miało być uzyskanie zgody również od "innych współtwórców dzieła filmowego", ale - jak pisze Gazeta Prawna - "wykonawczyni piosenki Marusia nie wywiązała się jednak z powyższego obowiązku". Efekt? "wdowa po zmarłym scenarzyście serialu pozwała ją o naruszenie praw autorskich, gdyż jej mąż nie został wskazany jako współtwórca teledysku i zażądała 35 tys. zł tytułem zadośćuczynienia". W sprawie - jak wynika z przywołanego wyżej cytatu - będzie orzekał jeszcze sąd niższej instancji, ale już teraz pojawia się kilka pytań...

Czy aktywnie biorący udział w dyskusji o kształcie prawa autorskiego postawią teraz Marylę Rodowicz w jednym szeregu z piratami, złodziejami i (proszę wstawić dowolny epitet wykorzystywany w tej dyskusji), którzy okradają biednych twórców? Dotychczasowa logika dyskusji kazałaby ją napiętnować, ale przecież Maryla Rodowicz sama jest twórcą. Czy to znaczy, że "można być jednocześnie twórcą i tworzywem"? Czy granice odgrywanych ról są takie ostre? Jak piosenkarz może być pozwany za przygotowanie teledysku ilustrującego jego śpiewanie (nie zapominajmy, że w przygotowanie słów i muzyki były zaangażowane jeszcze inne osoby - bodajże Jacek Cygan i Marcin Nierubiec). Dlaczego pozowano wykonawcę, skoro - jak się wydaje - p. Maryla nie montowała klipu? A nawet jakby montowała (przygotowywała), to samo stworzenie opracowania jeszcze nie jest poddane szczególnym rygorom (dzięki - i tu robimy woltę - dozwolonemu użytkowi właśnie), a jedynie rozporządzanie i korzystanie z niego wymaga zgody (art. 2 ustawy). Nikt nie tworzy w próżni, a są tacy, którzy głośno mówią o "kulturze remiksu". A na świecie - będę to uparcie powtarzał - na świecie są miliardy twórców.

Jeśli nie postawi się Maryli Rodowicz w jednym szeregu z "piratami", to czy można postawić w tym szeregu piętnastolatka, który napisał do mnie właśnie w poszukiwaniu pomocy, bo już dwa razy był przesłuchiwany przez policję i właśnie od tej policji usłyszał: "Prawnicy to będzie twój największy wróg", "Wiesz co to RSW? Nie? Ratuj swoją dupę". Policja uprzejmie dała do zrozumienia przesłuchiwanemu chłopakowi, że nie ma po co się bronić, gdy jego sprawa trafi już do sądu rodzinnego, gdyż wszystkie firmy, które są właścicielami praw do znalezionego na jego dysku oprogramowania (ktoś kiedyś i z jakiegoś powodu zdecydował, że programy komputerowe wyłączone są z dozwolonego użytku osobistego) maja doskonałych prawników...

Na zakończenie tego, przydługiego wywodu (mówiłem, że jestem płodnym twórcą? mogę przestać pisać jak mi zapłacicie!) odnotuję, że Tomek Rychlicki zwrócił uwagę na interesujący fragment wypowiedzi p. Iwony Radziszewskiej, rzecznika prasowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wypowiedź można znaleźć w tekście Polski hymn znieważony w grze komputerowej "Pekin 2008"?, a który stanowi odpowiedź do tezy wypowiedzianej przez przedstawiciela producenta pewnej gry komputerowej, stwierdzającego: "na oryginały nie mamy licencji"" (dlatego zmodyfikowano w grze polski hymn). Rzeczniczka ministerstwa odpowiada w przywołanym tekście:

Prawa autorskie do hymnu są własnością ogólnonarodową, przez co brak jest obowiązku uzyskiwania zgody na jego wykorzystanie. Ale to nie znaczy, że może być ono dowolne.

Interesująca i nowa chyba(?) kategoria prawnoautorska: "ogólnonarodowa własność prawa autorskiego". Mnie się wydawało, że prawa autorskie (osobiste) należą do twórcy (słów, muzyki), zaś majątkowe do mazurka i tekstu już wygasły; a hymn jako taki nie jest przedmiotem prawa autorskiego na mocy art. 4 ust. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (por. zresztą "Oda do radości" i prawa autorskie oraz Banknotowa dyskusja prawnoautorska; zgodnie z art. 12 ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych: zarówno tekst literacki hymnu państwowego jak i "tekst muzyczny hymnu państwowego w układach: na jeden głos, na fortepian oraz na głos i fortepian" są załącznikami do wspomnianej ustawy; oczywiście - z racji szczególnej roli tych utworów - są one w sposób szczególny traktowane, ale nie w kategoriach prawnoautorskich, tylko w kontekście godności i szacunku dla organizacji państwowej, którą reprezentują). Nie ma się co czepiać wypowiedzi prasowej, bo różnie z nimi bywa (czasem ktoś przekręci, czasem celowo, "bo nasi czytelnicy lepiej zrozumieją"), jednak na tym przykładzie widać, jakie praktyczne problemy pojawiają się wobec braku dobrze widocznych "prowadnic" i nadawaniu różnych właściwości takim samym "obiektom", lub takich samych właściwości różnym "obiektom".

Całość tej dyskusji przypomina mi coraz bardziej taki hipotetyczny dialog: Wykluczam cię! Nie możesz mnie wykluczyć, bo to ja cie wykluczam! Obaj jesteście wykluczeni! Ktoś kiedyś mając za sobą wielotysięczny, milczący tłum osób z zaciętymi twarzami i determinacją wyrysowaną na czołach stanie obok kłócących się o wykluczenie ludzi i stanowczym ruchem położy na stole kartkę, na której będzie krótki ustalony utwór literacki: "Ja oraz koledzy, którzy stoją za moimi plecami, również ten wielki z siekierą w ręku, uznaliśmy, że od dziś prawo autorskie przestaje obowiązywać. Są jakieś pytania?".