Problem z ustaleniem danych sprawcy: kto i jak ma go szukać?

Kolejna porcja materiałów od p. Ryszarda Marka w sprawie, o której wcześniej pisałem w tekście Zabezpieczenie dowodów i wskazanie sprawcy: doświadczenia czytelnika. Tym razem otrzymałem do publikacji skany dwóch pism - od wiceprezesa Sadu Rejonowego w Częstochowie oraz od Wiceprezesa Sadu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia. W pierwszym mowa o tym, że Sąd nie może nic zrobić, bo ustalenie sprawcy należy do Policji. W drugim piśmie mowa o tym, że prywatny akt oskarżenia można wnieść nawet bez wskazania osoby sprawcy...

Dla przypomnienia jedynie krótki wstęp, który zresztą znalazł się również w podlinkowanej wyżej notatce z 28 lutego 2008 roku: "dwie witryny internetowe opublikowały treści, które czytelnik uznał za zniesławiające i naruszające jego dobra osobiste. Pomimo żądania ich usunięcia, zgłoszonego w trybie art. 23 i 24 k.c., treści te nadal są dostępne w internecie. Wobec tego czytelnik postanowił wystąpić na drogę sądową, co jednak - jak stwierdził - okazało się "nie tak łatwe, jak początkowo przypuszczał"". W poprzedniej notatce opublikowałem przygotowane przez p. Ryszarda pisma - przykładową treść wniosku o zabezpieczenie dowodów adresowanego do Komendanta Miejskiego Policji i propozycję wniosku o zabezpieczenie dowodów adresowanego do Prezesa Sądu Rejonowego. Dziś publikuję odpowiedzi, jakie p. Ryszard otrzymał od dwóch prezesów dwóch sądów rejonowych. Na marginesie - p. Ryszard napisał mi również: "Rzecznik Praw Obywatelskich, którego również zainteresowałem problemem, jeszcze nie zajął stanowiska". Możemy zatem liczyć na ciąg dalszy.

Wiceprezes Sądu Rejonowego w Częstochowie napisała w odpowiedzi na jedno z pism p. Ryszarda:

Odpowiadając na Pana pismo dotyczące podjęcia przez Sąd czynności określonych w art. 488 kpk, a zmierzających do ustalenia przez Policję danych osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa na Pana szkodę, informuję Pana, że w aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw do zlecenia przez Sąd wykonania przez Policję jakichkolwiek czynności, dopóki sprawa nie znajduje się na etapie postępowania sądowego.

Zgodnie z treścią art. 487 kpk akt oskarżenia wnoszony przez oskarżyciela prywatnego powinien zawierać oznaczenie osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazanie dowodów, na których opiera się oskarżenie. Uznać należy, że te elementy aktu oskarżenia stanowią o minimalnych wymaganiach tego pisma procesowego i brak któregokolwiek z nich będzie przesądzał o uznaniu pisma za bezskuteczne, jeśli braki nie zostaną uzupełnione w trybie art. 120 kpk. Jednocześnie stwierdzić nalezy, że Sąd nie jest ani uprawniony, ani zobowiązany do prowadzenia postępowania zmierzającego do ustalenia powyższych danych.

Wskazane powyżej elementy nie są wymagane dla skargi składanej w trybie art. 488 par. 1 kpk, w szczególności pokrzywdzony nie musi wskazywać nazwiska sprawcy, gdyż właśnie od Policji może oczekiwać pomocy w jego ustaleniu. Skarga może być zatem skierowana przeciwko anonimowemu sprawcy, co w odniesieniu do aktu oskarżenia nie jest dopuszczalne.

Wskazanie danych sprawcy może być dla pokrzywdzonego utrudnione, gdyż nie zna z imienia i nazwiska sprawcy przestępstwa i we własnym zakresie nie może dokonać ustalenia tych danych. Pokrzywdzony może wówczas dążyć do ustalenia tych danych przez złożenie ustnej skargi do Policji. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzeczeniu Sądu Najwyższego, gdzie stwierdza się, że skarga ma znaczenie szersze i mniej sformalizowane niż prywatny akt oskarżenia i jej charakter jest zbliżony do zawiadomienia o przestępstwie, które, co jest oczywiste, może odnosić się także do anonimowego sprawcy, którego ustalenie może nastąpić przez Policję (Post. SN z 17.04.1997 IKZP 4/97, za Komentarzem do Kodeksu Postępowania Karnego, red. SA. Stefański, S. Zabłocki, Wydawnictwo ABC, tom II, str. 487).

Na Policji ciąży zatem określony w art. 488 par. 1 kpk obowiązek wykonania czynności zmierzających do ustalenia danych sprawcy, po to właśnie, by pokrzywdzony mógł wnieść skuteczny akt oskarżenia do Sądu.

Obowiązek ten ciąży na Policji niezależnie od tego, czy czynność zmierzająca do ustalenia danych sprawcy przestępstwa, będzie polegała na wylegitymowaniu osoby wskazanej przez pokrzywdzonego, czy też, jak w rozpoznawanej sprawie, działanie Policji będzie zmierzało do ustalenia danych sprawców, poprzez uzyskanie danych przy wykorzystaniu uprawnień wynikających z art. 20c ust. 2 ustawy o Policji.

Mając na uwadze powyższe uznać należało, że nie jest możliwe zlecenie przez Sąd podejmowania czynności przez Policję. Jednocześnie jak wskazano wyżej, prowadzenie postępowania zmierzającego do ustalenia powyższych danych należy do właściwości Policji, a nie Sądu.

Wiceprezes Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi napisał zaś:

Odpowiadając na Pana pismo z dnia 25 lutego 2008 roku uprzejmie informuję, że wydanie postanowienia w trybie art. 488 par. 2 kpk byłoby możliwe, o ile do Sądu wpłynęłoby Pana pismo noszące znamienia prywatnego aktu oskarżenia, a więc wskazujące, o jakie czyny Pan oskarża (w miarę dokładny opis), kiedy i w jaki sposób popełnione, i jakie dowody przedstawia na poparcie swoich oskarżeń. Tak sporządzony akt oskarżenia mógłby zawierać wniosek o przeprowadzenie określonych czynności zmierzających do ustalenia sprawców w oparciu o art. 488 par. 2 kpk.

W mojej ocenie w przypadku przestępstwa zniesławienia dokonanego przez Internet, jako miejsce popełnienia takiego przestępstwa, można uznać terytorium całego kraju.

Fakt, że jeden z podejrzanych przez Pana sprawców może zamieszkiwać w Łodzi wcale nie obliguje Pana do skierowania aktu oskarżenia do tutejszego Sądu, ale jest możliwe skierowanie takiego aktu oskarżenia do Sądu bliższego Pana miejsca zamieszkania.