Kim jesteś blogerze, czyje reprezentujesz interesy i jak cie osądzić?

Komisja Kultury i Edukacji Parlamentu Europejskiego przygląda się cały czas tematowi koncentracji i pluralizmu mediów w Unii Europejskiej. Jednym z elementów, które wpisują się w ten temat jest tzw. "blogosfera". Politycy unijni dostrzegają już, że chociaż dziś każdy może korzystać z coraz powszechniejszego dostępu do środków społecznego przekazu, to jednak nie wiadomo, kto - tak właściwie - publikuje w internecie. Nie wiadomo też jakie ma interesy, kogo reprezentuje. Nie wiadomo, jak dochodzić roszczeń przeciwko takim autorom. Może więc należy coś z tym zrobić? Proponuje się na początek takie blogowe impressum...

Najpierw kontekst. Nie tak dawno pisałem, że "media to ludzie, nie media" (por. Per devia rura viarum: dyskusja o kształcie regulacji mediów, czyli nas). W związku z prowadzonymi blogami niektórzy ludzie tracą pracę (por. Zwalniani za bloga - nowe zjawisko nowego społeczeństwa), inni mają całkiem niezłą zabawę podszywając się pod znane osoby (por. Fałszywy blog krakowskiej poetki; kiedy w internecie pojawił się blog ówczesnego premiera sam rozważałem, czy aby ktoś się pod niego nie podszywa: Sam nie wiem: czy Marcinkiewicz to, czy ktoś się podszywa?). Blogi (serwisy internetowe tworzone przez "zwykłych ludzi") dostrzeżone zostały przez machiny marketingu i reklamy, w związku z czym pojawia się potencjalne zagrożenie dla stosowania zasad uczciwej konkurencji i ochrony konsumentów (chodzi głównie o przekaz, który stara się przybrać formę neutralnej informacji, a w rzeczywistości jest przekazem reklamowym; por Marketing bezpośredni, szeptany, a może nieuczciwa konkurencja). Prawodawcy zaczęli dostrzegać również, że "blogi" mogą być narzędziem lobbingowym, a ukrywający się pod anonimizującymi ich pseudonimami autorzy w rzeczywistości czasem starają się wywierać naciski tam, gdzie transparentność podejmowania decyzji ma istotne znaczenie dla oceny czy mamy demokratyczne państwo prawa, czy nie (por. Blogerzy jak lobbyści czyli zamieszanie wokół 'grassroots lobbyingu', Mechanizm macierzy demokratycznej na przykładzie sporu o standardy dokumentów). Wprowadzane są "dedykowane" ograniczenia w przekazie informacji, zwłaszcza adresowane do blogerów, a chodzi m.in. o pieniądze (por. Sportowe relacje blogowe na cenzurowanym). Oczywiście blogerzy również mogą okazać się odpowiedzialni za przekazy, ponieważ system prawny nie rozróżnia (i bardzo dobrze) czy ktoś coś opublikował w "blogu" czy w innych środkach masowego komunikowania (podstawy odpowiedzialności są zwykle te same; por. Blogosfero uważaj na słowa!). Pojawia się jednak problem ustalenia autora przekazu (skoro każdy może zacząć pisać, publikować podcasty lub videocasty, a nie jest to związane zwykle z żadnym obowiązkiem rejestracji; por. Problem z ustaleniem danych sprawcy: kto i jak ma go szukać?, a ostatnio Włoska decyzja czyli jak zdobywane są dane internautów oraz media o "ugodach" OBIG), czasem zaś problem pojawia się w sytuacji, gdy "dziennikarz obywatelski" powołuje się na ochronę tajemnicy dziennikarskiej i nie chce ujawnić skąd zna opublikowane informacje (stąd biorą się takie sytuacje, jak opisane w tekstach Dziennikarstwo obywatelskie a ochrona tajemnic - sprawa blogera Josha Wolfa, Ujawnienie informacji - blogi, Anonimowa krytyka w blogu, Tajemnica dziennikarska blogerów, przegrana Apple, Orzeczenie w sprawie zatrzymanego blogera Charlesa LeBlanca). Tymczasem trudno wymagać od nastolatków, by rozumieli i stosowali zasady publicznej dyskusji. Wolność słowa ma granice, które wyznaczane są prawami innych uczestników życia społecznego. Wiele osób nie widzi w tym nic złego, jeśli "niewinnie" znieważy drugiego człowieka, pogwałci jego prawo do prywatności, albo zaatakuje jedną z podstawowych wartości - godność (por. Internet i masowe przekraczanie granic wolności słowa). Efekt? Pętla się zaciska (por. O kurczeniu się swobody komunikacji medialnej w internecie).

I w tym kontekście doszło do przyjęcia przez Komisję Kultury i Edukacji Parlamentu Europejskiego pewnego stanowiska, a właściwie Sprawozdania w sprawie koncentracji i pluralizmu mediów w Unii Europejskiej (PDF), w którym czytamy:

...mając na uwadze, że choć blogi internetowe stają się coraz powszechniejszym środkiem autoekspresji zarówno osób zawodowo związanych z mediami, jak i osób prywatnych, status ich autorów i wydawców, w tym ich status prawny, nie jest określony ani wyjaśniony czytelnikom takiego blogu, co powoduje niepewność co do bezstronności, rzetelności, ochrony źródeł, stosowania kodeksów etycznych i podziału odpowiedzialności w przypadku pozwów sądowych,
(...)
proponuje wyjaśnienie statusu – prawnego czy nie – blogów internetowych i zachęca do ich dobrowolnego oznaczania stosownie do zawodowej i finansowej odpowiedzialności i interesów autorów i wydawców;

W uzasadnieniu zaś czytamy:

Zaleca się wyjaśnienie prawnego statusu różnych kategorii autorów i wydawców blogów internetowych, jak również ujawnienie interesów i dobrowolne oznaczanie tych blogów. W sprawozdaniu odnotowuje się coraz powszechniejsze wykorzystywanie w komercyjnych publikacjach – za symboliczną opłatą – treści tworzonych przez użytkowników oraz wynikające stąd kwestie z zakresu prywatności i konkurencyjności. Zaleca się wynagradzanie osób zawodowo niezwiązanych z mediami stosownie do wartości handlowej ich dzieła oraz korzystanie z kodeksów etycznych do ochrony sfery prywatnej obywateli i osób publicznych.
(...)

Gazeta Wyborcza w tekście Europarlament uważa, że blogi są groźne publikuje wypowiedź autorki stanowiska:

- Popieram pluralizm mediów, szczególnie nowych mediów, których część stanowią blogi. Chciałabym jednak, by było jasne, kto za nimi stoi - wyjaśnia "Gazecie" autorka raportu, estońska socjalistyczna eurodeputowana Marianne Mikko, była dziennikarka. - Celem blogów jest pokazywanie prawdy, lecz niektórzy pod fałszywym nazwiskiem mogą kogoś oskarżać czy poniżać - tłumaczy.

Warto przy tym pamiętać, że politycy również polubili blogi. Nie tylko politycy polscy. Z tekstu z sierpnia 2007 roku, zatytułowanym Bruksela w blogosferze dowiedzieliśmy się, że urzędnicy europejscy zaczęli chętniej sięgać po tzw. blogi, by komunikować się ze społeczeństwem:

Aby zadać kłam poglądowi, zgodnie z którym UE to wieża z kości słoniowej, zamieszkiwana przez uprzywilejowaną grupę oderwanych od rzeczywistości urzędników produkujących coraz to nowe przepisy, pracownicy Komisji coraz częściej sięgają po dzienniki internetowe. Na swoich blogach mogą wypowiedzieć się na najróżniejsze tematy, od nowych opłat za roaming, po reformy rynku wina. A co najważniejsze, blog to możliwość uzyskania informacji zwrotnej od czytelników.

Ale również w Polsce politycy sięgają po ten środek wyrazu, dzięki temu - jest taka szansa - łatwiej przyjdzie im zrozumieć problemy "zwykłych internautów", zwłaszcza jeśli okaże się, że osoby "zawodowo" zajmujące się tworzeniem reguł wirtualnego świata same nie realizują standardów, które dla innych stały się już powodem kłopotów z wymiarem sprawiedliwości. Mam na myśli "rejestrację dzienników i czasopism" i sprawę Gazety Bytowskiej (por. ostatnio GBY.pl - wniosek o kasacje skierowany do Rzecznika Praw Obywatelskich), który stanął przed obliczem wymiaru sprawiedliwości, a prokuratura zarzuciła mu złamanie przepisów karnych, wynikających z polskiego Prawa prasowego, podczas gdy osoby publiczne takich zarzutów nie słyszą, chociaż przecież robią dokładnie to samo (por. Proszę o typy osób publicznych do umieszczenia w doniesieniu o możliwości popełnienia przestępstwa)

Przeczytaj również Rozważania o anonimowości i o przesyłaniu (niezamówionych) informacji