Prokuratura medialna i prezentacja materiału

Kto i na jakiej podstawie prawnej (w jakiej procedurze) ma dostęp i możliwości wykorzystania zdjęć z systemu monitoringu miejskiego (zdjęcia pojazdów przemieszczających się po ulicach miasta)

ale chyba jedna z telewizji korzysta z monitoringu miejskiego. Ciekawe, czy mają dostęp przez 24h, czy tylko w pewnych godzinach. I czy do wszystkich kamer czy tylko konkretnych.

To jest dość ciekawe orzeczenie (niestety nie mam sygnatury; SN-Izba Cywilna:

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jednym z najsilniej chronionych dóbr osobistych człowieka jest jego wizerunek i dobre imię, które to dobra bez wątpienia doznają uszczerbku w sytuacji, gdy zdjęcie człowieka umieszczone jest w albumie policyjnym i okazywane świadkom lub ofiarom przestępstw jako zdjęcie ewentualnego sprawcy przestępstwa.

W rozpoznawanej sprawie doszło zatem niewątpliwie do naruszenia wskazanych wyżej dóbr osobistych powoda, co w świetle postanowień art. 24 kc uzasadniało żądanie dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków lub przyczyn, chyba że działanie naruszające dobra osobiste nie było bezprawne.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, którego Sąd Apelacyjny nie zanegował, to nie powód miał obowiązek wskazać przepis prawa, który naruszyła strona pozwana nie usuwając jego zdjęcia z albumu policyjnego i okazując je osobom trzecim, lecz to strona pozwana miała obowiązek wykazać brak bezprawności swojego działania. Przepis art. 24 kc zawiera bowiem domniemanie bezprawności działania sprawcy naruszenia dóbr osobistych, w związku z czym to na nim ciąży obowiązek udowodnienia braku bezprawności.

Zgodnie z panującym w prawie polskim obiektywnym pojęciem bezprawności, działaniem bezprawnym jest działanie sprzeczne z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego a bezprawność wyłącza działanie mające oparcie w przepisach prawa, zgodne z zasadami współżycia społecznego, działanie za zgodą pokrzywdzonego oraz w wykonywaniu prawa podmiotowego (porównaj między innymi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 1989 r. II CR 419/89 OSP 1990/11-12 poz. 377).

W rozpoznawanej sprawie strona pozwana powoływała się na działanie zgodne z prawem wskazując na przepisy załączonego do akt sprawy zarządzenia nr 5/96 z dnia 9 lutego 1996 r. Komendanta Głównego Policji w sprawie sposobu prowadzenia zbiorów odcisków linii papilarnych i zdjęć osób podejrzanych o popełnienie przestępstw umyślnych ściganych z oskarżenia publicznego oraz osób o nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swoją tożsamość.

Słusznie skarżący zarzuca, że w świetle art. 87 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r. zarządzenie to nie mogło stanowić źródła prawa powszechnie obowiązującego, co jednakże przyjął także Sąd Apelacyjny, nie dopuszczając się zarzucanego naruszenia powyższego przepisu Konstytucji. Zarządzenie to wydane zostało w oparciu o art. 20 ust. 3 ustawy  z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. 1990 r. Nr 30 poz. 179 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie jego wydania.

Przepis art. 20 ustawy o policji w brzmieniu obowiązującym od dnia 12 października 1995 r. (data wejścia w życie ustawy z dnia 21 lipca 1995 r. o zmianie między innymi ustawy o Policji, Dz. U. 1995 r. Nr 104 poz. 515) do dnia 19 października 2001 r. (data wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie między innymi ustawy o Policji, Dz. U. 2001 r. Nr 100 poz. 1084) przewidywał w ustępie drugim, iż Policja może pobierać, gromadzić i wykorzystywać w celach wykrywczych i identyfikacyjnych między innymi zdjęcia oraz inne dane osób podejrzanych o popełnienie przestępstw umyślnych, ściganych z oskarżenia publicznego oraz osób o nie ustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swoją tożsamość, zaś w ustępie trzecim upoważniał Komendanta Głównego Policji do określenia sposobu prowadzenia zbiorów danych identyfikacyjnych, o których mowa w ustępie drugim. Zarządzenie nr 5/96 Komendanta z dnia 9 lutego 1996 r. stanowiło zatem jedynie określenie technicznych czynności związanych z gromadzeniem i wykorzystywaniem tych danych, natomiast podstawę prawną do zbierania i wykorzystywania danych identyfikacyjnych, w tym zdjęć i innych danych personalnych, stanowił przepis art. 20 ust. 2 ustawy o Policji.

Odnosząc ten przepis do sytuacji powoda trzeba stwierdzić, że zezwalał on na wykonanie powodowi, jako osobie podejrzanej o popełnienie przestępstwa umyślnego, ściganego z oskarżenia publicznego, zdjęcia oraz umieszczenie go w albumie i okazywanie w celach identyfikacyjnych. Jednakże czynności te były dopuszczalne jedynie w okresie, gdy istniały okoliczności określone w omawianym przepisie, to jest wówczas, gdy powód był osobą podejrzaną o popełnienie takiego przestępstwa.

Wszystkie normy prawne ograniczające prawa obywateli, a do takich niewątpliwie należy omawiany przepis, muszą być wykładane ściśle i w takim kierunku, który uniemożliwi ograniczanie praw obywateli ponad miarę uzasadnioną celem przepisu. Wbrew stanowisku Sądów obu instancji nie ma żadnego znaczenia to, że omawiany przepis nie zawierał ograniczenia czasowego możliwości wykorzystywania zdjęcia identyfikacyjnego, skoro jednoznacznie stwierdzał, że gromadzone i wykorzystywane mogą być jedynie zdjęcia osób podejrzanych o popełnienie określonego w nim przestępstwa (i innych osób w nim wskazanych, co jest jednak bez znaczenia w rozpoznawanej sprawie).

W chwili zatem, gdy ustały okoliczności, o jakich była mowa w art. 20 ust. 2 ustawy o Policji, to jest, gdy osoba, której zdjęcie zamieszczono w albumie policyjnym, przestała być osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa określonego w tym przepisie (przykładowo, gdy umorzono toczące się przeciwko niej postępowanie przygotowawcze albo uniewinniono ją) a nie zachodziły inne okoliczności w nim wskazane, przechowywanie zdjęcia takiej osoby w albumie policyjnym i okazywanie go innym, stawało się działaniem bezprawnym, godzącym w dobra osobiste tej osoby, uzasadniającym ochronę z art. 24 kc.
Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego przepisy kodeksu postępowania karnego, a w szczególności powołane przepisy  art. 74 § 2 pkt 1 i § 3 oraz art. 173 § 1 kpk także nie dawały podstaw do przechowywania i wykorzystywania zdjęcia powoda po umorzeniu wobec niego postępowania karnego.

Zgodnie bowiem z art. 74 § 3 w zw. z § 2 pkt 1 kpk wolno fotografować i okazywać innym osobom w celach identyfikacyjnych jedynie oskarżonego i osobę podejrzaną, jaką niewątpliwie powód już nie był po prawomocnym umorzeniu wobec niego postępowania przygotowawczego. Natomiast przepis art. 173 § 1 kpk, który pozwala na okazanie osobie przesłuchiwanej między innymi wizerunku innej osoby, jest przepisem dotyczącym sposobu prowadzenia czynności dochodzeniowych a nie normą prawną określającą granice praw obywatelskich i z pewnością nie może być wykładany jako podstawa prawna zezwalająca na okazywanie w toku czynności dochodzeniowych wizerunku dowolnej osoby w celu ewentualnego zidentyfikowania jej jako sprawcy przestępstwa.

Stwierdzić zatem trzeba, że Sądy obu instancji uznając, że nie było działaniem bezprawnym przechowywanie w albumie policyjnym i wykorzystywanie w celach identyfikacyjnych i wykrywczych zdjęcia powoda po prawomocnym umorzeniu wobec niego śledztwa o popełnienie przestępstwa z art. 211 kk, a w szczególności po zawiadomieniu o tym strony pozwanej i zażądaniu usunięcia zdjęcia, naruszyły przepisy art. 23 i 24 kc, dokonując ich błędnej wykładni, co słusznie zarzuca kasacja.

Stwierdzenie to jednak nie może prowadzić do jej uwzględnienia a to z uwagi na zakres zaskarżenia i podstawy kasacji, którymi Sąd Najwyższy jest związany (art. 393[11] § 1 kpc). Powód zaskarżył kasacją tylko orzeczenie dotyczące roszczenia niemajątkowego o usunięcie zdjęcia z albumu i zniszczenie negatywu i oparł kasację jedynie na zarzucie naruszenia prawa materialnego. Oznacza to uprawomocnienie się wyroku Sądu Apelacyjnego w części dotyczącej roszczenia o zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego i brak kognicji Sądu Najwyższego w tym zakresie oraz związanie tego Sądu ustaleniami faktycznymi, w tym ustaleniem, że w toku procesu strona pozwana usunęła zdjęcie powoda z albumu policyjnego oraz zniszczyła jego negatyw a zatem w całości spełniła niemajątkowe żądanie powoda dochodzone w sprawie na podstawie art. 24 kc.

Trafnie zatem Sąd Apelacyjny stwierdził, że roszczenie to stało się bezprzedmiotowe, a skoro mimo to powód go nie cofnął, należało je oddalić, jako zaspokojone przez pozwanego w toku procesu. Dlatego też zaskarżone kasacją orzeczenie Sądu Apelacyjnego o oddaleniu apelacji od orzeczenia Sądu pierwszej instancji oddalającego żądanie usunięcia zdjęcia powoda z albumu i zniszczenia negatywu ostatecznie odpowiada prawu, mimo błędnego uzasadnienia w części dotyczącej merytorycznej oceny tego powództwa. Z tych przyczyn kasacja została oddalona na podstawie art. 393[12] kpc.

Jeżeli masz to w "bazie", to wytnij z mojego komentarza.

Wojciech

Tak na gorąco moje przemyślenia:

1. Co do monitoringu - 217 kpk - zatrzymanie rzeczy
nagranie rejestrujące tylko obraz, bez utrwalenia "wyrazu ludzkiej myśli" (czyli nie będące dowodem pojęciowym-dokumentem) jest rzeczą i prokuratura może wystąpić z żądaniem wydania rzeczy jako potencjalnego dowodu popełnienia przestępstwa,

2. co do przetrzymywania nagranych materiałów - bywa różnie; zazwyczaj 30 dni (rynek mojego miasta)
w hotelu ktoś może trzymać jak długo chce - wchodzą tu w grę uprawnienia właścicielskie. Nie wszędzie jest jednak tak jak u nas; Ciekawie na ten temat: The Legal Regulation of CCTV in Europe, Marianne L. Gras (PDF)

3. Co do BTS - analiza zapewne należy do biegłego (BTS może "łapać" telefon nawet odległy o 50 km), materiały można moim zdaniem uzyskać np. w oparciu o art. 20c ustawy o Policji, 236 a kpk w zw. z art. 226 kpk lub 218 kpk - tu można mieć wątpliwości, czy 218 nie ma zastosowania tylko do tzw. traffic data w rozumieniu ścisłym, nie obejmującym danych lokalizacyjnych; Polskie prawo telekomunikacyjne lokalizację w 159 ust. 1 pkt 3 i 4 dzieli na dwie grupy: dane transmisyjne jeśli odnosi się ściśle do przesyłanego komunikatu (ust. 3), bądź jako odrębną grupę w pozostałym czasie (ust.4), także chyba wystarczy 218...