Skąd pomysł rejestracji elektronicznych publikacji?

Jak się wydaje - chodzi o kasę. W przypadku wprowadzenia rejestracji internetowe serwisy będą miały wybór: albo jesteś (rejestrowaną) prasą i masz prawo do skorzystania z licencji ustawowej, wynikającej z prawa autorskiego (art. 25 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), albo jesteś piratem i - skoro mamy już organizację zbiorowego zarządzania na rynku prasowym - będziemy Cię ścigać za naruszenia prawa autorskiego (oczekując trzykrotności stosownego wynagrodzenia). "Rejestracja prasy" to zatem - jak się wydaje - sprytne ograniczenie dozwolonego użytku publicznego. Dodatkowo zdejmuje z nowej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi obowiązek wypłacania wynagrodzenia wszystkim tym, co to nie są prasą (bo się nie zarejestrują). I tak, jak Na świecie są miliardy twórców, jest też coraz więcej "wydawców prasy", którym można pod jakimś pozorem odmówić bycia beneficjentem systemu...

Postanowiłem napisać odrębną notatkę, gdyż komentarz może ulecieć, a w istocie poniższą treść napisałem już w komentarzu Układa się układanka w szczegółach (rejestracja a OZZ), będącym odpowiedzią na inny komentarz w serwisie. Zdecydowałem się jednak umieścić treść odpowiedzi w odrębnej notatce.

Anonimowy komentator napisał:

(...)
rejestruje się wyłącznie dziennik lub czasopismo, co wynika jasno z przepisu artykułu 20 prawa prasowego. jednak jeśli publikacji internetowych nie zaliczymy do prasy, rejestrując je jako dziennik lub czasopismo, nigdy nie będziemy mieli pewności czy możemy publikować np. przedruki z gazet etc. Aktualnie nie ma w Polsce ustalonej linii orzecznictwa w sprawie rejestracji portali (czasem sąd rejestruje, czasem odmawia, uzasadniając, że nie jest to dziennik lub czasopismo). Zgodnie z powyższym, właściciel portalu internetowego, pozwany przez wydawcę gazety, nigdy nie będzie mieć pewności, czy sad uzna, ze portal jest prasą nie podlegającą rejestracji czy może że jest prasą, ale powinien być zarejestrowany, tym samym zasądzi opłatę na rzecz wydawcy gazety, w wysokości potrójnego wynagrodzenia, należnego za korzystanie z utworu.
(...)

W ten sposób zwrócił uwagę na problem "pewności prawa" w przypadku stosowania art 25 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w którym to przepisie mowa o możliwości rozpowszechniania w celach informacyjnych pewnych treści, o ile rozpowszechnia je "prasa, radio i telewizja". Wprowadzenie obowiązku rejestracji prasy może zatem być sprytnym zawężeniem zakresu podmiotowego uprawnionych do korzystania z takiej licencji.

Argumentacja za pewnością prawa jest dla mnie istotna. Jednak w przypadku, gdy mówimy o prasie, która wymaga rejestracji (dzienniki, czasopisma) oraz prasie, która nie wymaga takiej rejestracji (inne formy prasowe wymienione i opisane, bo przecież nie wszystkie są wymienione wprost, w art 7 ustawy Prawo prasowe), to stale mówimy o prasie.

A ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art 25 ust. 1 stwierdza: "Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji..." - niezależnie od tego, czy chodzi o prasę wymagającą rejestracji, czy też nie wymagającą takiej rejestracji.

Prasą są dziś "...wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania...", chociaż rejestracji wymagają tylko dzienniki (art 7 ust 2 pkt 2 ustawy Prawo prasowe - druk periodyczny, przekaz za pomocą dźwięku, przekaz za pomocą dźwięku i obrazu) oraz czasopisma (podobnie, ale art 7 ust 2 pkt 3 ustawy Prawo prasowe: druk periodyczny, przekaz za pomocą dźwięku, przekaz za pomocą dźwięku i obrazu).

Argumentacja przedstawiona w komentowanym komentarzu koresponduje z aktualnym stanem wiedzy na temat projektu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, o którym mówi się (nie przesądzam, czy jest to zgodne z prawdą, czy nie jest), że powstał pod wpływem środowiska wydawców prasy.

Układanka mogłaby się złożyć, ponieważ z jednej strony Izba Wydawców Prasy lobbuje za ograniczeniem dozwolonego użytku (por. Pierwsze strzały w dozwolony użytek - wydawcy prasy vs. clipping, Wydawcy prasy, internetowy clipping oraz "źródło internet", Infor ma święte prawo pozywać kogo chce oraz O kryzysie prasy (drukowanej) i o ręce wyciągniętej do rządu), z drugiej strony powstała organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (por. Retoryka wojenna i zezwolenie na zbiorowy zarząd dla stowarzyszenie Repropol).

Wynika z tego, że projekt ministerialny to emanacja działań Izby Wydawców Prasy, która to Izba, w czasie XVII Walnego Zgromadzenia Członków Izby Wydawców Prasy, postulowała m.in. zmianę w art. 25 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Przypomnijmy te propozycje:

...XVII Walne Zgromadzenie Członków Izby Wydawców Prasy widzi konieczność pilnej nowelizacji ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych w następującym zakresie:

1) Zmianę art. 25 ust. 2 poprzez zmianę dotychczasowej treści na następującą:

„2. Za korzystanie z utworów, o których mowa w ust. 1 pkt. 1, uprawnionemu przysługuje prawo do wynagrodzenia.”

2) Zmianę art. 25 ust. 4 poprzez zmianę dotychczasowej treści na następującą:

„4. Przepisy ust. 1 pkt. 1,3 i 4, ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do publicznego udostępniania utworów przez prasę w zrozumieniu ustawy - Prawo prasowe wydawaną tylko w internecie w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, z tym, że jeżeli wypłata wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 2, nie nastąpiła na podstawie umowy z upra-wnionym, wynagrodzenie jest wypłacane za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego za-rządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.”

3) Wykreślenie art. 30

4) Zmianę art. 6 ust. 6 poprzez zmianę dotychczasowej treści na następującą:

„6. wprowadzeniem do obrotu jest przeniesienie własności oryginału albo egzemplarzy utworu dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą w celu publicznego udostępnienia utworu”

5) Zmianę art. 51 poprzez dodanie ust. 4 o treści następującej:
„4. Ust. 3 nie stosuje się do niesprzedanych egzemplarzy utworów wydawnictw prasowych i książkowych przekazanych do utylizacji w celu uzyskania surowca wtórnego.”

Tymczasem IWP krytykuje obecnie ministerialny projekt nowelizacji Prawa prasowego, ale argumentacja zawarta w tej krytyce nie torpeduje głównej linii interesu, który reprezentowany jest przez Izbę. Oto w Rzeczpospolitej opublikowano artykuł: Niech się rejestrują ci, co chcą:

– Uważamy, że osoba pisząca i tworząca strony WWW sama powinna decydować, czy chce być uznana za prasę, czy też nie. Jeśli chce być traktowana jak prasa – z pełnymi konsekwencjami wynikającymi z prawa prasowego, a więc zarówno z przywilejami (np. łatwiejszy dostęp do informacji publicznych, system akredytacji, ochrona tajemnicy źródeł informacji), jak i z obowiązkami (np. autoryzacja, publikacja sprostowań) – powinna się zarejestrować. W przeciwnym razie, nie trzeba by tego robić – tłumaczy Wojtaś.

Nie o przywileje "łatwiejszego" dostępu do informacji publicznej chodzi, bo prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu (na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej; każdemu, a więc nawet obcokrajowcowi mieszkającemu w Zimbabwe - tak szerokie prawo dostępu daje ustawa, że prasa nie ma szerszego, poza tym, że może jeszcze przepytywać przedsiębiorstwa całkiem prywatne, ale już i tu pojawiają się postulaty, by prasie tego zakazać).

Cóż to jest "system akredytacji" po wyroku opisanym w tekście Internet i prasa: postanowienie WSA w Warszawie (II SA/Wa 1885/07) i jak wystawca akredytacji miałby sprawdzić czy dziennikarz reprezentuje "zarejestrowaną prasę" (poza tym, jak ktoś chce, to potrafi uzyskać "akredytację": Nagrywam obrady komisji sejmowej. Czy ktoś może uznać, że działam bezprawnie?)?

Ochrona tajemnicy źródeł informacji przysługuje nawet autorowi książki...

Nie ma w cytowanej wypowiedzi słowa o prawie autorskim, ale sensowne wydaje się, że takiego słowa tam nie ma, jeśli w istocie o prawo autorskie tu chodzi.

A chodzi o prawo autorskie, ponieważ Minister Zdrojewski "wygadał się" na ten temat, gdy tłumaczył dlaczego należy rejestrować elektroniczne publikacje prasowe (por. komentarz Co ma rejestracja prasy do prawa autorskiego??:

Według ministra obowiązek rejestracji prasy elektronicznej ma się przyczynić do lepszej ochrony praw autorskich. - Moim zasadniczym celem i obowiązkiem jest wykreślenie Polski z listy krajów, które nie przestrzegają prawa autorskiego. W tej chwili internet jest źródłem największej skali piractwa - stwierdził minister i dodał, że obecnie wydawcy skarżą się, iż tracą dochody poprzez nieuprawnione korzystanie z ich treści w internecie.

Na razie - co ujawniono już na stronie IWP - SW REPROPOL otrzymało licencję na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi/11/06/2009. Można tam przeczytać m.in.:

Konsekwentne działania Izby przyniosły wreszcie długo oczekiwany skutek: zgodnie z zapowiedzią ministra Bogdana Zdrojewskiego w trakcie spotkania „Okrągłego stołu” z wydawcami Stowarzyszenie Wydawców REPROPOL otrzymało licencję na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi. W dniu 10 czerwca 2009 r. przedstawiciele Zarządu IWP - prezes Wiesław Podkański, wiceprezes Grzegorz Gauden i członek Zarządu Izby Dariusz Piekarski - zostali przyjęci przez wiceministra kultury i dziedzictwa narodowego p. Piotra Żuchowskiego, który wręczył im decyzję o przyznaniu Stowarzyszeniu Wydawców REPROPOL licencji na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi

Więc w całej tej rejestracji może w istocie chodzić o kasę za zbiorowy zarząd na rynku prasowym. Kto się rejestruje - ten ma prawo "przedruku", kto się nie rejestruje - będzie ścigany i daje to drogę do dwukrotności (przy braku winy) i trzykrotności (przy zawinionym naruszeniu) "stosownego wynagrodzenia".

Takie ograniczenie dozwolonego użytku przez zawężenie - w innym akcie prawnym - zakresu podmiotowego uprawnionych do korzystania z niego.

To działałoby też w drugą stronę - tylko zarejestrowani mogliby oczekiwać wynagrodzenia z takiej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, a więc taka "rejestracja prasy" mogłaby być odpowiednikiem pomysłu na certyfikację prawdziwych Twórców przez wielkie "T", którzy prawdziwie tworzą, a reszta to zwykli dostawcy "user generated content" (a więc nie "utworów"), tylko odpowiednikiem na rynku prasowym (por. Kampania społeczna na rzecz certyfikacji Twórców).

Bardzo sprytne.