Prowokacja, obnażenie "dziennikarskiego" copy-paste, problemy prawne obiegu informacji

Cel został pewnie wybrany nieprzypadkowo. Sfabrykowana "notatka prasowa" dotyczyła wszak "nowego pisma", które miało rzekomo zacząć wydawać Medical Tribune Polska, a które już wydaje "Marketing&More". Tak wybrany cel jest idealny - Marketing&More o tym napisze, napiszą też inne periodyki, które zajmują się public relations, reklama i marketingiem. Wysłanie sfabrykowanej notatki prasowej oraz jej bezmyślne wykorzystanie przez "redakcje" internetowe zajmujące się branżą, której notatka dotyczyła, obnażyło bezwzględnie mechanizm obiegu papki informacyjnej w "mediach". Teraz przedstawiciele branży zastanawiają się czemu miało to służyć, a ja mam własną odpowiedź: akcja pokazała boleśnie brak rzetelności dziennikarskiej. Wysłanie fałszywej notatki w celu sprawdzenia, czy ktoś ja opublikuje, można - moim zdaniem - sprowadzić do próby sprowokowania wykształcenia się przeciwciał, aby organizm nie umarł i miał jakiś mechanizm obronny. Rzetelność dziennikarska może okazać się dla redakcji wielkim wsparciem w trudnych czasach. Ta akcja pokazuje jeszcze inne sprawy, które są istotne z punktu widzenia tematyki poruszanej w tym serwisie. Weźmy np. możliwości, jakie ten mechanizm daje dla osób pomawiających, naruszających dobra osobiste, stosujących nieuczciwe praktyki rynkowe, takich jak rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o przedsiębiorstwach, itp.
Aktualizacja w górę osi czasu: Fake-MORE: czy pojawią się sprostowania? Chyba nie... (tu również screencast).

O sprawie pisze Maciej Budzich w tekście Jak zrobić media w trąbę – krótki poradnik. Ktoś, ja nie wiem kto (chociaż tę technikę chętnie pokazuję na zajęciach ze studentami), sfabrykował notatkę prasową, następnie wysłał ją do "redakcji" zajmujących się publikowaniem tekstów na temat marketingu i reklamy. W efekcie fałszywą notatkę serwisy internetowe opublikowały. "...Już w połowie lutego ukaże się zerowy numer dwutygodnika "...MORE"...". Ludzie z Medical Tribune Polska musieli potem szybko reagować i dzwonić po "redakcjach", by zdementować opublikowane przez nie teksty (Wysyłka nastąpiła wczoraj, w jeden dzień udało się usunąć opublikowane teksty - to wzmianka dla tych, którzy twierdzą, że z internetu nic nie ginie). A wszędzie teksty prawie takie same. Bez redakcji, bez głębszej analizy sytuacji, bez sprawdzenia u źródeł...

Screenshot wyników wyszukiwania Google na hasło "Nowy dwutygodnik dla branży marketingowej" - screen zrobiony wzorem screena zrobionego przez Maćka, bo warto ten przykład odnotować, by pokazywać go na zajęciach z edukacji medialnej, albo na szkoleniach z ochrony dóbr osobistych, przepisów dot. ochrony konkurencji. Były już inne tego typu przykłady, dajmy na to Cross site scripting i "Linuks już nie darmowy". Kto pamięta tekst Nie studiujcie prawa, studiujcie PR? A to: Dane osobowe: Badanie TNS OBOP i cóż z niego wynika? Albo to: Socjologowie po grzebaniu w śmieciach alarmują?

Nie ma redakcji, jest tylko ciągły obieg marketingowo-reklamowego przekazu perswazyjnego? Gdzie się podziało weryfikowanie informacji? Jaką rolę odgrywa dziś medialny gatekeeper? Ta prowokacja mogła być tylko ostrzeżeniem, bo ciągły atak przekazu PR staje się coraz bardziej dostrzegalny. Chociaż Rafał Werczyński z Marketing & More stara się robić dobrą minę, obracając sprawę w żart (czyli wydawca nie będzie nikogo pozywał za naruszenie dóbr osobistych, albo w związku z deliktem nieuczciwej konkurencji), to jednak nie trudno sobie wyobrazić zastosowanie podanej tu - dla przykładu - techniki w celach niosących znaczne konsekwencje (również w sferze ekonomicznej). Jedna publikacja może narazić organizacje państwową na wielomiliardowe koszty - to prawda płynąca z doniesień z Korei Południowej (por. ABC blogera: jak rozchwiać gospodarkę kraju postem w popularnym portalu - tam też, w komentarzach, o zatrzymaniach na Łotwie). Bo czym - poza tematem notatki - jest taka prowokacja od normowanej również obowiązującymi w Polsce przepisami manipulacji informacją dotyczącą walorów notowanych na giełdzie (por. Byk i niedźwiedź w internecie)? Jeśli chroni się państwa, jeśli chroni się rynek kapitałowy przed manipulacja informacyjną - informacja ma siłę, która może doprowadzić przedsiębiorstwo do bankructwa, a osobę fizyczną do załamania nerwowego (przy okazji przypomnę jeszcze "wesoły seks bez zahamowań" z tekstu Ugoda Mokrosińskiej z WP oraz tekst Identyfikacja użytkowników, pomówienie w SMS-owym serwisie towarzyskim i odpowiedzialność (jej brak) - ta ostatnia sprawa trafiła do sądu i zapowiada się proces o naruszenie dóbr osobistych).

Tymczasem wczoraj otrzymałem notatkę prasową. Nie tak, jak w przypadku fałszywej notatki o nowym piśmie marketingowym, bo z adresu poczty elektronicznej należącego do agencji PR (w przypadku fałszywej notatki podobno wykorzystano o2.pl, a więc serwis pozwalający na bezpłatne i szybkie założenie konta pocztowego). A więc otrzymałem notatkę. Na temat, którym się interesuję - chodziło o opłaty za korzystanie z utworów. Nie puszczam bezrefleksyjnie wszelkich komunikatów prasowych, które zdarza mi się otrzymać. Ostatnio zresztą mam sporo pracy, więc nie zdążyłem nawet sprawdzić co i jak, materiał odłożyłem do ewentualnego przyszłego wykorzystania. Ale - ku mojemu zdziwieniu - następnego dnia otrzymałem ponaglenie:

Wczoraj (tj. we wtorek) wysłaliśmy do Państwa informację prasową dotyczącą konieczności uiszczania opłat za publiczne odtwarzanie muzyki w restauracjach, barach, klubach oraz innych lokalach usługowych (sklepy, salony fitness). Jest to interesujące zagadnienie dla wszystkich tych, którzy planują założyć własny interes, gdzie będą chcieli publicznie odtwarzać muzykę Niepłacenie wiąże się z wysokimi karami finansowymi, a nawet więzieniem .
Czy w związku z tym ukaże się publikacja na Państwa portalu na ten temat?

To mnie lekko zirytowało. Prowadzę serwis jednoosobowo i dziwnie mi się czyta korespondencję do państwa. Nie sprawdzono, do kogo materiał poszedł. Przypuszczam dziś, że otrzymałem notatkę, gdyż Google wysoko mnie pokazał w wynikach na hasło "prawo autorskie", albo temu podobne. Odpisałem uprzejmie, że "Codziennie dostaje sporo różnych informacji, w tym informacji prasowych. Nie wiem nigdy, które z nich wykorzystam."... Tym razem wykorzystałem jako ilustrację do opisu istotnego społecznie zjawiska, chociaż pewnie nie w takim kontekście życzyłyby sobie wykorzystania tej informacji osoby, które wysłały mi komunikat prasowy...

Prowokacja "More" pokazująca mechanizmy multiplikowania notatek prasowych, generowanych w działach lub firmach PR, występuje przecież obok phishingu, który może (chociaż nie tylko) mieć na celu wykradzenie naszych danych, by wyczyścić nam bankowe konto. Ale to zjawisko przybiera również inne formy: Marketing bezpośredni, szeptany, a może nieuczciwa konkurencja, 1rtv.pl - ktoś miał fantazję, Lubicie marketing "szeptany" w formie kryptoreklamowych komentarzy na forach?, albo Dymisja komisarza w związku z informowaniem o akcji przeciwko napisy.org?.

I dostrzegane jest przez komentatorów z tzw. blogosfery, o czym świadczy tekst Piotra Wrzosińskiego Jacka Gadzinowskiego z Wnet (wskazany pod tekstem Maćka Budzicha przez Jacka Gadzinowskiego), który przecież tuż przed prowokacją "MORE" opublikował u siebie Blogi to też papka, tylko gorsza.

Podsumowując: uważam, że dobrze się stało, że ktoś postanowił przetestować mechanizm bezrefleksyjnego "copy-paste". Uważam, że nieprzypadkowo wybrał treść notatki i wydawnictwo, które było przedmiotem notatki (ataku). Branża, która była adresatem komunikatu (jeśli mam rację) - na pewno tego nie przeoczy. Oczywiście nie znam prawdziwych motywów "sprawcy", ale może to nauczy zainteresowanych paru rzeczy o rzetelności dziennikarskiej. Jeśli pojawi się mechanizm obronny w postaci odrzucania przesyłanych do serwisów internetowych notatek, to PR będzie się musiał zdrowo namęczyć, by ktoś chciał cokolwiek od nich otrzymanego opublikować (może zatem warto trzymać się jakichś kodeksów etycznych?). Naukę z tej prowokacji powinni wyciągnąć przede wszystkim dziennikarze (co "piarowcy" winni, że grają tak, jak przeciwnik pozwala?). To prawda, że sprawdzanie informacji również kosztuje czas. W "tradycyjnych" mediach są redakcje, tam trzeba wybrać materiał przed publikacją (wiadomo, że w papierowej gazecie nie zmieści się więcej, niż się zmieści, a w czasie antenowym nie wyemituje się więcej, niż pozwala na to ten właśnie czas), a jednocześnie "internet jest kusząco pojemny" i niektórzy mają ciągoty, by wrzucać tam wszystko na czym tylko da się powiesić reklamę. A można powiesić reklamę na czymkolwiek - nie musi być prawdziwe, nie musi być rzetelne... Prowokacja mogła się udać z tego samego powodu, dla którego "wielkie" portale nie linkują do źródeł (bo nie chcą, by "unikalni użytkownicy" wyklikiwalil się poza informacyjną sferę oddziaływania portalu i oglądali tym samym cudze reklamy). Mogła się udać z tych powodów, dla których badania wykazują "coraz więcej treści na jedno kopyto", a chociaż mamy coraz więcej "różnorodnych" mediów nie przekłada się to na różnorodność punktów widzenia (por. Konsolidacje na rynku medialnym).

W tekście Internetowe dziennikarstwo jest trendy! cytowałem Toma Rosenstiela, prowadzącego Project for Excellence in Journalism, który stwierdził: "Mamy tylko iluzję wielości informacji, ale tak naprawdę dysponujemy jedynie mnóstwem powtórzeń"... A dalej zacytuję sam siebie (by pokazać mechanizm powtórzeń) z przywołanego wyżej tekstu, opublikowanego przecież w 2006 roku:

Trudno się z tym stwierdzeniem nie zgodzić. Sam lubię śledzić źródła publikowanych w polskich mediach doniesień. Fajnie czasem trafić na takie źródło, z którego żywcem przepisały swoje notatki największe i najbardziej znamienite organizacje prasowe działające na naszym rynku. Różnica polega jedynie na tym, że treść podana jest w naszym narodowym języku. Zdarza się jednak, że ktoś przetłumaczył z błędem i to dotyczącym dość kluczowych kwestii. Tak na przykład było w przypadku jednego z serwisów, który pisząc o manipulacjach w Wikipedii odsyłał do wpisów "demokratycznej kongresmenki Marty Meehan", podczas gdy wskazane przy tekście źródło (wskazane nie dość wyraziście, wszak wydawcy nie zależy na tym, by czytelnik "wychodził" z jego serwisu i klikał w inne niż jego reklamy) wspominało kongresmena Marty Meehan. Najwyraźniej dziennikarz nie miał nawet tyle czasu, by sprawdzić czego dotyczy tłumaczona na szybko notatka. A i sama Wikipedia i opisywany przez źródło materiał dostępne były kilka kliknięć dalej. Trzeba było jednak poświęcić kilka minut, by sprawdzić o co chodzi, ale tego już zabrakło...

Okazuje się, że ktoś może powiedzieć "sprawdzam".

Dla czytelników mam niespodziankę. Aby nie wprowadzać zamieszania w tym serwisie, a to przez publikowanie tekstów, które nie mają tego samego charakteru, co notatki tu gromadzone, jakiś czas temu zaopatrzyłem się w domenę konfuzja.pl, gdzie od pewnego czasu zbieram sobie, w ramach "projektu artystyczno-dydaktycznego", "konfabulacje". W kontekście niniejszego felietonu zapraszam do przeczytania konfabulacji pt. Dzwonili podając się za dziennikarzy lub pracowników redakcji oraz jej dalszego ciągu: Tłumienie krytyki prasowej czy udział w grupie przestępczej?