Eksperci, stowarzyszenia, zarzuty: duże ciśnienie w dyskusji o patentach

Tekst pt. Kto odpowiada za to, że w Polsce udzielane są patenty na algorytmy? jeszcze nie ostygł, ale przekopywanie się przez materiały dotyczące polskich sporów patentowych daje wiele inspiracji, a także ciekawych obserwacji. W jednym ze sporów prawnych (w którym zapadł wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 września 2004 r., sygn. 6 II SA 2969/03) podniesiono na przykład, że przewodniczącym zespołu orzekającego Izby Odwoławczej Urzędu Patentowego był ekspert, który jest "poważnie zaangażowany w działalność Internet Society Polska". Ja też jestem członkiem Internet Society Poland, więc przywołam tu tę sprawę.

W przywołanym w wstępie linku prowadzę do tekstu, w którym zastanawiam się: jak to możliwe, że polska ustawa Prawo własności przemysłowej wyraźnie stwierdza w art. 28, iż "za wynalazki, w rozumieniu art. 24, nie uważa się w szczególności (...) 3) planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier; (...) 5) programów do maszyn cyfrowych; 6) przedstawienia informacji", a tymczasem Urząd Patentowy RP przyznaje pateny na algorytmy. W komentarzach pod tekstem padły tezy na temat konieczności zdyscyplinowania ekspertów urzędu, ale też przywołano np. art. 269 ustawy, zgodnie z którym "w zakresie orzekania eksperci podlegają tylko ustawom" i - w tym zakresie - nie muszą wykonywać poleceń służbowych, etc. A więc kluczowe znaczenia ma ustawa.

Przed wydawaniem przywołanego wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie rozpatrywał sprawę ze skargi KPE NV na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej z dnia r. Nr IO-457/02 w przedmiocie udzielenia patentu na wynalazek, a wyrokiem o podanej sygnaturze WSA uchylił zaskarżoną decyzję UPRP oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia 4.03.2002 r. w części odmawiającej udzielenia patentu.

Dlaczego do tego nawiązuję? Dlatego, że sąd w uzasadnieniu pisał m.in. o stowarzyszeniu Internet Society Poland, a jestem członkiem założycielem tego stowarzyszenia. W uzasadnieniu, w zakresie omówienia dotychczasowego sporu, czytamy:

...zarzutem, jaki podniosła firma skarżąca było naruszenie art. 24 § 3 kpa. W myśl tego przepisu pracownik organu administracji publicznej powinien być wyłączony od udziału w postępowaniu, jeżeli istnieją okoliczności, które mogą wywołać wątpliwość, co do bezstronności pracownika. Przewodniczącym zespołu orzekającego Izby Odwoławczej Urzędu Patentowego był ekspert – Józef Halbersztadt, który jest poważnie zaangażowany w działalność Internet Society Polska, organizacji powszechnie znanej w środowisku jako ruch społeczny twórców wolnego i otwartego oprogramowania, którego sztandarowym hasłem jest prowadzenie walki z patentowaniem wynalazków związanych z informatyką. Pan Halbersztadt jest członkiem Zarządu ISOC Polska, jest także współautorem opracowania dotyczącego problemu patentowania oprogramowania, w którym w sposób jednoznaczny wyraża swoje prywatne poglądy, wykluczające możliwość patentowania wynalazków, wykorzystujących w jakikolwiek sposób oprogramowanie komputerowe. Aktywność i zaangażowanie w działalność ISOC Polska stanowią okoliczności budzące uzasadnione wątpliwości co do bezstronności eksperta w przedmiotowej sprawie. Ekspert sam powinien złożyć wniosek o wyłączenie go od rozpoznawania przedmiotowego zgłoszenia, sam zgłaszający takiego wniosku nie złożył na etapie rozpoznawania wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, gdyż nie był mu znany fakt zaangażowania się eksperta we wskazaną organizację. Podniósł, iż społeczne zaangażowanie eksperta stanowi naruszenie art. 270 ust. 3 ustawy Prawo własności przemysłowej.

Do tego Wojewódzki Sąd Administracyjny odniósł się lakonicznie: "Odnośnie podniesionego przez skarżącego naruszenia art. 24 § 3 kpa, organ rozważy w trakcie postępowania, czy nie zachodzą okoliczności, o których mowa w tym przepisie". W ten sposób potwierdził niezależność ekspertów, ale trzeba chwilę zatrzymać się nad "zarzutami"...

Po pierwsze - o ile wiem: "sztandarowe hasło" Internet Society Poland brzmi "Internet is for everyone" (internet jest dla wszystkich). Jeśli czytam, że "sztandarowym hasłem jest prowadzenie walki z patentowaniem wynalazków związanych z informatyką", to widzę manipulację, gdyż - przynajmniej, jeśli chodzi o mnie - chodzi o sprzeciw na patenty na oprogramowanie, a taki sprzeciw ma potwierdzenie w obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej prawie, w przywołanym art. 28 ustawy. Nie będę bronił Józefa - bo jeśli będzie chciał, to pewnie znajdzie ten tekst i go przeczyta, a może nawet skomentuje, ale myślę sobie, że zarzut, iż ekspert przygotowuje opracowania dotyczące "problemu patentowania oprogramowania", kiedy ma to uzasadnienie zarówno w obowiązującym prawie, jak również w stanowiskach rządu RP w sprawie "patentowania oprogramowania", formułowanych w dyskusji legislacyjnej przy okazji prac nad dyrektywą, jest również nadużyciem. Historię "dyskusji legislacyjnej", o której piszę, można prześledzić w dziale patenty niniejszego serwisu. Muszę się jeszcze przekopać przez inne wyroki, ale zdaje się, że to nie jedyny, w którym zrobiono komuś "zarzut", iż należy do Internet Society Poland (albo "jest poważnie zaangażowany w działalność" tego stowarzyszenia).

Sądy potwierdziły, że ekspert Urzędu Patentowego jest niezależny, a z przywołanych fragmentów widać, że - przynajmniej u niektórych podmiotów - "ciśnienie" dotyczące umożliwienie patentowania ich rozwiązań informatycznych jako wynalazków jest spore (zresztą zainteresowani walczą do końca; por. Finałowa rozgrywka o jeden polski patent).

Ale co było powodem przywołanego wyżej uchylenia przez WSA decyzji? Powodem nie było to, że można patentować "wynalazki", będące w istocie programami komputerowymi lub w znacznym stopniu opierające się na oprogramowaniu lub algorytmach. Powodem było coś innego:

Zgłaszający po wydaniu przez Urząd Patentowy zawiadomienia z dnia 7 czerwca 2001 r. o stwierdzeniu przez braku ustawowych warunków wymaganych do uzyskania praw wyłącznych złożył przeredagowany zastrzeżenia patentowe, w których - jak sam określił - kwestionowane sformułowania zostały usunięte lub zmienione, wyraził także gotowość dostosowania opisu wynalazku po zaakceptowaniu przedłożonych zastrzeżeń przez organ. Miał prawo oczekiwać, iż w przypadku, gdy Urząd Patentowy po ponownym badaniu stwierdzi, iż w dalszym ciągu istnieją przeszkody dla udzielenia patentu powiadomi go w celu przedstawienia swojego stanowiska. Organ tego nie uczynił wydając decyzję o odmowie udzielenia patentu, przez co naruszył wyrażoną w art. 7 kpa zasadę kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa w postępowaniu, prawdy obiektywnej, uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywateli oraz wyrażoną w art. 10 kpa, zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu. Uchybienie organu mogło mieć wpływ na wynik sprawy, albowiem uniemożliwiło zgłaszającemu przedstawienie swojego stanowiska przed wydaniem decyzji.

Jak ustalił WSA: Izba Odwoławcza rozpatrując odwołanie od decyzji I instancji nie dostrzegła "wskazanych uchybień proceduralnych i decyzją z dnia 30 czerwca 2003 r. utrzymała wadliwą decyzję". Dodatkowo - chociaż skarżący odwołał się od decyzji częściowo (bo decyzja była dla niego w części korzystna (pozytywna), a w części nie) - Izba Odwoławcza uznała, że odwołanie dotyczy całości. W tym przypadku WSA uznał, że ponowne rozpatrzenie sprawy wykraczającej poza złożone odwołanie stanowi naruszenie art. 138 kpa.

WSA uchylił decyzje z powodów proceduralnych, nie zajmując się nawet przepisami prawa materialnego.