Będzie w Polsce kara pozbawienia wolności za spam? Na razie jest tymczasowy areszt

Pisałem w ostatnim tekście, że będzie konferencja prasowa i taka się odbyła. Co prawda inne wydarzenia zajęły bardziej media, ale nic nie szkodzi. Warto przybliżyć czytelnikom czego konferencja dotyczyła, gdyż oto bodaj pierwszy raz w Polsce człowiek pod zarzutami związanymi ze spamem został tymczasowo aresztowany. I nie chodzi o spam mailowy, tylko o przesyłanie komunikatów użytkownikom serwisu społecznościowego. Przedstawicieli Naszej Klasy na konferencji prasowej nie było, ale za to dolnośląska Policja poradziła sobie całkiem nieźle z przekazaniem informacji: ogłoszono, że rozpracowano i zatrzymano grupę, która wyłudziła co najmniej 2 miliony złotych od kilkudziesięciu tysięcy osób z terenu całego kraju. Na czym polegał proceder i dlaczego za spam (a raczej w związku z nim) jeden z młodych i - jak się wydaje - świeżo wykształconych sprawców został aresztowany, a łącznie z dwoma innymi usłyszał zarzuty?

Było mniej więcej tak. Otóż jakiś czas temu administratorzy serwisu Nasza klasa zauważyli w swoim serwisie wzmożony ruch. Sprawcy działali seriami zakładając kolejne konta w serwisie. Liczba tych kont szła w dziesiątki, a może i setki tysięcy. Następnie za pośrednictwem tych kont rozsyłali do użytkowników serwisu komunikaty. Były momenty, że w przeciągu kilku godzin działania mechanizmu wysyłki (co musiało być wspierane skryptami) ponad połowa ruchu obserwowanego w infrastrukturze NK stanowiła efekt działania grupy. Młodzi ludzie potrafili wysłać w ciągu kilku godzin nawet milion przesyłek. Sprawcy modyfikowali swoje skrypty, tak jak administratorzy NK stale usprawniali filtry antyspamowe. Mechanizm obrony był różnoraki: blokady przesyłek wysyłanych w zbyt krótkich okresach czasu, blokowanie przesyłek zawierających linki rozpoznane jako kierujące na określone, reklamowane strony, etc. Generalnie sporo zasobów serwisu było wykorzystanych przez automaty sprawców. Administratorzy NK postanowili złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 287 Kodeksu karnego. Paragraf pierwszy tego przepisu brzmi:

Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Uznano, że cel osiągnięcia korzyści majątkowej łatwo wykazać (zalewano masą reklamową ludzi po to, by zarabiać pieniądze z pośredniej reklamy pewnych usług). Zakładano konta i wysyłano komunikaty bez upoważnienia (wbrew regulaminowi i powszechnie obowiązującemu prawu - tu mam na myśli zakaz przesyłania informacji handlowej o którym mowa w art 10 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną). Wpływano również na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie i przekazywanie danych informatycznych. Policja przyjęła zgłoszenie i zaczął się proces ustalania sprawców i gromadzenia dowodów.

Co reklamowała grupa, o której dolnośląska Policja pisze w notatce Rozpracowana grupa, która wyłudziła od internautów co najmniej 2 miliony złotych: "sprawcy zarejestrowali w Warszawie firmę, która miała zajmować się usługami informatycznymi. W rzeczywistości skupiali się jednak oni na działalności przestępczej i modyfikowaniu metod prowadzenia przestępczego procederu"? Otóż chodziło o strony mające sprowokować odwiedzających do wysłania płatnych SMS-ów (czyli reklamowano usługi premium rate services). Strony stały na zagranicznych serwerach, operatorem usług adioteksowych również było/jest przedsiębiorstwo zagraniczne.

Zatem było tak, że działania podejmowane z Polski kierowały ruch (przez konta zakładane w NK) na strony reklamujące następnie usługi PRS. Były też pieniądze. Pieniądze na abonament usług o podwyższonej opłacie (SMS mógł kosztować nawet i równowartość 30 złotych) i pieniądze, które potem z tych SMS-ów spływały na konta sprawców. A skala była taka, że Policja ogłosiła po zatrzymaniu członków grupy:

Spam zajmował niejednokrotnie całą przestrzeń dyskową, przydzieloną przez portal danemu użytkownikowi, co w konsekwencji uniemożliwiało mu korzystanie z usług oferowanych przez portal.

Ten obieg pieniędzy jest kluczowy, gdyż w trakcie obserwacji procederu Policja uznała, że może dojść do prania brudnych pieniędzy. Dlatego też w całej tej sprawie ważny jest również art 299 kodeksu karnego, którego paragraf pierwszy cytuję poniżej:

§ 1. Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Ponieważ chodziło o potencjalne pranie brudnych pieniędzy, zatem łatwiej było uzyskać też sposobność śledzenia na kontach bankowych. To i inne jeszcze działania doprowadziły organy ścigania do odkrycia tożsamości sprawców. Działania polegające na jej wykryciu oraz gromadzeniu dowodów trwały kilka miesięcy.

W międzyczasie rozważano nawet możliwość, że sprawcy działają w zorganizowanej grupie przestępczej, a więc że przy formułowaniu zarzutów należy sprawdzić przesłanki art. 258 KK.

O efekcie można przeczytać w ww. notatce Policji (chociaż Policja nie podaje tych wszystkich podstaw prawnych):

Policjanci Wydziału dw. z Przestępczością Gospodarczą dolnośląskiej komendy wojewódzkiej rozpracowali grupę przestępczą zajmującą się oszustwami i wyłudzeniami pieniędzy od użytkowników jednego z portali społecznościowych. W wyniku przeprowadzonej realizacji funkcjonariusze zatrzymali 6 osób, podejrzewanych o udział w grupie (5 mężczyzn i kobietę), w wieku 24 – 39 lat. Wszyscy są mieszkańcami województwa mazowieckiego. Do zatrzymań doszło 15 września br., w okolicach Warszawy. Policjanci z komendy wojewódzkiej we Wrocławiu, wspierani przez funkcjonariuszy z Warszawy, w godzinach rannych weszli jednocześnie do mieszkań wszystkich podejrzanych. Zatrzymani zostali przewiezieni do Wrocławia, gdzie trafili do policyjnego aresztu. Następnego dnia, po wcześniejszym wykonaniu przez policjantów czynności z ich udziałem, zostali doprowadzeni do prokuratury na przesłuchanie. Zgromadzony materiał dał podstawy do przedstawienia już zarzutów trzem zatrzymanym, w tym głównemu organizatorowi przestępczego procederu. Usłyszeli oni zarzuty wyłudzenia pieniędzy, oszustwa komputerowego i zakłócenia pracy sieci. Dodatkowo, główny organizator, który został już tymczasowo aresztowany, usłyszał zarzut prania brudnych pieniędzy. Za przestępstwa, których się dopuścili sprawcom grozi do 10 lat pozbawienia wolności.

Oczywiście można się teraz zastanawiać nad tym, jaka jest rola takich operatorów, którzy oferują możliwość uruchomienia na czyjaś rzecz usług o podwyższonej opłacie, samemu pobierając z takiego SMS-a albo od minuty połączenia stosowne procenty (czasem więcej niż dostaje abonent). Można się również zastanawiać, czy jeśli nie byłoby w tle tego prania pieniędzy, to czy Policja i prokuratura zdecydowałyby się na ściganie spamu. Można się zastanawiać również nad tym, gdzie podziało się ponad 2 miliony złotych (o tych mówi Policja, a przecież wiadomo, że tych pieniędzy było znacznie więcej, chociaż może czasem poza zasięgiem). Z innych źródeł wiadomo, że wobec części osób zastosowano poręczenie majątkowe od 20 do 50 tys złotych, a w niektórych przypadkach zamrożono również środki na rachunkach bankowych sprawców.

To wszystko zaś w związku ze spamem, o którym wiadomo, że w art 24 uśude jest zagrożony tylko karą grzywny, że nikt tego przepisu nie stosuje poza kilkoma przypadkami, jak np. ukaranie mandatem karnym. Będę jeszcze o to pytał, ale na razie się tylko głośno zastanawiam: ile mogło kosztować przedsiębiorcę, w tym przypadku NK, działanie spamerów. Jeśli byłby związek przyczynowy między szkodą i działaniem sprawców, to przecież pozostaje kwestia odszkodowania. A w dziale spam, obok takich tekstów, jak Niektóre prawne aspekty spamu, Spam w formie niezamówionej informacji handlowej jako delikt nieuczciwej konkurencji, albo Spam a prawo - próba wskazania kierunków badawczych, sygnalizowałem już takie sprawy, w których sądy (nie w Polsce, ale jednak) zasądzały odszkodowania (w ustawowych stawkach liczonych za jedną przesyłkę) w wysokości jedenastu miliardów dolarów (por. Miliardy (jedenaście) za spam w Iowa)...

PS

No, nie lubię spamerów. Wiem, że nie powinienem tego dać po sobie poznać, bo to mało merytoryczne (a więc nie profesjonalne), a w tym serwisie chodzi o to by analizować przepisy i praktykę ich stosowania, nie zaś własne sympatie. Nie zmienia to faktu, że przepis art. 287 KK nie jest precyzyjnie sformułowany i można by się zastanawiać czy spełnia standard konstytucyjności...

Przeczytaj również:

• Spam to delikatna materia regulacji