Fake-MORE: czy pojawią się sprostowania? Chyba nie...

"Prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej". Tak brzmi art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe. Wobec rozwoju środków społecznego przekazu pojawia się problem rozróżnienia "prasy" od "nie-prasy". Kanały obiegów informacji prasowych zamieniają się w kanały obiegu informacji marketingowych i ciężko już wyznaczyć granice. Zgodnie z art. 12 ustawy Prawo prasowe - dziennikarz jest obowiązany "zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło". Ostatnie doniesienia pokazują, jak to działa w praktyce (por. Prowokacja, obnażenie "dziennikarskiego" copy-paste, problemy prawne obiegu informacji). Ja zaś przygotowałem screencast (dla studentów).

Część z serwisów, które opublikowały sfabrykowaną notatkę bez sprawdzania źródeł, współpracuje ze organizacjami branżowymi (prasowo-marketingowymi i PR-owymi). Te zaś mają różne kodeksy dobrych praktyk i kodeksy etyczne... Może warto zapytać jak stowarzyszenia te oceniają niedawne wypadki? Weźmy taki serwis Mediarun.pl, który opublikował materiał "Nowy tytuł dla branży marketingowej" w dniu 14 stycznia, a potem go usunął (bez żadnego komentarza, a więc tak, "jakby nigdy nic..."). Nie to, że się czepiam akurat Mediarun. Po prostu jest dość znany w środowisku, więc może stanowić dobry przykład. Tym bardziej, że na każdej stronie mediarun.pl znajduje się lista logo organizacji, z którymi - jak widzę - mediarun.pl deklaruję współpracę. Wśród tych organizacji jest: Interactive Advertising Bureau, ZKDP, czyli Związek Kontroli Dystrybucji Prasy, ZFPR, czyli Związek Firm Public Relations, SMB, czyli Stowarzyszenie Marketingu Bezpośredniego, jest IAA, czyli Międzynarodowe Stowarzyszenie Reklamy w Polsce, jest w tej stopce dumnie wylistowany również PIAP, czyli Polska Izba Artykułów Promocyjnych, jest wreszcie SAR, a więc Stowarzyszenie Agencji Reklamowych w Polsce. Na liście nie ma zaś stowarzyszeń stricte dziennikarskich. Chociaż ich tam nie ma, o ocenę niedawnych zdarzeń pewnie można zapytać Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, można zapytać Radę Etyki Mediów...

Screenshot strony serwisu mediarun.pl z opublikowanym tam z datą 14 stycznia 2009 tekstem, bazującym na sfabrykowanej notatce prasowej. Usunięcia notatki nie skomentowano w żaden sposób...

W usuniętej już przez Mediarun.pl notatce (aktualnie "błąd 404 strona nie została znaleziona") można było przeczytać:

Medical Tribune Polska wprowadza na rynek kolejny, po Marketing&More, tytuł przeznaczony dla branży marketingowej - ... More.

W połowie lutego ukaże się zerowy numer dwutygodnika ... More, w którym znajdą się najnowsze wieści i ciekawostki branżowe.

Jedną z głównych rubryk pisma ma być dział ukazujący polski rynek agencji reklamowych. Będą one prezentowane w kolejności alfabetycznej. Numer lutowy poświęcony będzie agencjom A1 i Ad Fabrika. Znajdzie się w nim płyta CD z najlepszymi pracami tych agencji.

Zerowy numer magazynu ... More otrzymają bezpłatnie prenumeratorzy tytułu Marketing&More, czyli ponad 8 tysięcy abonentów.

Pytanie zatem brzmi: jak w takiej sytuacji powinien zachować się dziennikarz lub redakcja prasowa? Art. 10 ustawy Prawo prasowe stwierdza m.in., że "Dziennikarz ma obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową i zasadami współżycia społecznego, w granicach określonych przepisami prawa."

Co mówi deontologia dziennikarska? Kodeks Etyki Dziennikarskiej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich stwierdza, że:

Błędy i pomyłki wymagają jak najszybszego sprostowania, nawet jeśli nie były zawinione przez autora lub redakcję i bez względu na to, czy ktokolwiek wystąpi o sprostowanie

Karta Etyczna Mediów, obok kilku innych zasad, wprowadza również Zasadę wolności i odpowiedzialności - "co znaczy, że wolność mediów nakłada na dziennikarzy, wydawców, producentów, nadawców odpowiedzialność za treść i formę przekazu oraz wynikające z nich konsekwencje".

Dziennikarski Kodeks Obyczajowy stwierdza m.in., że:

Dziennikarz zobowiązany jest do sprostowania z własnej inicjatywy, gdy okazuje się, że podana przez niego informacja jest fałszywa bądź nieścisła.

O ile nawet w ustawie Prawo prasowe obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych nie ma wyraźnej sankcji, to w przypadku, gdy nie dochowano tego obowiązku łatwiej wykazywać bezprawność przy np. naruszeniu dóbr osobistych. W tego typu sytuacji redakcja/dziennikarz będzie mógł ponosić odpowiedzialność z art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego...

No, ale jeśli ktoś nie jest dziennikarzem, a zajmuje się jedynie dystrybucją marketingowego przekazu, to czy jego obowiązują dziennikarskie zasady etyczne?

Screencast pt. Obieg informacji w społeczeństwie informacyjnym opublikowany w serwisie Vimeo. Na obejrzenie prezentacji należy przeznaczyć 8 minut. Na pierwszym ekranie tego, przygotowanego z myślą o studentach kulturoznawstwa oraz dziennikarstwa materiału napisałem, że "błędów nie robi ten, kto nic nie robi". Z błędów (każdy z nas je popełnia) warto wyciągać wnioski. Materiał ten - jak przypuszczam - może być interesującym uzupełnieniem aktualnej i modnej ostatnio dyskusji nt. edukacji medialnej (media literacy).

Na zakończenie link do materiału TVN24, pt. Kompromitacja dziennikarzy, w którym - co prawda - powołano się na źródła, ale już linków wzajemnych nie dano...

PS
Prostowanie informacji może być dla Mediarun.pl dość kłopotliwe, gdyż, jak sami o sobie piszą (w dziale "O firmie"):

Pracuje tu zespół młodych, ambitnych ludzi, którzy dbają o jakość informacji prezentowanych naszym Użytkownikom, o zawartość merytoryczną codziennego Newslettera, o sprawność i niezawodność serwisu, a także o owocną współpracę z wieloma partnerami biznesowymi.