Czy to może być niebezpieczne, gdy ktoś pozyska nasze odciski palców?

"Polska jako jeden z nielicznych krajów unijnych rozpoczęła w zalecanym terminie i zgodnie z dyrektywą unijną wydawanie paszportów z mikroprocesorem dla wszystkich obywateli polskich" - napisał w swoim czasie Wydział Komunikacji i Promocji MSWiA. W Polsce na razie w dokumentach paszportowych jest cyfrowy owal twarzy, ale zaraz pojawią się odciski palców. W Polsce nie odbywa się pogłębiona dyskusja na temat gromadzenia przez państwo tego typu danych, chociaż na świecie dyskutuje się na ten temat. A zdobycie odcisków palców nie jest niczym trudnym (mam nadzieje, że minister Drożdż się na mnie nie pogniewa).

Cytat umieszczony we wstępie tej notatki pochodzi z dokumentu (PDF) sygnowanego przez Wydział Komunikacji i Promocji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Można tam również przeczytać syntetyczną podstawę prawną: "Zgodnie z ustawą z dnia 13 lipca 2006 roku o dokumentach paszportowych oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 sierpnia 2006 roku w sprawie opłat za wydawanie dokumentu paszportowego oraz ich zwrotu, a także rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 sierpnia 2006 roku w sprawie dokumentów paszportowych oraz trybu postępowania w przypadku ujawnienia fałszerstw lub wad w tych dokumentach oraz w sytuacji ich zniszczenia od dnia 28 sierpnia 2006 roku rozpoczęto wydawanie paszportów biometrycznych zawierających nośnik pamięci, spełniający określone standardy techniczne". Tak. Najpierw owal twarzy, a po dwóch latach (czyli jakoś niebawem) na mikroprocesorze ma się pojawić obraz tęczówki oka i odcisk palca (tak wynikało z wypowiedzi niedawnego wiceministra spraw wewnętrznych i administracji, Piotra Piętaka; por. Paszporty biometryczne w Polsce).

W Niemczech również wprowadzono biometryczne dokumenty paszportowe, jednak tam przeprowadzono publiczną dyskusję na temat implementacji przepisów unijnych. Dyskusję tę przeprowadzono m.in. za sprawą kolejnych happeningów. Ostatnim z nich było opublikowanie przez the Chaos Computer Club odcisków palców niemieckiego federalnego ministra spraw wewnętrznych, Wolfganga Schäuble (por. Zderzenie państwa i prywatności obywateli: kogo będzie bolało?; tam również o nagrodzie, którą zaoferowały organizacje Privacy International oraz brytyjska organizacja NO2ID za linie papilarne premiera Wielkiej Brytanii). W Sieci jest nieco materiałów na temat publikacji odcisków palców niemieckiego ministra (por. CCC publishes fingerprints of Wolfgang Schäuble, the German Home Secretary, albo Fingerprinting the fingerprint proponent). To było w kwietniu 2008 roku. W Sieci jest też materiał z 2004 roku, w którym CCC pokazuje jak przy pomocy plastikowej folii można oszukać elektroniczne czytniki linii papilarnych (por. Wie können Fingerabdrücke nachgebildet werden? oraz w YouTube: Wie kopiere ich einen Fingerabdruck? (CCC) - tam m.in. jak je pozyskać, przygotować do digitalizacji oraz jak następnie zabrać się za nałożenie sobie na opuszki palców cudzych linii; właśnie na takiej folii wydrukowano odciski palców niemieckiego ministra). Niemieckie ministerstwo spraw wewnętrznych komentowało potem w mediach, że przecież pozyskiwanie odcisków palców to żadna tajna wiedza, a opublikowanie odcisków ministra wcale nie podważa sensu wprowadzenia odcisków w dokumentach biometrycznych.

Obrońcy praw człowieka, pomni oczywiście kolejnych fal wycieków danych o obywatelach, głównie tych, które wydostały się z administracji publicznej, nie są zadowoleni ze zbierania i przechowywania odcisków palców w dokumentach tożsamości. Pojawiają się też głosy z nieco innymi akcentami: "Dotychczas w ten sposób traktowano jedynie przestępców" - miała powiedzieć Gisela Piltz, reprezentująca FDP, opozycyjną frakcje w stosunku do wielkiego zwolennika gromadzenia tego typu danych w Niemczech, ministra Schäuble.

Trwają również prace nad dokumentami pobytowymi dla osób, które nie są obywatelami UE. "Jednolity wzór dokumentów pobytowych obejmować będzie nośnik pamięci z zapisem wizerunku twarzy i zapisem dwóch odcisków palców posiadacza dokumentu dokonanym w formatach interoperacyjnych. Dane te będą zabezpieczone i przechowywane w nośniku pamięci; zostanie również zagwarantowana ich integralność, autentyczność i poufność" - czytamy w komunikacie prasowym po posiedzeniu Rady ds. Wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych z 18 września 2007 r.

W USA pojawiają się takie głosy, jak np. Michaela Chertoffa, amerykańskiego sekretarza ds bezpieczeństwa narodowego, który stwierdził, że odciski palców nie są danymi osobowymi (por. Chertoff Says Fingerprints Aren’t ‘Personal Data’), a ściślej - nie są danymi prywatnymi (pozostawiamy je wszędzie: na szklankach, na zastawie stołowej, na różnych innych przedmiotach), dlaczego zatem nie budować w USA wielkiej bazy danych z takimi odciskami obywateli, co przysłuży się zwiększeniu bezpieczeństwa publicznego? Przecież "jeśli nie masz nic do ukrycia, to nie masz się też czego obawiać".

A ja się zastanawiam: czy może się stać coś złego, jeśli ktoś pozyska moje odciski palców? W jaki sposób może je wykorzystać? Po co właściwie te odciski palców mają znajdować się "w chipie", przy dokumencie paszportowym? Niedawno "wykopałem" odpowiedź na Interpelacja nr 7113 w sprawie zapewnienia bezpieczeństwa paszportów z wbudowanym chipem RFID (Radio Frequency Identyfication), w której minister Piętak (a było to w zeszłej kadencji Sejmu) stwierdził, że prowadzone są badania nad zwiększeniem bezpieczeństwa dokumentów ("Prowadzi się również badania nad zmianą w przyszłości struktury dokumentu tak, by całkowicie uniemożliwić jakąkolwiek emisję promieniowania elektromagnetycznego bez otwarcia dokumentu i położeniu go na czytniku"). Te wszystkie dokumenty mają (albo mają mieć) przecież dodatkowo RFID.

Że łatwo pozyskać odciski palców pokazuje poniżej zagnieżdżony, minutowy klip, który nakręciłem przy okazji niedawnej konferencji w Agorze (por. Garść komentarzy po dzisiejszej debacie o "wyborach przez internet"). Zupełnie obok tematu wyborów, kiedy okazało się, że (1.) mam przy sobie kamerę, (2.) w panelu dyskusyjnym brał udział wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Witold Drożdż, (3.) tego dnia redagowałem któryś z komentarzy na temat akcji CCC w Niemczech, postanowiłem uwiecznić sposób, w jaki każdy może zebrać odciski ministra spraw wewnętrznych. To żadna filozofia:

Minutowy klip opublikowany w YouTube: Porozmawiajmy o biometrii (oraz w serwisie Vimeo - tu chyba jest lepszej jakości) jest jedynie próbą rozpoczęcia dyskusji o danych biometrycznych w Polsce. Oczywiście ktoś, kto chciałby pozyskać odciski palców "dobrej jakości", musiałby wcześniej wyczyścić do połysku wszystkie szklanki (w końcu nie wiadomo gdzie usiądzie "cel"), sam je poustawiać (po co dodatkowe odciski "obsługi" na wypolerowanym szkle?). No i pozostaje pytanie: co można z takimi odciskami później zrobić? Jako, że nie czyściłem i nie ustawiałem szklanek, a także nie miałem żadnych planów dotyczących późniejszego wykorzystania odcisków palców ministra - po nakręceniu sceny pozostawiłem szklankę tam, gdzie ją zastałem (nie było zatem również "zaboru mienia"). Aż się boje pomyśleć, co mogłoby się stać, gdybym nie ujawnił powyższej informacji. Przyszliby ciemną nocą?

Czy te odciski w dokumentach tożsamości są w ogóle do czegoś potrzebne?

Przeczytaj również:

• Dane biometryczne a ochrona prywatności
• Ustawa wprowadzająca dane biometryczne w dokumentach paszportowych
• Identyfikacja następnych pokoleń
• Chcesz chipa pod skórę? Zostań pracownikiem CityWatcher
• Obywatela zmierzyć, zważyć, zidentyfikować
• Elektroniczne czy biometryczne dowody osobiste?
• Wchodzą w życie paszporty biometryczne
• Standardy techniczne paszportów biometrycznych - jak wyinterpretować normy prawne?
• Elektroniczne paszporty w Europie
• Biometryka w paszportach coraz bliżej
• Odciski MSWiA bez przetargu