Blokowanie linków i niechęć do "mirrorów" w administracji publicznej

To właściwie temat do przedyskutowania. Istnieje sobie serwis, który nazywa się Portal Nauka Polska. Znajduje się tam baza danych prowadzona przez Ośrodek Przetwarzania Informacji, a dane gromadzone są od 1991 roku. Jest to "najkompletniejsza i najaktualniejsza baza tego typu w Polsce". Gromadzone dane dotyczą instytucji naukowych i badawczo-rozwojowych, instytutów i organizacji wspierających naukę, ludzi nauki (osób fizycznych, które posiadają co najmniej stopień doktora), o pracach naukowych, etc. Ostatnio jednak zablokowano możliwość linkowania do udostępnionych zasobów. "Przez sztywne łącza próbowano ściągnąć całą naszą bazę na własne serwery. Na razie więc nie będzie możliwości tworzenia linków."

Gdyby ktoś chciał prześledzić polskie regulacje dotyczące publikacji w internecie, to musiałby sięgnąć do ustawy o dostępie do informacji publicznej (a wcześniej do konstytucji), ale też np. do rozporządzenia w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej (por. dział BIP niniejszego serwisu). Przykład blokowania możliwości linkowania do zasobów ustawiłbym w jednym szerego z takim problemem jak zapewnienie dostępności zasobów, w tym: dla osób niepełnosprawnych (por. accessibility). I tak jak w przypadku rozważania problemów dostępności w aspekcie poprawnie przygotowanych do publikacji materiałów, tak i kwestia blokowania możliwości blokowania jest kwestią odpowiedzi na pytanie: jak udostępniać. Obok tego problemu jest to, co udostępniać.

O ile w przypadku serwisów "prywatnych" blokowanie linków jest pewnym rozwiązaniem, którego stosowanie w pewien sposób sam wskazywałem jako alternatywę do działań prawnych przeciwko "głębokim linkom" (generalnie uważam, że posługiwanie się takim pojęcie jak "głębokie linkowanie" świadczy o braku świadomości sposobu funkcjonowania odesłań hipertekstowych, gdyż wszystkie takie odesłania - moim zdaniem - są "głębokie"; por. m.in. "Głębokie" linki nielegalne!, Głębokie linki trafiły do Polski, Głębokie linkowanie we Francji, Głębokie linkowanie w Niemczech, czy felieton Bijące źródła i problemy odnośników), o tyle w przypadku instytucji budujących swoje zasoby za pieniądze publiczne (realizujących zadania publiczne) chciałbym widzieć szczególne obowiązki dotyczące sposobu udostępniania zasobów.

W Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej przewidziano, że treści zgromadzone na stronach BIP "nie są zabezpieczone przed drukowaniem i kopiowaniem". Prawdą jest też to, że o blokowaniu linkowania nic w rozporządzeniu nie ma. Być może to postulat do prawodawcy, by wyjaśnił tę sytuację w przyszłości, gdyż blokowanie linkowania może stanowić istotne naruszenie zasad dostępności, a już niebawem, jeśli Polska ratyfikuje Konwencję Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych, którą już Polska podpisała, w naszym systemie prawnym będzie trzeba zrobić trochę porządków. Inna sprawa, że w grę wchodzi jeszcze ocena naszego prawodawstwa przez pryzmat Dyrektywy 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (tam m.in. w preambule: "Powinno się zachęcać organy sektora publicznego do udostępniania do ponownego wykorzystywania wszystkich posiadanych przez nie dokumentów. W przypadkach, kiedy organ sektora publicznego ma prawo udzielania zgody na ponowne wykorzystywanie, organy sektora publicznego powinny promować i zachęcać do ponownego wykorzystywania dokumentów, w tym również tekstów urzędowych natury prawnej i administracyjnej", chociaż w tym samym miejscu: "Niniejsza dyrektywa nie zawiera żadnego zobowiązania, aby zezwalać na ponowne wykorzystywanie dokumentów").

Jest więc do rozstrzygnięcia istotny problem społeczny: na ile zasoby publiczne winny być "uwolnione" do dalszego wykorzystania i jakie są przesłanki do tego, by ktoś, kto się nimi "opiekuje" mógł decydować o sposobie ich udostępniania. Zdaję sobie sprawę, że dla wielu osób "opiekujących się" takimi zasobami wzbudzić może zaniepokojenie myślenie o tym, że oto: on pielęgnuje, ponosi nakłady, poświęca swój czas na to, by baza była kompletna, aktualna, dobrze przygotowana, a społeczność chce potem sobie to wszystko zabrać i to bezpłatnie, a może nawet jeszcze zarabiać na tym pieniądze. Ale mamy dobre przykłady z innych krajów (chociaż i tam są problemy; por. Wyszukiwanie osób w brytyjskim serwisie). Mam niestety też i inne przykłady: Ograniczono możliwość korzystania z materiałów serwisu Sejmu, Wielkiej Brytanii tradycja grodzenia, a więc o BBC i IPlayerze, Biuletyn, sankcje, cena informacji publicznej, ah! i jeszcze jej udostępnienie, Walka o publiczny dostęp do gromadzonych danych kartograficznych...

Udostępnianie informacji publicznych zderza się z "prawami własności intelektualnej" i to zderzenie przynosi nam coraz więcej problemów do rozstrzygnięcia. Istnieje też konflikt między dostępnością informacji a np. bezpieczeństwem publicznym (por. Zamknięto rządowy serwis z jawnymi tajnymi dokumentami). Nie wolno zapominać też o tym, iż koszt utrzymania infrastruktury potrzebnej do udostępniania takich baz danych i innych zasobów, również istnieje. Kto i w jaki sposób powinien łożyć na stałą dostępność takich materiałów? Harvestery i inne boty przeszukujące sieć potrafią skutecznie przyblokować dostępność (wysycić zasoby; por. Jak to jest z oglądalnością witryn administracji publicznej?, a i ja coś o tym wiem: Mam się cieszyć, czy martwić?). Widać też jak informacja ogólnie dostępna i bezpłatna stopniowo zagraża modelom biznesowym opartym na niedostępności informacji i jej odpłatności, ale przecież żyjemy w "społeczeństwie informacyjnym", a podmioty realizujące zadania publiczne mają określone funkcje i cele do osiągnięcia. Warto o tym pamiętać. Ja bym postulował otwartość i najszerszą z możliwych dostępność takich informacji, które są we władaniu instytucji publicznych.

O problemie z Portalem Nauka Polska napisał na liście dyskusyjnej Internet Society Poland Tomek "Polimerek" Ganicz, który zaangażowany jest w rozwój polskiej Wikipedii. Przywołam fragmenty tej wypowiedzi:

Serwis Nauka Polska ostatnio wprowadził dość dziwną politykę uniemożliwiającą bezpośrednie linkowanie do ich zasobów. Uzasadniają to tym, że były próby pobrania całej ich bazy danych przez "sztywne łącza". Zastanawiam co by im się stało jakby ktoś nawet pobrał całą bazę i udostępnił na swoim serwerze?

Wydają co prawda swoją bazę w formie opracowań papierowych - te wydania są jednak dotowane przez MENiSW, czyli przynoszą stratę a nie dochód. Jakby ktoś chciał to wydać i na tym zarobić - to chyba dobrze? Budżet Państwa by na tym zaoszczędził, bo samo OPI mogłoby przestać wydawania niedochodowego wydawnictwa, z korzyścią dla podatnika :-)

Może zatem zależy im na wysokiej oglądalności serwisu internetowego, żeby uzasadnić w ten sposób wysokie koszty własnego istnienia? Jeśli tak, to blokada na możliwość bezpośredniego linkowania do poszczególnych wpisów raczej im to obciążenie zmniejszy i to dość radykalnie. Z kolei jeśli chcą zmniejszenia obciążenia, co zapewne obniżyło by im koszty działania, to czemu uniemożliwiają tworzenie mirrorów?
(...)

Taki oto zostawiam niniejszym temat do dyskusji. Wypadałoby też podlinkować Portal Nauka Polska. Warto też pamiętać, że ten serwis nie jest Biuletynem Informacji Publicznej...