Dlaczego jestem spokojny, czyli koza i gruszki a sprawa polska

Tym, którzy usiłują mnie na siłę wciskać w świat polityki odpowiadam, że reprezentuję głównie siebie. Oczywiście potrafiłbym wykorzystać jakieś sprytnie skrojone, inżynieryjno-społeczne skojarzenia, a to "You can call me V." w nawiązaniu do V for VaGla, a to fakt, że urodziłem się 17 maja, a więc akurat - tak jakoś wyszło - w Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego. Gdyby nie to, że piszę zdaniami zbyt wielokrotnie złożonymi i umieszczam je w za długich tekstach, przez które niewielu daje rade przebrnąć, to niemal byłbym idealną twarzą rewolucji (łysy karku, pewnie bandyta). Ale rola animatora ruchu społecznego "Ctrl+V" jakoś kłóci się z tym, w jaki sposób postrzegam rzeczywistość. Może impuls do takiego postrzegania dał mi nawet sam premier. Bo przecież On właśnie, na jednym ze spotkań rządu z internautami i organizacjami społecznymi, powiedział: "Nie szukajmy kiczu porozumienia, każdy zna swoją rolę". I ja też tak uważam. Każdy zna swoją rolę. Trzeba robić swoje. Dlatego po jednej z debat napisałem, kierując te słowa do czytelników: wszystko zależy od Was. Każdy niech robi swoje i nie ogląda się na innych. System prawny jedynie powinien dawać narzędzia, dzięki którym obywatele będą mogli sprawować władzę zwierzchnią w Rzeczpospolitej Polskiej i kontrolować swoich przedstawicieli.

Uważam, że ustawianie aktualnego sporu w retoryce "rząd-internauci" nie jest właściwe. Mamy do czynienia nie z internautami, a z obywatelami, którzy m.in. korzystają z internetu. I każdy z tych obywateli jest inny. Każdy może mieć swój pogląd na rzeczywistość, dlatego też rząd jest w kłopocie, gdy usiłuje znaleźć jakąś "reprezentację" obywateli. A przecież ta reprezentacja jest już w Sejmie. Spotkania z taką lub inna grupą osób nie może stanowić protezy działania państwa (por. Czy "grupa inicjatywna" mogłaby również liczyć na ministerialne pensje?).

Na ulicy pojawia się tłum. Pan Palikot chciał stanąć na czele tego tłumu i jakoś przemawiać w jego imieniu, ale został wygwizdany. Dlaczego? Pisze o tym Piotr Czerski w serwisie Wirtualnej Polski: Boleść Palikota. Bezlitośnie został wyszydzony. Organizatorzy protestów z całej Polski wydali wspólne oświadczenie, w którym "wyrażają swój stanowczy sprzeciw wobec prób zawłaszczenia ich działań przeciwko umowie ACTA do celów agitacji politycznej. Próby takie podejmują działacze i politycy różnych opcji.... Ba! Organizatorzy protestów, ci ludzie, którzy zorganizowali wielotysięczne manifestacje, odwołują się do etyki!

Wyrażamy stanowczą dezaprobatę wobec takich działań, a także uznajemy je za sprzeczne z podstawowymi zasadami współżycia społecznego i etyki. Społeczny sprzeciw wobec ACTA nie ma charakteru ideologicznego i wszelkie próby jego zawłaszczania szkodzą sprawie.

Dostrzegają, że nikt za nich nie wykona pracy w ich własnym interesie. Nikt poza nimi ich nie reprezentuje. Że muszą sami oderwać się od komputera i wyjść na ulicę, by być wysłuchanymi, dostrzeżonymi. To rozumowanie zobrazowałbym chyba następującą przyśpiewką ludową:

Kapela Drewutnia: Koza. Bo w społeczeństwie jest podobnie: woda musi ogień gasić, ogień musi kija palić, a kij musi piesa walić, a pies musi koze kąsać, koza musi gruszki trząsać. Gruszki pospadają. To powinien być hymn rewolucji. Każdy powinien robić swoje i nie oglądać się na innych. Jakby tak tych organizatorów protestów oraz wszystkich tu i ówdzie demonstrujących nauczyć tej piosenki, żeby znali ją na pamięć, to mogliby śpiewać a przy okazji zastanawiać się nad związkami przyczynowo-skutkowymi oraz rolą poszczególnych instytucji w państwie, a także nad swoją własną rolą (nie tylko w czasie ruchawki, ale również na co dzień).

Od jednego z posłów dowiedziałem, się, że "szeregowy poseł nic nie może". Napisał mi na Facebooku:

Poseł może interpelować, podejmować interwencje, patrzyć władzy na ręce, proponować poprawki - sam projektu ustawy kompleksowo regulującej złożoną materię nie napisze. Przynajmniej tak słaby poseł jak ja. Jak wygląda zaplecze merytoryczno-legislacyjne posłów opozycji? Klub parlamentarny dostaje na prace legislacyjne (w tym - analizy i ekspertyzy do projektów rządowych, których jest ok. 300 rocznie!) po ok. 1100 złotych na posła rocznie. Zresztą - w ministerstwach, w których jest lepiej, też jest fatalnie. Dlatego większość prawa powstaje... trudno powiedzieć gdzie, trudno powiedzieć za czyje pieniądze... Więc płaci się posłom za kontrolowanie rządu i patrzenie mu i instytucjom publicznym na ręce...

Pomijając rodzące się pytanie: "po co zatem jest ich tam tylu?", warto chyba dojść do wniosku, że przecież znane są już narzędzia, które obywatelom mogą dać możliwość sprawowania kontrolnej funkcji w państwie.

Widzę ten tłum na ulicy, który zaczyna rozumieć powody, dla których gruszki może spadną, albo dla których nie chcą spadać, i jestem spokojny, bo mam wrażenie, że ludzie zaczynają dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe i myśleć samodzielnie. ACTA w tym wszystkim jest tylko kroplą, która wpadła do wypełnionego naczynia i sprawiła, że zawartość naczynia się przelała przez jego krawędzie. Teraz trzeba poszukać "pozytywnej agendy". Ale wcześniej kilka słów o samym traktacie, ponieważ ta sprawa jeszcze nie jest zakończona.

Sposób, w jaki pracowano nad tą umową w moim odczuciu całkiem ją dyskredytuje. I nawet, jeśli w wyniku przeróżnych zabiegów ktoś ogłosi, że wszystko w treści tej umowy jest OK, to uważam, że dla tak negocjowanej umowy międzynarodowej nie powinno być miejsca w systemie prawnym, który poważnie taktuje takie pojęcia jak demokracja, prawa człowieka, etc..

Owszem, poznaliśmy w końcu treść dokumentu, ale nie znamy nadal treści normatywnej tej umowy. Niezależnie od tego, że - jak wspomniałem - nie widzę miejsca dla tej umowy międzynarodowej w systemie prawnym, który miałby odpowiadać mojemu systemowi wartości, to niezwykle ważne jest to, by opinia publiczna poznała wszystkie dokumenty związane z negocjowaniem tego traktatu. Aby można było w przyszłości pokazać palcem i powiedzieć - nie idźcie tą drogą.

Aby dowiedzieć się co dokładnie jest w tym traktacie, przy możliwości poznania jego postanowień po ujawnieniu treści, ale przy konstatacji, że przepisy tam zaproponowane są często niezwykle kłopotliwe do interpretacji - stanowiska negocjacyjne oraz przebieg dyskusji będzie wskazówką interpretacyjną na temat norm prawnych wynikających z tej umowy międzynarodowej.

Dlatego - jako obywatel - domagam się od rządu polskiego (i domagałem się wcześniej) udostępnienia opinii publicznej wszystkich dokumentów związanych z negocjacjami ACTA, wszystkich stanowisk negocjacyjnych polskich oraz innych rządów, które rządowi polskiemu są znane, a także wszelkich informacji na temat wszystkich dokumentów i stanowisk, które na stole negocjacyjnym, w czasie prowadzonych w tajemnicy przed oczyma opinii publicznej negocjacji, kładły dopuszczone do tego stołu podmioty nie reprezentujące rządów (np. przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe, branżowe, zawodowe). Chcę również poznać pełną listę - co już wynika z poprzedniego postulatu - takich podmiotów, które na różnych etapach negocjacji przy tym stole siedziały, wraz z ujawnieniem kryterium dopuszczenia tych podmiotów do stołu.

Historia przyjmowania ACTA jedynie unaoczniła, że demokracja przedstawicielska się skompromitowała.

Oświadczenia posłów i eurodeputowanych, którzy przyznają się publicznie, że nie wiedzą, nad czym właściwie głosują. Oświadczenia ambasadorów, którzy przepraszają swoje dzieci oraz współobywateli za to, że podpisali umowę. Brak wiedzy wśród ministrów na temat tego czego dotyczy przyjmowana w trybie obiegowym uchwała Rady Ministrów (wolę zakładać to, niż złą wolę i celowe działanie rządu, który mógłby doskonale wiedzieć co przyjmuje, ale udawać przed obywatelami, że nie wie). Do tego jeszcze pseudo-polityczne dyskusje w Sejmie, szukanie tematów zastępczych, które mogłyby w jakiś sposób spolaryzować społeczeństwo (bo jak nasi konkurenci powiedzą "Tak", to my musimy powiedzieć "Nie", w przeciwnym razie się nie odróżnimy, to zaś oznacza śmierć).

Publicysta Jacek Żakowski tytułuje swój felieton "Porozmawiajcie z nami" i kieruje swe słowa do władzy. Ja zaś uważam, że władza nie powinna z nimi rozmawiać. Ale to moje zdanie, które notuję sobie tutaj, a czyta ten, kto ma ochotę. Dlaczego tak o tym piszę? Ponieważ publicysta piszący w gazecie nie jest moim reprezentantem. Organizacje pozarządowe, które interesują się społeczeństwem informacyjnym, przez ostatnie kilkadziesiąt miesięcy spotykały się regularnie z przedstawicielami władzy. Wysokimi przedstawicielami rządu. Były to jednak spotkania nieformalne. Odbywały się w ramach "grupy Dialog", z których jedynie strona społeczna robiła dość precyzyjne relacje (chociaż trzeba przyznać, że są też nagrania wideo, które przygotowane były przez służby rządu). Jednak nie ma chyba formalnych protokołów. Okazało się, że spotkania te, w które angażowały czas i środki, nie pozwoliły na przekonanie władzy do przejrzystego działania. Z dzisiejszej perspektywy uważam, że tego typu spotkania nie różnią się wiele od tych, które były udziałem organizacji zbiorowego zarządzania i innych podmiotów w ramach prac "Grupy internet" w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego (por. Po dzisiejszym spotkaniu Grupy internet i deklaracjach w sprawie porozumienia o współpracy...). Dlatego też we własnym imieniu (a brałem w tych spotkaniach udział jako VaGla) nie będę już brał w udziału w tych spotkaniach (por. Przewodniczący Rady Informatyzacji zrezygnował z funkcji). Czas wolę poświęcić na pracę organiczną, na rozwój zawodowy lub po prostu projektowanie pieczęci (por. Sigilla VaGli, czyli o co chodzi z tymi pieczęciami).

Nie znaczy to, że odmówię reprezentowania jednej czy drugiej organizacji społecznej, jeśli uzna ona, że należy mnie na takie spotkanie posłać. Bo istnieją i działają różne organizacje pozarządowe. One jednak nie załatwią wszystkich problemów wszystkich obywateli. Takie myślenie to kolejna pułapka intelektualna i hołdowanie jej to oddanie inicjatywy w cudze ręce, pozbycie się odpowiedzialności za własne życie.

Prof. Juliusz Gardawski oraz partnerzy społeczni z Komisji Trójstronnej (tj. NSZZ „Solidarność”, OPZZ i Forum Związków Zawodowych) nie przyjęli nagrody im. Andrzeja Bączkowskiego za 2011 r. Był to gest sprzeciwu wobec „łamania zasady dialogu społecznego”. Trzech chłopaków z Wrocławia nie czekało na to, co ich przedstawiciele mogą zrobić dla nich, tylko wzięli się za to, co oni mogą zrobić dla siebie. Budzi się społeczność Wykopu, która zaczęła się zastanawiać nad społeczną kontrolą państwa w wątku Wykopowa kontrola prac sejmu?

Nie szukajmy kiczu porozumienia - powiedział premier. Porozmawiajcie z nami - powiedział publicysta. Nie rozmawiajcie z nimi - odpowiadam. Zamiast tego udostępniajcie, nawet bez czekania na wniosek, wszelkie informacje publiczne. Nie spotykajcie się poufnie, elitarnie i w zaciszu gabinetów z jednymi z pominięciem innych. Traktujcie wszystkich równo, prowadźcie rzetelne konsultacje społeczne. Twórzcie prawo oparte na dowodach. Są również inne narzędzia partycypacji społecznej, wystarczy tylko je wdrożyć do systemu prawnego. Przejmujemy państwo.

Aby wzbogacić możliwości pozyskiwania przez dowolnych obywateli funduszy na działalność zarówno społeczną, jak i komercyjną:

• Wprowadzenie rozwiązań legislacyjnych, które pozwolą legalnie (zgodnie z prawem) organizować crowdfunding np. na stronach internetowych i zagwarantują, że osoby próbujące finansować w ten sposób swoją działalność nie będą "ścigane" (por. Trzy "komitety", czyli elementy konstruktywnej agendy dla "postpolitycznego społeczeństwa informacyjnego")

W sferze publicznej pozytywna agenda, która zakłada wdrożenie pewnych narzędzi obywatelskiej partycypacji, może wyglądać np. tak:

W zakresie równego i pełnego dostępu do informacji publicznej i zniesieniu barier w ponownym ich wykorzystaniu:

• Ograniczenie liczby serwisów internetowych polskiego rządu (a także ograniczenie liczby serwisów prowadzonych przez inne organy władzy publicznej; por. Jeden uczciwy serwis rządu zamiast chmury witryn marketingu politycznego ministrów);
• Zrezygnowanie z odrębności "stron własnych" i BIP-ów (po prostu prowadzony przez administrację publiczną serwis jest BIP-em);
• Zrezygnowanie z profili społecznościowych rządu (obywatele stworzą narzędzia do publikowania informacji w Facebookach czy innych Twitterach, jeśli te informacje będą udostępniane w jednym miejscu przez zobowiązane do tego podmioty);
• Posłowie nie mogą być uprzywilejowani w dostępie do informacji w stosunku do obywateli (obywatele i posłowie dowiadują się o treści dokumentów z tego samego źródła, w tym samym czasie i za pośrednictwem tych samych narzędzi);
• Ponieważ nie ma przecież obowiązku kontraktowania z państwem - wprowadzenie zasady w prawie zamówień publicznych, zgodnie z którą na zamawiającego przechodzą prawa autorskie majątkowe do zamawianych dzieł;
• Jasne stwierdzenie, że te materiały, które publikowane są w serwisach internetowych administracji publicznej (a więc w BIP-ach) są materiałami urzędowymi w rozumieniu art. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a więc nie są przedmiotem prawa autorskiego (tu zatem dopuszczona jest koncepcja "wywłaszczenia" z praw);
• Jasne stwierdzenie, że te materiały, które publikowane są na stronach Sejmu i Senatu, są materiałami urzędowymi w rozumieniu art. 4 upaopp jw., co powinno również dotyczyć wszelkich relacji/transmisji wideo, które dokonywane z Sejmu za publiczne pieniądze, por. Ograniczono możliwość korzystania z materiałów serwisu Sejmu, Jak przekonać Sejm, by przestał zabraniać korzystać z materiałów? Brać przykład z Malamuda? oraz Prawa pokrewne do sejmowych nagrań wideo i inne pytania;
• Powołanie organu, który będzie mógł wydawać wiążące decyzje w stosunku do innych organów administracji publicznej i innych podmiotów, w zakresie dostępu do informacji publicznej oraz re-use;
• Rząd - już teraz, a w przypadku powołania organu właściwego - ten organ, powinien przygotowywać i przedstawiać w Sejmie raport roczny na temat problemów związanych z dostępem do informacji publicznej oraz ponownym jej wykorzystaniem.

W zakresie narzędzi obywatelskiej partycypacji:

• Zmiana regulaminu Sejmu w taki sposób, by przewidywał możliwości zainicjowania przez obywateli wysłuchania publicznego w Sejmie (na wniosek określonej liczby obywateli, np. 100, Marszałek Sejmu jest zobowiązany, a więc musi, zlecić odpowiedniej komisji sejmowej przeprowadzenie takiego publicznego wysłuchania);
• Zmiana regulaminu Sejmu w taki sposób, by nie była wymagana zgoda przewodniczącego komisji na udział w jej posiedzeniu dziennikarzy prasy, radia i telewizji (obecnie to art. 154 ust. 5 Regulaminu Sejmu; por. Nagrywam obrady komisji sejmowej. Czy ktoś może uznać, że działam bezprawnie?);
• Zmiana regulaminu Sejmu w taki sposób, by nie była wymagana zgoda przewodniczącego komisji sejmowej na nagrywanie posiedzenia komisji, co do którego nie wyłączono jawności (jeśli obywatele będą mogli wnieść na salę kamery - będą mogli samodzielnie inicjować i kontrolować dyskusję publiczną);
• Wprowadzenie możliwości popierania obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w sposób elektroniczny (por. Społeczna, elektroniczna partycypacja w Polsce - ucieczka do przodu; to zaś nie oznacza postulatu wprowadzenia powszechnych wyborów "przez internet", którym jestem przeciwny);
• Wprowadzenie możliwości elektronicznego inicjowania i popierania wniosku o referendum ogólnokrajowe.

To, co należałoby zrobić już teraz, to przeprowadzenie szeregu kontroli:

• Pan Premier powinien zarządzić, w trybie kontroli, sprawdzenie wszystkich procesów publikowania informacji w BIP administracji rządowej;
• Pan Premier powinien zarządzić sprawdzenie opublikowanych na stronach rządu warunków ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego;
• Powinna zostać przeprowadzona "inwentaryzacja" w zakresie przysługujących Skarbowi Państwa (np. w wyniku dziedziczenia, albo w wyniki zamówień publicznych) praw autorskich, a następnie udostępnienie tak określonej części domeny publicznej każdemu zainteresowanemu w dowolnym celu (nawet komercyjnym);
• Odpowiednie organy, które pełnią funkcje kontrolne i nadzorcze, powinny przeprowadzić kontrolę warunków na jakich udostępniane są zasoby takich podmiotów, jak np. Narodowe Archiwum Cyfrowe (por. 23 czerwca minie 100 dni dla NAC);
• Powinien zostać przedstawiony raport na temat "przepisów odrębnych" (innych niż znajdujące się w ustawie o dostępie do informacji publicznej), związanych z re-use; Przepisy taki powinny zostać usunięte z systemu prawnego.

Na razie tyle. Ale, jak widać - wraz z upływem czasu lista się wydłuża. Inni komentatorzy tworzą swoje własne postulaty. Każdy z zainteresowanych dyskusją może stworzyć własne.

Kurz za chwilę opadnie, a raczej śnieg przykryje ślady styczniowych demonstracji. Ludzie znów wrócą do zajęć dnia codziennego: do małych dzieci, do obowiązków w pracy. Chwilowy zryw nie załatwi ich problemów. Oczywiście, że trzeba rozmawiać z władzą, ale - jak uważam - nie w elitarnych grupach. Chodzi tylko o to, by rozmowa miała formalne umocowanie. Rozmowa taka może też opierać się na wymianie komunikatów. Z jednej strony na udostępnianiu (z zasady bez wniosku) wszelkich informacji publicznych, z drugiej strony na realizowaniu przez obywateli konstytucyjnych wolności i praw: petycji, obywatelskiej inicjatywy legislacyjnej, składania skarg inicjujących postępowania sądowe (litygacje strategiczne). Nikt tego za obywateli nie zrobi. Ale oni już wiedzą, że mają wpływ na to, co się dzieje. Potrafią ominąć pośredników. Dlatego jestem spokojny.

Chociaż kolejna osoba uważa moje teksty za manifesty, to nie mam aspiracji politycznych. Całkiem świadomie odciąłem się od mainstreemu medialnego, który - jak mi sygnalizowano - mógłby mnie prostą i szeroką drogą zaprowadzić do tańca z gwiazdami. Byłbym niczym Eric Clapton parkietu (gdybym trochę poćwiczył). Chciałbym żyć spokojnie, zwyczajnie pracować, zarabiać przyzwoicie, być szczęśliwy. Na obserwowanym zamieszaniu mam zamiar skorzystać jedynie w ten sposób, że pozyskam zainteresowanie najseksowniejszych panien ever. O ile czytają ten serwis.

Przeczytaj również:

• Przydałby się kalkulator/symulator budżetu państwa (finanse publiczne oparte na dowodach)
• Przejrzystość działania państwa - finansowanie projektów ze środków publicznych
• Te, Anonymous?
• O betonowaniu i o walce o utrzymanie "status quo" (Polska podpisała ACTA w Tokio)