Słupska rozprawa w sprawie komentarzy internautów i braku rejestracji portalu

Pamiętacie doniesienia dotyczące postawienia zarzutów redaktorowi serwisu GazetaBytowska.pl? Pisałem o tym w kwietniu zeszłego roku w tekście Czy brak rejestracji internetowego serwisu to pretekst?. Prokuratura zarzuciła Leszkowi Szymczakowi, że prowadzony przez niego lokalny portal nie jest wpisany do rejestru dzienników i czasopism. Drugi zarzut był związany z komentarzami, które ukazały się pod publikowanymi w serwisie notatkami. Na dziś wyznaczono termin pierwszej rozprawy. Proces toczy się w Słupsku.

W kwietniu zeszłego roku akt oskarżenia wpłynął do sądu. Redaktorowi serwisu GazetaBytowska.pl postawiono dwa zarzuty, oba z zakresu prawa prasowego. Jak wówczas mówił zastępca prokuratora rejonowego: "Pierwszy dotyczy nieumyślnego dopuszczenia do publikacji treści niezgodnych z prawem, a drugi braku oficjalnej rejestracji portalu w sądzie". Te treści niezgodne z prawem, o które chodzi, to komentarze internautów dotyczące komornika Wojciecha D. (jeden z komentarzy dotyczący komornika brzmiał: "zlinczować, skopać, skoro metody cywilno-prawne zawiodły. Obywatele, to do was odezwa"). Prokuratura uznała, że internauci grozili komornikowi oraz, że odpowiedzialnym za dopuszczenie do ukazania się takich komentarzy jest redaktor naczelny serwisu.

Dziennik Bałtycki, który śledzi sprawę Szymczaka w swojej notatce poinformował niedawno o innym epizodzie związanym z tym procesem: sąd omyłkowo wysłał redaktora na badania psychiatryczne. O tym wcześniej pisał również serwis Kartuzy.info: "Właściciel bytowskiego portalu gby.pl, oskarżony przez prokuraturę z powodu treści umieszczonych na forum dyskusyjnym, został przed świętami skierowany na badania psychiatryczne. Słupski sąd dopiero po interwencji lokalnej gazety przyznał się do pomyłki" (pod adresem gdy.pl dziś znajduje się zupełnie inny serwis, a internetowa Gazeta Bytowska dostępna jest pod adresem GazetaBytowska.pl)(pierwotnie zrobiłem literówkę i stąd ten błąd).

Dzień przed wigilią zeszłego roku Szymczak otrzymał decyzję sądu wraz z wezwaniem na badania psychiatryczne, a w niej przeczytał ze zdziwieniem, iż on sam "zgłosił kłopoty ze zdrowiem psychicznym, więc należy teraz ustalić czy "w chwili popełnienia zarzucanych czynów miał zachowaną zdolność rozpoznania ich znaczenia i pokierowania swoim postępowaniem..."". Głos Pomorza ujawnił 28 grudnia pomyłkę sądu: owszem, chodziło o skierowanie na badania psychiatryczne osoby o tym samym nazwisku, ale o innym imieniu i adresie.

Wraz z przeprosinami wyznaczono termin rozprawy po dziesięciu miesiącach oczekiwania. Dziś w Słupsku odbyła się rozprawa. Przy okazji powstało lekkie zamieszanie związane z możliwością utrwalania dźwięku i obrazu w czasie rozprawy (z kamerami zjawili się dziennikarze TVN; początkowo sąd stwierdził, że w sprawie ewentualnego nagrania przebiegu rozprawy nikt wcześniej nie złożył stosownego wniosku i dlatego nie zgodził się na rejestrację przebiegu, nie wiem jednak jak ten epizod się zakończył - reportaż na temat temat ma zostać opublikowany w Faktach TVN o 19:00).

Wspomniany wyżej serwis kartuzy.info również był przedmiotem zainteresowania organów ścigania. Tam prokuratura umorzyła postępowanie w sprawie o rzekome znieważenie byłego burmistrza Kartuz na forum serwisu (jakiś internauta nazwał byłego burmistrza "jebusem"). "Prokuratura uznała, że fora internetowe nie stanowią działalności prasowej, zamieszczane wypowiedzi nie są więc materiałem prasowym ani listem do redakcji. Odpowiedzialność za ich treść ponoszą wyłącznie autorzy komentarzy" - relacjonowano na łamach kartuzy.info.

"Dorosła" już (bo w stosownym wieku) ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe mimo licznych nowelizacji nigdy nie doczekała się ogłoszenia tekstu jednolitego. Funkcjonują jedynie teksty ujednolicone. Zgodnie z ustawą (art. 7 ust. 2 pkt 4) materiałem prasowym jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środka przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa.

Pojęcia "dziennik" oraz "czasopismo" w definicji ustawowej odnoszą się do określenia "druk periodyczny", co sugeruje określoną formę wyrażenia. Definicja ta jednak nie jest jasna, gdyż np. w przypadku dziennika definiuje się go przez określenie "ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu". Definicja czasopisma odpowiednio odnosi się do przekazu za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu.

Na podstawie art. 20 ustawy: "wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy, zwanej dalej "organem rejestracyjnym". Do postępowania w tych sprawach stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, ze zmianami wynikającymi z niniejszej ustawy".

Cóż wiemy o praktyce stosowania przepisów ustawy? Na podstawie Postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 kwietnia 1999 r. I ACa 738/98 (OSA 1999/10 poz. 41 str. 32) wiemy, że "obecnie brak jest podstaw prawnych do badania przez sąd w postępowaniu o rejestrację dziennika lub czasopisma, czy jego tytuł zawiera stwierdzenia zgodne lub też niezgodne z faktycznym stanem rzeczy. Nie oznacza to, że sąd jest zobligowany do zarejestrowania każdego tytułu prasowego bez względu na jego treść. Granicą prawa wolności prasy oraz prawa do swobodnego wyrażania opinii i poglądów są prawa innych osób i podmiotów prawnych, których konieczność ochrony wynika z obowiązujących przepisów". W Postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 czerwca 2002 r. (V CKN 1040/2000, Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/2 str. 10) SN uznał, że "Sąd prowadzący rejestr czasopism nie jest uprawniony do rozstrzygnięcia sporu o to, kto jest wydawcą oraz komu przysługują prawa do tytułu prasowego", z Postanowienia Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 maja 2003 r. (I CK 62/2003) wynika zaś, że "w sprawie o wpis do rejestru dzienników i czasopism kasacja nie jest dopuszczalna".

Rozwija się dziennikarstwo obywatelskie. Kolejne redakcje organizują plebiscyty na blogera roku, Tygodnik Time przyznał tytuł człowieka roku wszystkim użytkownikom internetu. Jednocześnie praktyka stosowania archaicznego prawa stanowić może niejasną wskazówkę dotyczącą obowiązków internetowych publicystów. Z jednej strony blogerzy cieszą się zawsze wówczas, gdy jakiś sąd uzna któregoś z nich za dziennikarza, z drugiej strony niepokoi ich, gdy pojawiają się sygnały dotyczące obowiązków rejestracji internetowej działalności publicystycznej. Jednocześnie obieg informacji z wykorzystaniem współczesnych środków komunikacji elektronicznej stwarza kolejne wyzwania. Czy bloger może być uznany za lobbystę? Pisałem o tym niedawno w tekście Blogerzy jak lobbyści czyli zamieszanie wokół 'grassroots lobbyingu'. Czy powinien zostać zlustrowany (por. Lustracja blogerów i komentatorów)?

Jeśli w sprawie toczącej się przed sądem w Słupsku zapadnie wyrok, z którego będzie wynikało, iż prowadzący serwis internetowy powinien być zarejestrowany w sądzie - taka informacja winna dać do myślenia również wszystkim politykom (w tym posłom, którzy biorą udział w procesie stanowienia prawa), którzy prowadzą własne blogi internetowe. Może się okazać, że ponoszą oni odpowiedzialność również za komentarze publikowane pod ich notatkami przez internatów (posłom przysługuje jednak immunitet, o czym warto pamiętać).

To zagadnienie jest znacznie bardziej obszerne. Czy w przypadku internetu działają przepisy dotyczące sprostowania i odpowiedzi (por. Sprostowania i media dla ludzi oraz Prawo do odpowiedzi online)? Pojawiają się kolejne sprawy dotyczące przekraczania granic wolności słowa (ostatnio pisałem o serwisie DontDateHimGirl.com: Internet i masowe przekraczanie granic wolności słowa). Na świecie pojawiają się też pomysły na obowiązki zgłaszania przez internetowych wydawców zauważonych treści niezgodnych z prawem (por. Pomysł na zgłaszanie treści nielegalnych). W Polsce trwają prace nad ustawą tworzącą Centrum Dobrych Mediów.

O tego typu sprawach piszę w dziale prasa niniejszego serwisu, jednak jeszcze raz zachęcam do przeczytania komentarzy pod sygnalizowanym już wyżej tekstem Czy brak rejestracji internetowego serwisu to pretekst?. Jest tam m.in. informacja o tym, że 22 listopada 2005 roku roku Sąd Rejonowy we Włocławku II Wydział Karny postanowił o zwróceniu się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym: Czy przepis art. 45 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo prasowe (por. niżej) jest zgodny z przepisami art. 31 ust. 3 i art. 54 Konstytucji RP oraz art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności?

Przeczytaj również:

• Sankcja karna za brak rejestracji prasy
• W Przemyślu wyrok w sprawie szycia...
• Prasa w internecie. Prawo jako zbyt mały garnitur?
• Finał sprawy w Złotoryi

Ustawa Prawo prasowe (wybór)

art. 37
Do odpowiedzialności za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego stosuje się zasady ogólne, chyba że ustawa stanowi inaczej.

art. 37a
W razie skazania za przestępstwo popełnione przez opublikowanie materiału prasowego, sąd może orzec jako karę dodatkową przepadek materiału prasowego.

art. 45
Kto wydaje dziennik, lub czasopismo bez rejestracji albo zawieszone - podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

art. 49a
Redaktor, który nieumyślnie dopuścił do opublikowania materiału prasowego zawierającego znamiona przestępstwa, o którym mowa w art. 37a - podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności

Na obrazku powyżej: megafony w garażu pod warszawskim supermarketem Reduta. Na podstawie przepisów Prawa prasowego - w określonych warunkach za prasę można również uznać radiowęzły zakładowe.