Trwają prace nad nowelami prawa autorskiego: dozwolony użytek, IPRED i zbiorowy zarząd

W Sejmie trwają prace nad poselskim projektem nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który ma na celu zmianę zasad korzystania z odbiorników radiowych i telewizyjnych w trakcie pracy w miejscach publicznie dostępnych (chodzi o dozwolony użytek opisywany przez art. 24 ust. 2 ustawy). Niedawno rząd przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz o zmianie innych ustaw (ten projekt ma implementować przepisy IPRED). Nadal trwają konsultacje związane z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, od 1 września nie obowiązuje wszak art. 108 ust. 3 ustawy.

Zacznijmy od prac nad dozwolonym użytkiem. Zgłoszony projekt poselski dostęny jest na stronach Sejmu. Jest tam również Opinia prawna do projektu, a w niniejszym serwisie pisałem o tym w tekście Dyskusje prawnoautorskie w Sejmie i dozwolony użytek.

Dziś obradowała podkomisja, w obradach której brała udział m.in. prof. Monika Czajkowska-Dąbrowska. Podkomisja dziś nie doszła do jakiejś konkluzji. Podkomisja rozważała różne warianty, rozpoznawała sytuację prawną: "... w międzyczasie przebiegła redakcja brukselska konwencji berneńskiej, do której nigdy nie przystępowaliśmy i wreszcie wymuszono na nas przystąpienie do tekstu paryskiego. Tam znajduje się art. 11 bis, który tę sprawę, takiego swobodnego odbioru w miejscu publicznym, czyni wątpliwym...". Polska ustawa zaś zawiera art. 7 (którego odpowiednik nie istnieje w ustawach innych państw). Artykuł ten pozwala "podciągnąć" poziom ochrony wynikający z polskiej ustawy do poziomu konwencyjnego, jeśli większa ochrona z nich wynika... Nie wiadomo czy uda się "przerzucić ciężar dowodu" związany z uzyskiwaniem korzyści majątkowych, podejmowano różne próby powiązania dozwolonego użytku z art. 24 ustawy z mikroprzedsiębiorstwami lub małymi przedsiębiorstwami z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Jest problem, bo organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi mają silną pozycję (niektórzy twierdzą, że już zbyt silną). Prace będą trwały nadal. Podkomisja ma się zebrać w przyszłym tygodniu (czwartek?), a zatem przesunie się termin planowanego posiedzenia Komisji.

Jeśli chodzi o kolejną nowelę prawa autorskiego, to należy sięgnąć do komunikatu po Radzie Ministrów z 21 listopada 2006:

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz o zmianie innych ustaw, przedłożony przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego.

Projekt nowelizacji wzmacnia przepisy dotyczące ochrony praw własności intelektualnej oraz przewiduje bardziej adekwatne sankcje za ich naruszenie. Zapewni skuteczniejszą walkę z nielegalnym oprogramowaniem. Do polskiego prawa wprowadzone zostaną europejskie przepisy gwarantujące równy poziom ochrony własności intelektualnej we wszystkich państwach UE.

Zgodnie z projektem uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która te prawa naruszyła: zaprzestania działań, usunięcia ich skutków, naprawienia wyrządzonej szkody oraz wydania uzyskanych korzyści. Przewidziano tu m.in. zapłatę na rzecz poszkodowanego odszkodowania w wysokości dwukrotnej lub trzykrotnej tej kwoty, którą poszkodowany uzyskałby poprzez oficjalne wyrażenie zgody na korzystanie z jego utworu. Oprócz tego uprawniony będzie mógł domagać się podania do publicznej wiadomości, np. w prasie, części lub całości wyroku orzeczonego przez sąd. Dodatkowo może również zażądać, by naruszający jego prawa autorskie wpłacił odpowiednią kwotę na rzecz Funduszu Promocji Twórczości.

Podobne rozwiązania będą obowiązywać w przypadku naruszeń prawa własności przemysłowej (patenty, znaki towarowe, wynalazki, bazy danych). Za naruszenie praw do patentów i znaków towarowych poszkodowani będą mogli występować o odszkodowanie, także w formie ryczałtu. Właściciel baz danych otrzyma natomiast odszkodowanie w formie wynagrodzenia za korzystanie z bazy.

Dzięki zmianom łatwiej będzie zabezpieczyć dowody z przestępstw przeciwko własności intelektualnej. Chodzi tu o podejrzane towary, dokumentację, materiały oraz narzędzia używane do nielegalnej produkcji. Projekt rządowy wprowadza zasadę, że nielegalne przedmioty i środki używane do ich wytwarzania będą uznane za własność osoby naruszającej prawo.

Projekt nowelizacji zakłada, że czas ochrony fonogramu i wideogramu kończy się z upływem 50 lat następujących po roku, w którym opublikowano dany materiał.

Chodzi tu o implementowanie na grunt prawa polskiego przepisów Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (IPRED - Intellectual Property Rights Enforcement Directive). Można spodziewać się, że niebawem projekt nowelizacji trafi do Sejmu (por. również Albo konsument, albo osadzony, czyli europejski projekt IPRED 2)

Warto pamiętać również, że trwają konsultacje społeczne (jeszcze nie wypracowano akceptowalnego porozumienia, por. Bulgocze również w polskim kotle własności intelektualnej, Wrażenia po pierwszym dniu pół roku później oraz Trzystopniowy test - notatki i spostrzeżenia dnia drugiego) związane z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 stycznia 2006 r. (por. Przepisy prawa autorskiego niezgodne z Konstytucją i konsultacje społeczne). Od 1 września 2006 roku nie obowiązuje art. 108 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ja zaś zbieram pierwsze doświadczenia wynikające z posiadania karty prasowej w Sejmie (por. Czy wielopłaszczyznowa samorealizacja jest legalna?). Posiedzenia podkomisji są nagrywane, jednak stenogramów z tych posiedzeń na stronach sejmowych się nie publikuje - a szkoda. Posiedzenie podkomisji to bardzo interesujące źródło informacji. Tam właśnie "uciera się" późniejsze stanowisko Sejmu. Mój podstawowy problem dnia dzisiejszego (wczorajszego, bo już po północy) - znaleźć w systemie połączonych budynków kompleksu sejmowego salę nr 206. Udało się.

Posiedzenie podkomisji rozpatującej poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (druk nr 889). W posiedzeniu podkomisji wzięło udział 4 posłów z siedmioosobowego składu podkomisji (pod przewodnictwem poseł Małgorzaty Marii Bartyzel (wpis w Wikipedii), od kwietnia 2005 członkini ZASP). Następne posiedzenie w przyszłym tygodniu. Podkomisja przygotowuje stanowisko po to, by projektem mogła zająć się Komisja Kultury i Środków Przekazu oraz Komisja Rozwoju Przedsiębiorczości.