Chmura zastąpi pudełka, czyli dlaczego mi ręce opadły, gdy Prezydent RP promuje Google

Tekst Prezydent RP promuje korporację Google sprowokował próby komentarzy politycznych, których jednak nie przepuściłem w moderacji (gdyż sam nie ujawniam publicznie politycznych preferencji, mam wrażenie, że komentuje równo działania prawno-internetowe różnych ugrupowań, ten serwis zaś nie jest poświęcony tematom politycznym, a "prawnym aspektom społeczeństwa informacyjnego"). Państwo i aparat urzędniczy są ważnym rynkiem dla firm, które oferują komercyjnie swoje rozwiązania. Na licencje na oprogramowanie dla administracji publicznej przygotowuje się przetargi. Pudełka stopniowo wypierane są przez "usługi sieciowe". Zarzucono mi, że atakuję Prezydenta i czepiam się po prostu, bo co komu przeszkadza takie małe Google na prezydenckiej stronie, więc spróbuję pokrótce pokazać problem na przykładzie uruchomionego właśnie w USA repozytorium aplikacji sieciowych dla administracji publicznej...

Na razie, w polskich warunkach, dominują aplikacje biurkowe korporacji Microsoft. Korporacja Google skutecznie "atakuje" rynek inną filozofią budowy relacji z klientami. Nie sprzedaje desktopowych rozwiązań biurowych, ale stworzyła aplikacje biurowe, do których można się zalogować i pracować "na nich" zdalnie. Utrzymaniu przewagi rynkowej w segmencie biurkowych aplikacji (opartych na modelu licencjonowania kopii programów) mogą służyć takie umowy między rządem a korporacją, o których pisałem m.in. w tekstach: Centrum Otwartych Rozwiązań dla Administracji ("Umowa Microsoft Select"). Są kraje, które przyglądały się takim umowom między rządem a korporacją (por. Brak zgody w Bułgarii, W Bułgarii śledztwo w sprawie umowy między rządem a Microsoftem). W Polsce sprawa nie jest interesująca dla opinii publicznej.

Zmienia się filozofia pracy przy komputerze. Coraz więcej osób wieszczy rozwój "usług mobilnych". Wraz ze spadkiem kosztów dostępu do Sieci model pracy "w chmurze" zyskuje na popularności, a stopniowo rynek mogą tracić podmioty, które oferują licencje. O ile podmioty prywatne same ponoszą ryzyko swoich decyzji biznesowych (w ramach "swobody działalności gospodarczej"), to modele działania administracji publicznej opierają się na innych zasadach. Jedną z takich zasad jest w polskich warunkach art 7 Konstytucji, zgodnie z którym "organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa". Administracja publiczna działa w taki sposób, w jaki przepisy jej na to pozwalają. Jeśli przepisy jej nie pozwalają, to nie może tych ram przekraczać. Dodatkowo inne przepisy Konstytucji wprowadzają zasadę równego traktowania wszystkich przez władze publiczne. Oznacza to m.in. równe traktowanie przy możliwości oferowania swoich usług wszędzie tam, gdzie takie usługi są administracji potrzebne. Pomijając problem oceny potrzeb (i ewentualnej niegospodarności z tym związanej) aparat urzędniczy jest wdzięcznym rynkiem dla przeróżnych dostawców oprogramowania użytkowego. Nie dziwi zatem, że tak wiele podmiotów zainteresowanych jest zamówieniami publicznymi, dzięki którym mogą sprzedawać swoje usługi komuś, kto organizuje centralne zakupy, którego można złapać w kleszcze "vendor lock in" i który może mieć kłopot z ze skutecznym zarządzaniem swoimi zasobami (por. również Prywatne folwarki społeczeństwa informacyjnego za publiczne pieniądze). "Infekując" organizację państwową swoimi produktami można też liczyć na dodatkowe profity, gdyż z państwem (i urzędnikami) kontaktują się obywatele. Obywatele zaś nie mogę się tak prosto od "członkostwa" w państwie uchylić.

Model pracy zdalnej może wyprzeć aplikacje biurkowe. Dotyczy to nie tylko oprogramowania własnościowego, ale również "wolnego" (por. np. Is Cloud Computing Killing Open Source in Government?). Skoro organizuje się przetargi na oprogramowanie biurkowe, to dlaczego nie organizować przetargów na aplikacje pozwalające pracować zdalnie, w szczególności na takie, które pozwalają na pracę "w chmurze"?

Państwo (organizacja państwowa) ma wiele "własnych" zasobów, które można by lepiej wykorzystać. W Polskich realiach kwitnie jednak resortowość. Dotyczy to nie tylko oprogramowania, ale np. - na co zwracał uwagę wielokrotnie w swoich komentarzach Paweł Krawczyk - możliwości wykorzystania zamawianych przez jedno ministerstwo opinii prawnych, które to opinie mogłyby wykorzystywać również inne ministerstwa, ale w takim przypadku wykonawca nie mógłby wielokrotnie sprzedawać tego samego "różnym" podmiotom....

Państwo dysponuje również innymi zasobami, np. zasobem kartograficznym (por. Walka o publiczny dostęp do gromadzonych danych kartograficznych), który obok udostępnienia go obywatelom w ramach "ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego" (por. Przejmujemy państwo, Komisja daje nam 2 miesiące na transpozycję "ponownego wykorzystania informacji", albo MSWiA ogłosiło, że ma projekt założeń do ustawy o ponownym wykorzystaniu informacji) mogłoby również wykorzystywać do usprawnienia innych swoich agend. Nic nie stoi na przeszkodzie (poza brakiem transpozycji do polskiego porządku prawnego stosownej dyrektywy unijnej oraz przygotowaniem działającego API do takich zasobów), by Prezydent RP na własnej stronie (o podstawach prawnych działania której niewiele wiadomo) wykorzystywał zasoby kartograficzne udostępnione wszystkim (gdyby się to wreszcie stało) obywatelom przez dysponującą nimi inną agendę administracji publicznej.

Aby usprawnić dostęp do zasobów, które są już "w administracji publicznej" - należałoby uruchomić - być może na wzór amerykański - działania zmierzające do powstania "usług government cloud" (por. w ZDNet Digital Britain recommends 'G Cloud' for gov't IT). Istnieje problem aplikacji wykorzystywanych przez administrację publiczną, a także (nieco inny) problem tzw. Cloud computing. Na ten ostatni z wymienionych tematów dużo się ostatnio dyskutuje za oceanem (właśnie w kontekście oferowania usług w chmurze agendom rządowym), a w Polsce ostatnio temat się również pojawił (por. Obowiązek podatkowy w czasach Cloud Computing).

Rząd USA uruchomił niedawno repozytorium apps.gov. Są tam różne "usługi", które agendy rządowe mogą kupić na rynku od prywatnych dostawców (tu właśnie rodzi się problem niedopowiedzeń na gruncie prawa konkurencji). Tam postawiono pytanie - kto i w jaki sposób (w jakim trybie i z jakimi gwarancjami uczciwej gry rynkowej, które w Polsce powinny zagwarantować przepisy Prawa zamówień publicznych) rekomenduje i dostarcza takie aplikacje instytucjom publicznym. Uruchomienie rządowej chmury powoduje pewne zakłopotanie na komercyjnym rynku. Pisał o tym niedawno Informationweek w tekście Government Embraces Cloud Computing, Launches App Store, w którym cytowany jest p. Vivek Kundra: "Why should the government pay for and build infrastructure that is available for free? In these tough economic times, the federal government must buy smarter" - dlaczego rząd ma płacić za coś, co dostarczane jest już za darmo?. Wypowiedzi Kundry (nazywanego "US government's first-ever chief information officer-em") sygnalizowałem też niedawno, przy okazji innego amerykańskiego serwisu administracji publicznej - data.gov, w komentarzu Samo udostępnianie już nie wystarczy.

A więc jakie są uczciwe zasady korzystania przez administrację publiczną z usług sieciowych? Dlaczego i w jakim trybie na stronach administracji publicznej pojawiają się mapki komercyjnie działających podmiotów, narzędzia do analizy ruchu, w jaki sposób wybierane są aplikacje do prowadzenia BIP-ów, etc.? W Polsce takich pytań nikt nie stawia.

Wiadomo, że Google bardzo chce "wspierać" swoimi usługami (sieciowymi) takie, rządowe agendy (por. tekst opublikowany kilka dni temu w jednym z blogów Google: Google Apps and Government). Google jednak nie jest jedyną korporacją, która chętnie będzie wspierać "niezaorany" jeszcze, a potencjalnie lukratywny rynek aplikacji sieciowych administracji publicznej. Obok Google w tym wyścigu startują również inne podmioty, takie jak np. Amazon (odnotował to w swoim blogu Werner Vogels, Chief technical officer (CTO) tej korporacji: Expanding the Cloud: Amazon Web Services to support the Federal Government).

Jeśli zatem odnotowuję, że Prezydent RP promuje korporację Google, dostrzegając, że w nieznanym trybie i na nieznanych zasadach administracja Prezydenta RP postanowiła skorzystać z aplikacji sieciowej jednego z konkurentów na globalnym rynku (konkretnie z produktu Google Maps), to nie po to, by "dowalić" konkretnemu prezydentowi (problem, o którym tu piszę, dostrzegałem również w przypadku Biuletynu Informacji Publicznej, za który odpowiedzialna jest "konkurująca politycznie" z Prezydentem administracja rządowa; por. Nowa odsłona Biuletynu Informacji "Publicznej"), a po to, by zwrócić uwagę na pewien problem istotny dla regulacji w sferze informatyzacji administracji publicznej oraz w sferze równego traktowania wszystkich przez administrację publiczną, problem istotny ze względu na uczciwą konkurencję oraz prawa obywatelskie w demokratycznym państwie prawnym.

W powyższej argumentacji pomijam problem upadku idei "państwa narodowego" i stopniowego zastępowania ważnych elementów tego państwa usługami spółek prywatnych (co istotne w przypadku osoby Prezydenta RP, strażnika Konstytucji, który przysięga obejmując urząd, że "będzie strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa"), ale ten temat również istnieje (por. BBC zagraża niezależnemu dziennikarstwu, czyli czas zastrzelić królewskiego kowala, by przejąć kuźnię; por. również Śmierć cywilna w społeczeństwie informacyjnym (na przykładzie usług Google) oraz Podziwiam Google i jestem przerażony).