Epitafium dla serwisu CodziennikPrawny.pl (2009-2011)

Portal internetowy CodziennikPrawny.pl został uruchomiony w czerwcu 2009 roku. Odnotowałem ten fakt w niniejszym serwisie, w notatce CodziennikPrawny.pl za 65 tys z plusem. CodziennikPrawny.pl był przygotowywany przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Centrum Edukacji Obywatelskiej oraz wydawnictwo C.H. Beck. Kiedy uruchamiano Portal apelowano do obywateli: "Pomóż nam w rozbudowie portalu, by jeszcze lepiej służył interesom obywateli. Twoja opinia jest dla nas ważna". Zebrano tam szereg pytań "z zakresu różnych dziedzin prawa" wraz propozycjami odpowiedzi na nie. Obok tego zbierano "wzory pism" (np. Wniosek o zarejestrowanie pobytu, Wniosek o dział spadku, Umowa o pracę, Wezwanie do zaprzestania naruszania dóbr osobistych, Wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku, i inne). Od początku swojego działania CodziennikPrawny.pl rodził sporo pytań. Jedno z podstawowych, przynajmniej dla mnie, to pytanie o podstawę prawną takiej aktywności publicystycznej Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Rozumiejąc ważne motywy, które obejmują m.in. działanie na rzecz upowszechnienia świadomości prawnej obywateli, zastanawiałem się, czy rzeczywiście takiej publicystyki oczekuję od RPO. I odpowiedziałem sobie: nie. Nie tego oczekuję od Rzecznika. Znacznie lepiej można wydatkować energie i środki publiczne tworząc po prostu rzetelny Biuletyn Informacji Publicznej RPO, w którym publikowano by wszystkie wystąpienia generalne Rzecznika, odpowiedzi na te wystąpienia, informacje o podejmowanych działaniach, wynikających wprost z przepisów. Dziś mogę napisać, że CodziennikPrawny.pl zakończył działalność. Jestem z tego faktu zadowolony. Biuro RPO doszło do wniosku, że prowadzenie takiego serwisu wymaga zbyt wielu nakładów. Serwis odszedł do historii, ale pozostają pytania. Gorzej, że nie ucząc się na cudzych błędach teraz Trybunał Konstytucyjny postanowił podbijać rynek mediów elektronicznych, wprowadzając nań serwis Obserwator Konstytucyjny. Nie tędy droga.

Napisałem, że po zejściu serwisu CodziennikPrawny.pl pozostają pytania. Oto kilka z takich pytań.

Domena codziennikprawny.pl została utworzona 20 kwietnia 2009 roku. Dziś jeszcze abonentem tej domeny jest Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Ale domena została opłacona do 20 kwietnia 2012 roku. 4 stycznia 2012 roku zmodyfikowano nieco DNS-y, a 10 stycznia 2012 roku pojawiła się "opcja" dotycząca domeny (ważna do 10 stycznia 2015 roku). Kto przejmie domenę "pasioną" treściami przez administrację publiczną przez 3 lata? Dla tych wszystkich, którzy chcieliby tam postawić dobrze zlinkowany "na starcie" serwis internetowy, to potencjalnie łakomy kąsek. Można tam wstawić zaślepkę z farmą linków SEO (jedno z narzędzi dla pozycjonerów podpowiada w stosunku do tej domeny, że SEO Value:$465612; inny parametr, to Alexa Rank: #26,237 in Poland, a googlowy Pagerank jest wysoki, bo 6! - łakomy kąsek), można świecić reklamy stringów lub serwisów porno, chociaż są już gotowe, automatycznie opracowane zestawy słów kluczowych, które "generycznie" wypracowano w czasie działania serwisu. Na przykład webstatsdomain.com pokazuje, że takimi zestawami mogą być: "skarga konstytucyjna w sprawach administracyjnych" (Total Result: 273,000), "wykroczenie to" (3,530,000), "okres gwarancji" (19,700,000), "prawa ucznia w szkole podstawowej" (1,730,000), "skarga kasacyjna" (1,020,000). Według Alexy sprzed dwóch miesięcy - traffic dla tej domeny określają m.in. takie parametry, jak 525 odwiedzających dziennie, 578 odsłon stron dziennie, a słowa kluczowe to m.in. "najem okazjonalny", "weksel", "kodeks wykroczeń", "kodeks karny 2011", "ustawa o własności lokali", "najem okazjonalny lokalu", "kodeks cywilny". Zatem zamiast reklamować stringi, albo serwisy porno, względnie zakłady bukmacherskie, ktoś, kto przejmie porzuconą domenę będzie chciał raczej ją sprzedać zaraz z zyskiem jakiejś kancelarii prawnej, albo wykorzysta wypozycjonowaną za pieniądze publiczne platformę do dalszego pozycjonowania (za pomocą precli) prawników zlecających działania SEO i SEM. Dodatkowo przecież warto pamiętać, że wszyscy ci, którzy postanowili gdzieś kiedyś podlinkować serwis sygnowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich, nie śledzą dalszych losów Codziennika (tak, jak nie będą śledzić dalszych losów Obserwatora, kiedy przestanie działać pod szyldem Trybunału Konstytucyjnego). Wśród takich linkujących był serwis Wykop.pl, a przecież i w niniejszym serwisie podlinkowałem kiedyś Codziennika...

Pierwsze pytanie zatem brzmi: czy ktoś w administracji publicznej, kto wpada na pomysł podbicia rynku wydawnictw elektronicznych, konkurując - być może - z rynkiem medialnym, zastanawia się nad tym, co się stanie z zasobami, które przy okazji realizowania "ambicji" pasą się za publiczne pieniądze, a wraz z zakończeniem działalności mogą być wykorzystane w celach odbiegających od założeń pomysłodawców inicjatywy?

Nie wiem, jak długo jeszcze będą w YouTube dostępne takie spoty, jak poniższy. Pewnie znikną z czasem, ale wkleję tu jeden dla celów kronikarskich:

CodziennikPrawny.pl - spot promocyjny. Co się stanie z czasem z materiałami publikowanymi przez administrację publiczną w takich serwisach jak Facebook, Twitter, YouTube? Co dalej z notatkami publikowanymi "w imieniu" Rzecznika Praw Obywatelskich w takich serwisach, jak Salon24.pl? "Profil" Codziennika jeszcze tam istnieje, chociaż z licznym tam opublikowanych notatek została tylko jedna (por. również: O prowadzeniu "bloga" RPO na salonach).

Kolejne pytanie dotyczy dostępności i możliwości ponownego wykorzystania zasobów utworzonych za publiczne pieniądze (a przynajmniej z publicznym pomazaniem). Co się z nimi dalej stało? Czy po prostu komenda wykonująca wyrok na portalu skutkowała również wykasowaniem plików z poradami, wzorami pism, interpretacjami, czy też może zostały przekazane do archiwów - zgodnie z ustawą (por. Archiwizacja oceanów informacji). A jeśli nie zostały od razu skasowane, to czy istnieje możliwość ponownego wykorzystania takich zasobów (np. w ramach działalności Fundacji ePaństwo)? A może po prostu ktoś przed skasowaniem serwisu rozejrzał się szybko (czy nikt nie patrzy?) i skopiował sobie zbierane przez 3 lata zasoby informacyjne, by po cichu wykorzystać je w jakiejś swojej, prywatnej działalności?

A skoro o dostępności mowa - komu właściwie przysługują autorskie prawa majątkowe do zebranych przez 3 lata treści? A może nie ma do tych opracowań żadnych praw, skoro są to - być może - materiały urzędowe? A może to nie urzędnicy prowadzili serwis, a jakiś podmiot zupełnie zewnętrzny? Serwis był robiony przy współpracy z wydawnictwem CH. Beck, więc czy nie okaże się nagle, że to właśnie to wydawnictwo dysponuje dorobkiem zebranym pod szyldem Rzecznika Praw Obywatelskich (por. Koncesja MinFinu na dwutygodnik internetowy)? To poważna sprawa i chętnie poznałbym informację publiczną - wszelkie umowy z podmiotami trzecimi, które zaangażowane były w tworzenie tego serwisu.

A skoro przy umowach jesteśmy - kolejne pytanie to pytanie o podsumowanie finansowe całej imprezy. Stworzenie serwisu kosztowało - jak informowano przy jego narodzinach - ponad 65 tysięcy złotych. Ale przecież to nie wyczerpuje wszystkich kosztów dalszej eksploatacji. Utrzymanie domeny przez kolejne lata nie jest kosztem powalającym na kolana, ale były też zlecenia na przeróżne przypinki i znaczki (takie jak pokazałem we wstępie tej notatki), były zamawiane standy do postawienia na sali konferencyjnej, były też i materiały drukowane, potem etaty zaangażowane w tworzenie serwisu należałoby policzyć... A przecież zadrukowywano logotypem Codziennika całe namioty, jak ten, który stał na Przystanku Woodstock, tam też były dedykowane bannery na całą długość namiotu, wydrukowano tablice informacyjne.

Ten baner i tablica nie były wszak jedyne. Byłem tam wówczas (powyższe zdjęcie "zanonimizowałem"); Podlinkowane wcześniej (w tekście) zdjęcie wielkiego namiotu z serwisu WOŚP pokazuje więcej wkładu w promocję serwisu...

To wszystko wiązało się z wydawaniem pieniędzy publicznych. Wraz z zapaścią serwisu trzeba zadać pytanie o to, czy wydawanie takich środków było racjonalnym działaniem i czy uzyskanych ewentualnie efektów społecznych (jak takie efekty liczyć?) nie dałoby się uzyskać w inny sposób? Moim zdaniem dużo sensowniej - co sygnalizowałem wyżej - byłoby wydać te pieniądze na stworzenie w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich sensownie działającego, dostępnego dla osób niepełnosprawnych, bo zgodnie ze standardami web accessibility, rzetelnego, kompletnego w aktualne i archiwalne informacje o aktywności RPO, Biuletynu Informacji Publicznej. Działanie takiego BIP wynika zresztą z ustawy o dostępie do informacji publicznej. Funkcjonowanie Portalu, takiego jak Codziennik, z żadnej ustawy nie wynika.

Aby było wszystko jasne: cieszę się, że prof. Lipowicz, Rzecznik Praw Obywatelskich, uznała za słuszne zakończenie działalności Codziennika. Uważam, że błędem było jego uruchomienie. Wierze, że energia i pieniądze wkładane w taki serwis mogą być lepiej inwestowane, np. w tworzenie właściwego, urzędowego publikatora elektronicznego RPO. Historia tego serwisu powinna otworzyć oczy tym, którzy uważają, że rolą tej lub innej emanacji państwa jest zastępowanie podmiotów działających na rynku medialnym, które koncentrują się raczej na publicystyce i marketingu, ze szkodą dla udostępniania dobrze opracowanej informacji publicznej, w ustawowo przewidywanym trybie.

O zakończeniu działania serwisu dowiedziałem się kilka dni temu, w czasie konferencji na temat publikowania informacji o prawie, którą to konferencję zorganizowało Rządowe Centrum Legislacji. Chociaż nigdzie nie widzę w internecie oficjalnego komunikatu o zakończeniu działania serwisu uznałem, że warto ten fakt odnotować. Zwłaszcza dlatego, że - jak zasygnalizowałem wyżej - teraz Trybunał Konstytucyjny postanowił pójść na manowce publicystyki, jednocześnie pozostawiając swój Biuletyn Informacji Publicznej w formie, która pozostawia bardzo wiele do życzenia. Jeszcze nie jest za późno. Mam nadzieję, że Prezes Trybunału Konstytucyjnego podejmie decyzję o zaprzestaniu działania Obserwatora, zanim dojdzie do momentu, w którym trzeba będzie brnąć w znajdowanie argumentów na poparcie wcześniejszych, złych decyzji.

Więcej niż publicystyką są celne tezy uzasadnień decyzji i wyroków, które powinny być udostępnione obywatelom w postaci źródłowej. Wielkich wzruszeń może dostarczyć lektura dobrze przygotowanego wystąpienia generalnego (por. RPO: ratyfikacja umowy ACTA wywarłaby istotny niekorzystny wpływ na poziom ochrony praw obywatelskich w Polsce). Takie wystąpienie można potem cytować. To wiele dobrego wnieść może w sferze edukacji, popularyzacji. Władze publiczne nie powinny zastępować mediów, ale dostarczać im (oraz obywatelom) rzetelnej i aktualnej (oraz archiwalnej) informacji źródłowej. Dostarczać "na czas". Mając dostęp do rzetelnych, źródłowych informacji z publicystyką sami sobie (obywatele, dziennikarze, organizacje pozarządowe) jakoś poradzimy.

A ponieważ to epitafium dla Codziennika, to przywołam tu treść dwóch notatek - dziś już pod domeną CodziennikPrawny.pl nie dostępnych, ale tam właśnie kiedyś opublikowanych:

Prof. dr hab. Marek Zubik napisał 24 czerwca 2010 r. w częśći "O nas" serwisu:

W czerwcu 2009 roku został uruchomiony portal internetowy www.codziennikprawny.pl. Zamieszczono na nim blisko 500 pytań z zakresu różnych dziedzin prawa, z którymi zdarza się nam mierzyć w różnych sytuacjach życia codziennego. Niedługo później, w sierpniu 2009 roku, ukazało się pierwsze książkowe wydanie Codziennika Prawnego, przygotowane we współpracy z Wydawnictwem CH Beck. Zarówno portal, jak i książka spotkały się z ciepłym przyjęciem ze strony Internautów i Czytelników, za co serdecznie dziękujemy.

Inspiratorem stworzenia popularnego poradnika ułatwiającego każdemu poruszanie się w gąszczu przepisów prawa był śp. dr Janusz Kochanowski - Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2006-2010, który tragicznie zginął w katastrofie prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem. Codziennik - w zamierzeniu jego Pomysłodawcy - miał także sprzyjać podnoszeniu świadomości prawnej społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży. Pisał on: „brak znajomości prawa zamienia naszą wolność w fikcję i niewolę. Świadczą o tym kierowane do mnie sprawy i pytania. Myślę, że brak przejrzystej i dostępnej informacji o prawie jest być może najpoważniejszą przeszkodą w korzystaniu z przysługujących nam praw i wolności oraz realizacji deklarowanego w Konstytucji, lecz tak ciągle odległego, ideału państwa prawa" (J. Kochanowski, Wstęp [w:] Codziennik Prawny, Warszawa 2009, s. XXVI).

Zdecydowaliśmy się przedstawić Internautom nową odsłonę Codziennika Prawnego. Różni się ona w sposób znaczący od dotychczasowej jego wersji. Podobnie jak przy pierwszym wydaniu, zaproponowałem strukturę Codziennika, a pod moim kierunkiem naukowym zostały przygotowane przez pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich nowe pytania. Liczba opracowań, w porównaniu do pierwszego wydania, wzrosła niemalże dwukrotnie. Codziennik został również wzbogacony o nowe rysunki, które ożywiają portal i czynią jego treść bardziej przystępną. Przygotował je współpracujący z nami rysownik Szczepan Sadurski.

Jednocześnie postawiliśmy na rozwój technologiczny portalu. Dzięki szeregowi nowych funkcji, sukcesywnie wprowadzanych w najbliższym czasie, możliwe będzie śledzenie na bieżąco zmian w prawie. Docelowo planujemy także wprowadzenie większej interaktywności Codziennika Prawnego, pozwalającej Internautom aktywnie współtworzyć portal.

Codziennik Prawny został obecnie podzielony na dwadzieścia dwa rozdziały. Jedynie kilka z nich zostało zachowanych w formie dotychczasowej. Znaczna część została całkowicie zmieniona i uzupełniona. Pojawiły się także nowe rozdziały, m.in. dotyczące problematyki własności, posługiwania się pieniądzem, korzystania z usług bankowych czy ubezpieczeniowych. Dodany został również rozdział poświęcony cudzoziemcom. Wreszcie znacznemu wzmocnieniu uległa tematyka postępowań sądowych i administracyjnych, a także podatków. Poszczególnym pytaniom towarzyszy wskazanie aktów normatywnych regulujących daną kwestię oraz wzory typowych pism.

W Codzienniku Prawnym zostały zawarte informacje o urzędzie Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce. Omówiono ponadto wybrane problemy, z jakimi zwracali się obywatele o pomoc do Rzecznika. Odnoszą się one do pewnych jednostkowych, niekiedy nietypowych, sytuacji.

Istotnym elementem jest również słowniczek terminologii prawniczej. Przygotowując Codziennik Prawny, staraliśmy się w miarę możliwości uprościć terminologię, tak by treść książki mogła być zrozumiana przez w miarę jak najszerszy krąg odbiorców. Nie zawsze jednak było możliwe zupełne odstąpienie od pojęć i wyrażeń fachowego języka prawniczego. Mamy nadzieję, że słowniczek pomoże w posługiwaniu się Codziennikiem Prawnym osobom niemającym przygotowania prawniczego. Aby jeszcze bardziej to ułatwić, przygotowaliśmy na portalu funkcjonalność, która łączy słowa pojawiające się w tekście pytań i odpowiedzi z pojęciami słowniczka, przekierowując do właściwej definicji.

Życząc by lektura Codziennika Prawnego była przyjemnością, a nie przykrą koniecznością życiową, pragnę zachęcić Czytelników do podzielenia się swoimi uwagami. Można to uczynić poprzez formularz kontaktowy zamieszczony na portalu.

19 lipca 2011 roku opublikowano w Codzienniku następującą notatkę:

Po roku funkcjonowania portalu, zdecydowaliśmy się przedstawić Internautom nową odsłonę Codziennika Prawnego. Codziennik został obecnie podzielony na dwadzieścia dwa rozdziały. Jedynie kilka z nich zostało zachowanych w formie dotychczasowej. Znaczna część została całkowicie zmieniona i uzupełniona. Pojawiły się także nowe rozdziały, m.in. dotyczące problematyki własności, posługiwania się pieniądzem, korzystania z usług bankowych czy ubezpieczeniowych. Dodany został również rozdział poświęcony cudzoziemcom. Wreszcie znacznemu wzmocnieniu uległa tematyka postępowań sądowych i administracyjnych, a także podatków.

Liczba opracowań, w porównaniu do pierwszego wydania, wzrosła niemalże dwukrotnie.

Jednocześnie postawiliśmy na rozwój technologiczny portalu. Dzięki szeregowi nowych funkcji, sukcesywnie wprowadzanych w najbliższym czasie, możliwe będzie śledzenie na bieżąco zmian w prawie.

Zachęcamy do zapoznania się z nowym Codziennikiem!

Potem zaś serwis zamknięto.