Serwisy społecznościowe: wojna postu z karnawałem

Na fali przyznania przez Time tytułu człowieka roku wszystkim oraz tego, że na grube miliony szacuje się wartość serwisów społecznościowych, pojawiły się w prasie dość optymistyczne artykuły dotyczące korzystania z takich serwisów jak YouTube czy MySpace. Wedle komentarzy - nadchodzi rewolucja (ewolucja) informacyjna, ale wydaje mi się, że to tylko pozory. Coś się zmienia, jednak niekoniecznie chodzi o oddanie członkom społeczności wpływu na dyskusje publiczną, na dystrybucję treści. Zmienia się tylko model kontroli nad treściami (por. Ograniczanie i kontrola dostępu oraz kanałów dystrybucji). Ale nadal to nie końcowy użytkownik kontroluje te treści, a zmiana następuje jedynie na funkcji dystrybutora, a większość tegorocznych "ludzi roku" nadal uważana jest przez poszczególne systemy prawa za przestępców.

Gazeta.pl zadaje pytanie i sama na nie odpowiada: "Jak, mając dwadzieścia kilka lat, zarobić w 20 miesięcy 1 miliard 650 milionów dolarów? Nic prostszego. Trzeba stworzyć YouTube". Przedstawiając najpopularniejsze zasoby YouTube Gazeta.pl wymienia w części "Polskie hity na YouTube": "Kononowicz z Podlasia XXI wieku" (spot wyborczy), "Luis Martinez scores vs. Poland" (chodzi o bramkę przepuszczoną przez Tomasza Kuszczaka), "Muppet Sejm" (znane pacynki przemawiające głosami polskich polityków), "Jarosław Solista" (czyli wykonanie hymnu Rzeczpospolitej Polskiej przez premiera) oraz "Irasiad!" (czyli słynna pomyłka prezydenta)... Również Rzeczpospolita poddaje się fali optymizmu w tekście Nowe życie muzyki w Internecie: "Dwie strony internetowe - youtube.com i myspace.com - dokonują rewolucji w show-biznesie. Umożliwiają oglądanie i przesyłanie wideoklipów, pozwalają zaistnieć nieznanym twórcom. Codziennie oglądają je miliony użytkowników, także w Polsce".

Rzeczpospolita pokazuje, że serwis YouTube pozwala na poznanie nieznanych oblicz gwiazd (bo zgromadzono tam niezwykłe zbiory wywiadów, materiałów, teledysków). Gazeta.pl pisze o tym, iż nieznani wykonawcy zyskują nową trybunę, mogą stać się sławni. Gazeta.pl pisze też jak "wrzucić" film do YouTube, jednak ani Rzeczpospolita ani Gazeta.pl nie piszą już co się dzieje z takim filmem, gdy zawiera chronione przez prawo autorskie utwory, lub treści godzące w cudze dobra osobiste, zawierające treści niezgodne z prawem. Nie ma też słowa o dylematach transgraniczności Sieci...

IDG w tekście YouTube ulega żądaniom japończyków: "Według przedstawicieli organizacji JASRAC, zajmującej się zbiorową ochroną praw autorskich, serwis YouTube przyznał, że wciąż znaleźć można w nim chronione materiały i postanowił kolejny raz zająć się ta sprawą. Satochi Watanabe z JASRAC stwierdził, że YouTube zgodziło się z wszystkimi zarzutami organizacji i postanowiło spełnić jej żądania". To dalszy ciąg sprawy, którą relacjonowałem w tekście YouTube kasuje - to nie nowina. Zresztą YouTube kasuje też pliki z zapisem bramek Reprezentacji Polski, o czym pisze Rafi w tekście YouTube kasuje pliki ze sportem z TVP. A pewnie, że kasuje. Polskie telewizje (nie tylko telewizja publiczna) są związane umowami licencyjnymi, a w nich znajdują się klauzule, z godnie z którymi dany materiał można publikować jedynie na konkretnym terenie. Są podmioty, które dysponują prawami do dystrybucji polskojęzycznych materiałów video na terenie USA i nie mają one w tym żadnego interesu, by treści, które dają im zarobek (bo żyją z tego, że odsprzedają je np. sieciom kablowym) były dostępne powszechnie w internecie. Były już orzeczenia sądowe zainicjowane zarzutami polskich stacji telewizyjnych dotyczącymi nielegalnej dystrybucji programów telewizyjnych przez strony internetowe (por. Internetowa dystrybucja polskich telewizji: spory i rozstrzygnięcia).

Kasuje też treści pornograficzne, sporo się kasuje, gdyż nikt nie chce być przedmiotem zainteresowania odpowiednich władz, nie chce być narażony na gigantyczne odszkodowania za naruszenie praw własności intelektualnej, pozbawienie wolności za rozpowszechnianie materiałów z seksem z osobą poniżej określonego wieku, ze zwierzętami, nawoływania do waśni na tle rasowym, propagowania faszyzmu i ksenofobii etc. Bo weźmy te najpopularniejsze materiały z YouTube, które tak ochoczo wymienia Gazeta.pl. Kononowicz i jego spot reklamowy to potencjalnie naruszenie wizerunku, albo szerzej: dóbr osobistych. Ma ograniczone znaczenie, że Kononowicz sam chciał kandydować, że w ten sposób stał się osobą publiczną. Również osoby publiczne mają prawo do poszanowania godności człowieka, dobrego imienia. Chociaż w tym przypadku może faktycznie będzie miało zastosowanie to, że chcącemu nie dzieje się krzywda, to jednak ktoś jest autorem spotu promocyjnego a przecież nie zezwoliła taka osoba na to, by utwór (spot telewizyjny) został wykorzystany na innym polu eksploatacji. Przepuszczenie bramki przez Tomasza Kuszczaka to fragment meczu do transmisji którego ktoś kupił prawa; tu również pola eksploatacji, tu również potencjalne naruszenie praw związanych z opracowaniem, integralnością utworu, etc. "Muppet Sejm" bez zezwolenia twórców programu Muppet Show wykorzystuje fragmenty tego programu. Pikanterii dodaje fakt, że również na antenach komercyjnych telewizji "puszczano" te spoty video, ale czy zmienia to fakt, że twórcy nie wyrazili zgody na opracowanie, na wykorzystanie na takich polach eksploatacji, z jakimi mamy do czynienia w przypadku YouTube czy Google Video, etc)? "Irasiad" czy hymn w wykonaniu premiera również ktoś nakręcił, ktoś zmontował. Tu również prawa do tych materiałów nieprzysługiwały osobie, która postanowiła umieścić te ciekawe materiały w Sieci, wyjąć je z kontekstu, opracować. I nie chodzi mi o naruszenie dóbr osobistych głowy państwa czy premiera.

W tle hurra-optymistycznych wyników giełdowych oraz wzrastającej oglądalności serwisów społecznościowych wciąż trwa spór Google z belgijskimi wydawcami prasy (por. Ciąg dalszy belgijskiego sporu wydawców z Google. Rosja ulega USA w sprawie serwisu Allofmp3.com (por. Rosja wejdzie do WTO a "standard" własności intelektualnej będzie wyższy). Przed amerykańskim sądem toczy się proces przeciwko MySpace, w którym Universal Music Group twierdzi, iż MySpace odpowiedzialne jest za naruszenie praw autorskich do tysięcy chronionych prawem autorskim utworów (por. Universal Music v. MySpace). Google przewidział rezerwę 200 milionów dolarów na ugody sądowe (a gdy słyszą tę sumę przedstawiciele polskiego biznesu, to się pod nosem uśmiechają i szepczą: "ehhh, gdybyśmy mieli 200 milionów dolarów na robienie biznesu..."). Nadal trwa dyskusja na temat zagrożeń związanych z konsolidacją na rynku mediów (por. Konsolidacje na rynku medialnym), trwają prace nad europejską dyrektywą w sprawie mediów elektronicznych i nowym traktatem WIPO (por. Zbliża się nowy traktat WIPO - czy pojawią się nowe prawa, tym razem nadawców?), rozważane są konsekwencje stosowania DRM oraz tzw. flag nadawczych (por. Trzepoczą autorskie flagi i dalsze ograniczenia).

Time na okładce dzisiejszego wydania prezentuje monitor z wbudowanym lusterkiem, by każdy się mógł w nim przejrzeć. Artykuł okładkowy Person of the Year: You, który tak szeroko był komentowany również w naszych mediach, stwierdza, że to właśnie każdy z czytelników ("You") kontroluje wiek informacji ("Yes, you. You control the Information Age. Welcome to your world"). Uważam, że to nie jest prawda. Użytkownicy nie kontrolują obiegu informacji. Kontrolują go nadal pośrednicy, z tym, że pośrednicy inni, niż do tej pory. Co mi po Web 2.0, jeśli potwierdza się stara prawda: jeśli chcesz dotrzeć do szerszej rzeszy czytelników - musisz skorzystać z pośrednika. Wie o tym poseł Waldemar Pawlak. Od dawna prowadził swój serwis w domenie pawlak.pl, jednak aby uzyskać większą liczbę czytelników zdecydował się założyć bloga w Onecie. Teraz stara się sprytnie przekierowywać masy czytelników onetowych do swojego serwisu prywatnego, ale jak długo będzie mu się to udawało robić? Edwin Bendyk prowadził swój Antymatrix, jednak zdecydował się w maju na porzucenie tego projektu na rzecz bloga prowadzonego w infrastrukturze Polityki.

To nie jest wiek użytkowników. To jest wiek nowych pośredników. Użytkownicy przeglądający się w lusterku okładki Time'a mają do odegrania konkretną rolę: mają decydować o tym, co się najlepiej ogląda (w ten sposób zastępują redaktorów i działy badania opinii publicznej), mają wprowadzać treści (eliminując, lub w znaczny sposób ograniczając rolę "klepaczy" instytucjonalnych), mają wreszcie sami dokonać redystrybucji informacji o treści (przez linkowanie w ramach web 2.0), jednak sami nie mogą dysponować tymi treściami. Zawsze kieruje się ruch do ośrodka, który dysponuje infrastrukturą własną. Tam właśnie skupia się kontrola nad społeczeństwem. Prawdziwa rewolucja nastąpi dopiero wówczas, gdy każdy będzie mógł dowolny materiał opublikować na własnych serwerze, sam będzie mógł decydować o tym co opublikować, lub co usunąć. Na razie ta kompetencja po prostu przesunęła się do innych podmiotów. Podmiotów, co do których wciąż jest wiele wątpliwości czy działają zgodnie z obowiązującym w jakiejś części Sieci prawem.

Swoją drogą jeśli dziś Time przyznał tytuł człowieka roku Jarkowi Lipszycowi lub Markowi Futredze, a tak naprawdę wszystkim użytkownikom Sieci, to kogo pismo zdecyduje się uhonorować w przyszłym roku? Czyżby to kres wyróżnień, skoro już wszyscy są wyróżnieni? Do tytułu w przyszłym roku mogą pretendować już tylko nienarodzone dziś dzieci. Ale również te dzieci będą miały nad sobą Miecz Demoklesa w postaci praw wyłącznych. Niedawno sąd ustosunkował się do problemu semantycznego - czy udostępnianie to dystrybucja? Jak pisze IDG relacjonując jeden z licznych sporów sądowych w USA: "Umieszczenie plików chronionych prawem autorskim w folderze udostępnionym innym użytkownikom sieci peer-to-peer jest równoznaczne z ich dystrybuowaniem w Internecie - uznał amerykański sąd. To kolejna odsłona prawnej batalii prowadzonej przez organizację RIAA z użytkownikami sieci P2P". Ten proces dotyczy Dave'a Pere, który próbował negować, że umieszczenie chronionych prawem autorskim utorów w katalogu Shared Folder jest tym samym co ich dystrybucja. Sędzia Ann Alken miała uznać, że "udostępniając pliki innym użytkownikom Perez dopuścił się nielegalnego dystrybuowania materiałów chronionych prawem autorskim". Jak można pozywać człowieka roku Time'a? Niestety - większość tegorocznych ludzi roku Time'a to przestępcy w rozumieniu różnych (bo ustanawianych przez wiele suwerennych państw) przepisów prawa (por. Wola powszechna jest niezniszczalna...).

Doniesienia i komentarze na podobny temat gromadzę w działach prawo autorskie oraz wolność słowa.