Drobni importerzy z Chin, cyfryzacja telewizji i patenty na implementacje MPEG

Wydaje się, że rośnie grupa osób, których dotyka problem patentów w IT, w szczególności dotyczących kompresji dźwięku i obrazu? To spory temat, bo o ile w Polsce programów do maszyn cyfrowych nie uznaje się za wynalazki, a więc tego typu programy (algorytmy kompresji, szyfrowania, etc.) nie nadają się do patentowania, to jednak jest sobie taki patent jak PL167271. Jednocześnie - jak się wydaje - patent SISVEL (włoska firma silnie związana z Philipsem, w Polsce te interesy reprezentuje spółka PATPOL) jest dość istotnym elementem rozgrywki o telewizję cyfrową. I chociaż importerzy 30 gwizdków USB albo odtwarzaczy MP3 lub MP4 mogą spotkać się (i spotykają) z problemami na cle i propozycjami ugód o "wartości" kilkunastu tysięcy złotych, to przecież w propozycjach regulacji prawnych, związanych z cyfryzacją telewizji, mowa o urządzeniach o określonym "standardzie". A jeśli tak, to ktoś, kto kontroluje strumień pieniędzy "z patentu", w przypadku ustalenia konkretnego standardu dla całej Polski, będzie miał, obok drobnych importerów z Chin, również dodatkowe źródło przychodów: akceptowalne przez dużych rynkowych graczy opłaty z programów licencyjnych. Czy drobni importerzy sprzętu z Chin daliby radę podważyć patent, który trzymany jest w rękach tak potężnych graczy?

Nie wiem jakie decyzje podjąłby panel rozpatrujący tego typu próbę podważenia. Mechanizmy podważenia patentu opisałem wcześniej w komentarzu do tekstu Mobilni reklamiarze mogą zgłaszać uwagi do zgłoszenia patentowego - na podstawie art. 89 Prawa własności przemysłowej Prawa zamówień publicznych każda osoba, która ma w tym interes prawny, może wnieść wniosek o unieważnienie patentu w całości lub w części (por. również Listopadowy Plebiscyt na Najbardziej Software'owy Polski Patent, Kto odpowiada za to, że w Polsce udzielane są patenty na algorytmy? oraz Urząd Patentowy, Prokurator Generalny i Minister Gospodarki o patentach na algorytmy w RP - tu są odpowiedzi na pytania postawione przez dziennikarza odpowiednim urzędom; warto również sięgnąć do tekstu Eksperci, stowarzyszenia, zarzuty: duże ciśnienie w dyskusji o patentach, w który starałem się oddać klimat sporów prowadzonych o patenty przed polskimi sądami, podobnie w tekście Finałowa rozgrywka o jeden polski patent).

Z dostępnej w internecie dyskusji, prowadzonej przez drobnych importerów sprzętu z Chin, można próbować odtworzyć mechanizm działania agencji celnych i PATPOLu: agencje zatrzymują sprzęt, kontaktują się z PATPOLem, ten zaś - jeśli importer nie ma licencji (a raczej - jeśli nie ma licencji producent sprzętu, który importer sprowadza) - proponuje mu (importerowi) albo proces, albo zniszczenie sprzętu oraz odszkodowanie. Na forum BigChina.pl można np. przeczytać głos jednego z takich, polskich importerów:

A ja właśnie dziś otrzymałem przesyłkę za pośrednictwem DHL-a i także mam ten sam problem, dotyczący licencji sisvel, z tym ze zamówiłem 30 szt telefonów gsm, ale posiadają one funkcje odtwarzania mp3/mp4, z tego widać iż nagle ktoś zaczął coś sprawdzać, a ja mam cały towar uwalony i pewnie jeszcze każą zapłacić za zniszczenie. Ktoś może się czegoś dowiedział w międzyczasie? Można opłacić licencje za daną partie sprowadzanego towaru i jakie ewentualnie s a tego koszty? A może jakieś inne wyjście?

Na cytowanym forum jest też przywołany materiał z 2005 roku (chodzi o tekst pt. Licencja mp3 Sisvel - Kogo dotyczy), w którym przedstawiciel Digison Polska pisał:

Technologia Audio MPEG jest chroniona przez cały pakiet patentów należących do wielu firm mających siedziby na całym świecie.

Jedną z najważniejszych licencji dla produktów odtwarzających mp3 jest licencja Sisvel (w Europie) i Audio MPEG (w USA).

Licencje te obejmują:

• odtwarzacze mp3
• zestawy satelitarne i zestawy obsługujące mpeg2
• odtwarzacze dvd z obsługą mp3
• urządzenia pda
• karty dźwięku do komputerów
• oprogramowanie kodujące i dekodujące sygnały audio
• a także generalnie co do zasady cała technologia zgodna ze standardami ISO/IEC 11172-3 lub ISO/IEC 13818-3 (MPEG 1 i 2 2, Layer I, II, and III).

Produkty nie licencjonowane przez wyżej wymienione licencje to między innymi:

• odtwarzacze CD, Video-CD i DVD nie posiadające funkcji kodowania i dekodowania utworów mp3
• urządzenia do cyfrowej transmisji Audio (DAB - Digital Audio Broadcast)
• oraz urządzenia telewizyjne należące do tzw. "Grand Alliance".

(Co nie oznacza, że produkty te nie podlegają innym opłatom licencyjnym. Standard CD i DVD podlega np. opłatom na rzecz Philips)
(...)

O ile jeden z podstawowych patentów Philipsa został udzielony przez Europejski Urząd Patentowy w 1994 roku, a zgłoszenia uzupełniające otrzymały ochronę w latach 2000-2004, to w Polsce udzielony został - jak się wydaje - jedynie pierwszy, a to w 1995 roku. Dokumentów dotyczących patentu PL167271 chyba nie da się (jeszcze) obejrzeć/przeczytać na serwerze publikacji Urzędu Patentowego RP ("Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej publikuje, za pośrednictwem Serwera Publikacji polskie (PL) opisy patentowe za okres od 1924/05/26 do 1991/06/28 oraz za okres od 2006/01/31 do 2008/12/31 tłumaczenia europejskich (EP) opisów patentowych za okres od 2005/06/30 do 2008/12/31 oraz polskie (PL) wzory użytkowe za okres od 2001/03/30 do 2007/11/30"). Chodzi o "Sposób transmisji i/lub odbioru szerokopasmowego sygnału cyfrowego, układ transmisji oraz układ odbiorczy do stosowania tego sposobu", który opisany jest następującymi parametrami: numer prawa wyłącznego: 167271, data zgłoszenia: 01-06-1990, numer zgłoszenia: 285437, o udzieleniu patentu ogłoszono 31-08-1995 WUP 08/95. Można go jednak znaleźć na stronie EPO: Opis patentowy PL167271 (uprawniony z patentu jest Philips, twórcą wynalazku jest Gerardus C. P. Lokhoff, zaś pełnomocnikiem jest PATPOL Spółka z o.o.).

Wcale nie jest powiedziane, że łatwo się unieważnia taki patent.

Tymczasem WSA rozpatruje właśnie skargę na odmowę udzielenia przez Urząd Patentowy RP dwóch patentów Philipsa. Rozwiązanie z jednego z nich jest podobne do rozwiązania z PL167271. Ogłoszenie wyroku ma nastąpić 26 stycznia 2009 roku, o godzinie 9.00. Zobaczymy. Tak czy inaczej Urząd Patentowy RP spiera się ze zgłaszającym (pełnomocnikiem) i jeśli ktoś zdecydowałby się na próbę podważenia patentu SISVEL, to wówczas panel trzech arbitrów sprawie musiałby się przyjrzeć. Jeśli zaś nikt nie będzie podważał - panel się sprawą nie będzie zajmował, chociaż - jak wspomniałem na wstępie - w Polsce, na podstawie art. 28 pkt 5) ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, "za wynalazki, w rozumieniu art. 24, nie uważa się (...) programów do maszyn cyfrowych".

Patenty SISVEL obejmują "implementacje" (a więc współpracę z jakimś fizycznym światem) MPEG 1 oraz 2, Layer I, II, a takze III, a licencjonuje się go ponad 800 przedsiębiorstwom, w szczególności takim, jak Apple, Creative, Sony, Toshiba, Nokia, Motorola, Sony-Ericsson, Panasonic...

Dyskusja na temat patentów może być aktualna dla toczącej się w tej właśnie chwili debaty na temat cyfryzacji polskiej telewizji naziemnej oraz cyfrowej telewizji mobilnej. Chodzi o DVB-T (ang. Digital Video Broadcasting – Terrestrial) oraz DVB-H (ang. Digital Video Broadcast Handheld).

Mamy więc zetknięcie prawa własności przemysłowej (własności intelektualnej) ze standardami stosowanymi w ważnych społecznie kwestiach.

W notatce prasowej wydanej przez SISVEL, a zatytułowanej DVB-T Press Release (PDF), można m.in. przeczytać:

Italy, August 29, 2008 – SISVEL S.p.A. and MPEG LA, LLC announce that as of August 26th, 2008 the administration of the DVB-T licensing program, including the administration of all DVB-T Patent Portfolio License previously executed by MPEG LA and licensees, has been transferred from MPEG LA to SISVEL.
(...)

Jest również wcześniejsza notatka prasowa SISVEL, a zatytułowana DVB-H: SISVEL Announces Development of a Joint Patent License and Issues a Call for Essential Patents (PDF). W niej zaś czytamy:

Turin, Italy, 15 October 2007 – SISVEL announced today that it is acting as the facilitator for the creation of a DVB-H joint patent licensing program and is issuing a call for patents and other enforceable patent rights that are essential to the DVB-H standard.
(...)

Sprawa wyboru "standardu" (pytanie, czy właścicielskiego) będzie odbywała się za pomocą Rozporządzenia Ministra Infrastruktury
w sprawie wymagań technicznych i eksploatacyjnych dla urządzeń konsumenckich służących do odbioru cyfrowych naziemnych transmisji telewizyjnych (por. dział konsumenci niniejszego serwisu). Zgodnie z projektem tego rozporządzenia jako podstawowe wymagania przyjęto w zeszłym roku parametry odbiornika telewizji cyfrowej zdefiniowanego w ETSI TS 101 154 V.1.8.1:2007 jako "25 Hz H.264/AVC HDTV video, MPEG-2 Layer 2 and E-AC-3 audio,for a Baseline IRD able to decode up to 1920 x 1080 interlaced 25 Hz video pictures or 1280 x 720 progressive 50 Hz video pictures". To informacja ze stron UKE, z tekstu opublikowanego w czerwcu 2008 roku, pt. Wymagania dla odbiorników TV cyfrowej. Tam również:

Projekt rozporządzenia był wstępnie konsultowany z nadawcami i odzwierciedla ich plany w kwestii parametrów nadawanego sygnału w systemie naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T (Digital Video Broadcasting - Terestrial).

Wspomniany dokument stanowi ważną wskazówkę dla konsumentów, którzy przy zakupie telewizyjnego sprzętu odbiorczego powinni zwracać uwagę, czy dany odbiornik DVB-T lub telewizor ze zintegrowanym tunerem DVB-T jest w stanie poprawnie odtwarzać obraz jakości HD (wysokiej rozdzielczości) zakodowany zgodnie ze standardem MPEG-4 (H.264/AVC) oraz dźwięk wielokanałowy zakodowany zgodnie ze standardem dolby digital plus (E-AC-3).

Tu zaś można odwołać się do tekstu z 2003 roku, pt. MPEG LA Announces Terms of Joint H.264/MPEG-4 AVC Patent License, w którym wymieniono stawki związane z programem licencyjny na korzystanie z pakietu patentowego, pokrywającego implementacje MPEG-4 (warto przeczytać w całości, ja zacytuję jedynie fragment):

(...)
Decoder-Encoder Royalties

• Royalties to be paid by end product manufacturers for an encoder, a decoder or both (“unit”) begin at US $0.20 per unit after the first 100,000 units each year. There are no royalties on the first 100,000 units each year. Above 5 million units per year, the royalty is US $0.10 per unit.
• The maximum royalty for these rights payable by an Enterprise (company and greater than 50% owned subsidiaries) is $3.5 million per year in 2005-2006, $4.25 million per year in 2007-08 and $5 million per year in 2009-10.
• In addition, in recognition of existing distribution channels, under certain circumstances an Enterprise selling decoders or encoders both (i) as end products under its own brand name to end users for use in personal computers and (ii) for incorporation under its brand name into personal computers sold to end users by other licensees, also may pay royalties on behalf of the other licensees for the decoder and encoder products incorporated in (ii) limited to $10.5 million per year in 2005-2006, $11 million per year in 2007-2008 and $11.5 million per year in 2009-2010.
• The initial term of the license is through December 31, 2010. To encourage early market adoption and start-up, the License will provide a grace period in which no royalties will be payable on decoders and encoders sold before January 1, 2005.

(...)

W opublikowanej wczoraj przez Urząd Komunikacji Elektronicznej notatce pt. Założenia programu wspierania procesu cyfryzacji, można przeczytać m.in.:

Do przeprowadzenia efektywnego procesu cyfryzacji niezbędne jest podjęcie odpowiednich działań mających na celu zorganizowanie i przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii informacyjno-edukacyjnej, na temat korzyści z procesu cyfryzacji oraz dofinansowanie zakupu odpowiednich urządzeń, umożliwiających odbiór sygnału cyfrowego przez najuboższe rodziny...

Pojawia się zatem pytanie: jak wybór standardu urządzeń do odbioru cyfrowych naziemnych transmisji telewizyjnych przełoży się na przychody uprawnionych z praw własności intelektualnej i ile wynosić będzie udział opłat licencyjnych w ogólnej cenie urządzenia konsumenckiego? Można też zadać pytanie o konkurencję w sytuacji, w której aktem powszechnie obowiązującego prawa wprowadzi się obowiązek stosowania rozwiązania objętego prawami własności przemysłowej? Wydaje się, że nie ma "otwartego standardu" w tych obszarach, które musi wybrać minister, no bo cyfryzujemy telewizję naziemną, a ma się to stać najpóźniej do 17 czerwca 2015 roku. Tymczasem w warto jeszcze odwołać się do Odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury - z upoważnienia ministra - na zapytanie nr 1963 w sprawie planu wdrażania naziemnej telewizji cyfrowej w standardzie DVB-T (z 16 lipca 2008 r.). Tu nieco o standardach, a w szczególności:

(...)
Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji dokonała oszacowania różnicy kosztów wyprodukowania odbiorników DVB-T przystosowanych do odbioru i poprawnego dekodowania obrazu wysokiej rozdzielczości skompresowanego w standardzie H.264/AVC (tzw. MPEG-4) względem standardowego (rozdzielczość standardowa, kompresja MPEG-2). W chwili obecnej wynosi ona ok. 10 USD. Mając świadomość, że obejmuje ona koszty po stronie producentów (głównie opłat licencyjnych) i nie obejmuje ewentualnych marż handlowych i podatków, w opinii MI można je uznać za akceptowalne. Należy pamiętać, że w chwili pojawienia się powszechnego zapotrzebowania na stosowne urządzenia ich cena końcowa powinna znacząco spaść na skutek redukcji marż przez dystrybutorów. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że Polska stanowi stosunkowo pojemny rynek, na którym dodatkowo działają producenci tego rodzaju sprzętu, zdolni do elastycznego działania w obliczu rosnącego popytu.
(...)

Obok cyfryzacji telewizji naziemnej cyfryzujemy również telewizję mobilną. Zainteresowanych odsyłam do opublikowanej dwa dni temu informacji, zgodnie z którą "dwa podmioty złożyły oferty w postępowaniu konkursowym na rezerwację częstotliwości z zakresu 470-790 MHz dla świadczenia audiowizualnych usług medialnych w służbie radiodyfuzyjnej. Można o tym przeczytać w notatce Oferty na telewizję mobilną DVB-H (opublikowanej na stronie UKE).

Wracając do patentów na algorytmy i na programy do maszyn cyfrowych w ogólności: w Polsce mamy kilka jeszcze innych interesujących patentów na wynalazki, np. takie, jak opisano w opisie patentowym PL200306 - "Sposób kodowania zestawów znaków":

Sposób kodowania zestawów znaków, zwłaszcza znaków alfabetów narodowych, dla przechowywania informacji przy pomocy środków elektronicznych w pamięciach systemów komputerowych, najczęściej pamięciach operacyjnych typu RAM i dyskowych charakteryzuje się tym, że ustala się podstawową jednostkę pamięci w postaci sekwencji bitów SB o stałej długości, korzystnie jako standardową ośmiobitowa jednostkę pamięci systemu komputerowego stanowiącą bajt. Następnie ustala się zestaw kodów bazowych KB oraz zestaw kodów modyfikujących NL tak, że wartość binarna każdego kodu bazowego KB jest mniejsza od wartości binarnej każdego kodu modyfikującego NL. Dalej tworzy się zapis kodowy każdego znaku w postaci kodu bazowego KB lub kodu bazowego KB i wyróżnika W zestawu znaków stanowiącego, co najmniej jeden kod modyfikujący NL, albo kodu bazowego KB i wyróżnika W zestawu znaków stanowiącego co najmniej jeden kod modyfikujących NL, składającą się z co najmniej jednego kodu modyfikującego NL. Korzystne jest, gdy wszystkim znakom jednego zestawu znaków przypisuje się jeden wyróżnik W kodów modyfikujących NL. Tak utworzone sekwencje bitów SB wprowadza się do pamięci, najczęściej typu RAM lub dyskowych, systemu komputerowego.

Przeczytaj również w innych źródłach:

• OpenMoko ma problem z patentem na MP3
• Wystawcy w Hanowerze mają kłopoty z powodu patentów
• CeBIT 2007: Niemiecka policja kontra wystawcy z Chin
• CeBIT 2008: policja przeszukała stoiska 51 wystawców
• Sisvel extends MPEG patent disputes with SanDisk
• SISVEL announces development of DVB-H Patent Pool