Czego się spodziewam w związku z emerytalnym astroturfingiem

Wczoraj poprosiłem Rzecznika Rządu o komentarz do tekstu na temat Sabiny, Samsona i sadzenia "sztucznej trawy" (astroturfing) w sprawie rządowych propozycji reformy systemu emerytalnego w Polsce. Spodziewam się, że Rzecznik Rządu będzie tak uprzejmy i w najbliższym czasie takiego komentarza mi udzieli - tu podstawą takiego oczekiwania sa przepisy prawa prasowego. Spodziewam się też paru innych rzeczy. Otóż: spodziewam się, że rząd zorganizuje rzetelne konsultacje publiczne w sprawie swoich propozycji. Takie, które pozwolą wszystkim zainteresowanym się wypowiedzieć, w których będzie wiadomo, co kto twierdzi na temat propozycji rządowych, w których rząd - gospodarz konsultacji - odniesie się merytorycznie do wszystkich uwag zgłoszonych w trakcie takich konsultacji. Od partii reprezentowanych w Sejmie spodziewam się oświadczeń, że nie finansowały one tych komentarzy, które odnotowałem. Spodziewam się też, że Wojewódzki Sąd Administracyjny zobowiąże KPRM do odpowiedzi na mój wniosek złożony w trybie dostępu do informacji publicznej, a dotyczący ewentualnych umów na wsparcie rządowego public relations.

Pan Konrad Niklewicz zaproponował mi na Twitterze, bym - w przypadku, kiedy będę szukał w przyszłości "samej informacji bez oficjalnego komentarza" - zwracał się do Niego. Takie rozwiązanie mnie nie interesuje. Od tego są w państwie procedury, by do informacji publicznej mogli dostać się wszyscy zainteresowani obywatele. Nie jestem komentatorem politycznym. Nie interesują mnie medialne oceny polityków na temat bieżących wydarzeń. Nie interesują mnie też sytuacje, w których "łatwiej" mógłbym dostać się do informacji, pytając nie tego, który w strukturze administracji powinien mi takiej informacji udzielić, a kogoś innego. Złożyłem wniosek o dostęp do informacji publicznych - o treść dokumentów, treść umów - i jako obywatel oczekuję odpowiedzi na tak złożony wniosek. Interesuje mnie "samo gęste". Spodziewam się też, że coraz więcej obywateli właśnie o takie "gęste" będzie do administracji składało wnioski. Oceny, komentarze, wypowiedzi polityków zbiorą pewnie potem dziennikarze. Obywatele też mogą prosić o komentarz. Dlatego w strukturach organów administracji publicznej przewidziano funkcjonowanie rzeczników prasowych. Kiedy zatem poprosiłem o komentarz do tekstu, to poprosiłem o taki komentarz Rzecznika Rządu. Od tego właśnie jest, by takiego komentarza udzielić. Być może są też i inni, którzy chętnie by sie wypowiedzieli na ten lub inny temat, ale pytam tego, kto instytucjonalnie jest zobowiązany do reprezentowania rządu w tego typu sytuacjach i który ponosi odpowiedzialność - w ramach swoich obowiązków - za udostępnienie informacji.

Ponieważ ową "kampania sadzenia sztucznej trawy" (taką praktykę nazywa się astroturfingiem) widać już dość dokładnie, a kwestie reformy systemu emerytalnego są - jak uważam - niezwykle istotne dla państwa i jego finansów publicznych (dług publiczny, dziura budżetowa, progi ostrożnościowe, poszukiwania oszczędności itp), a także dla obywateli i ich egzystencji w państwie oraz ich bezpieczeństwa finansowego i zabezpieczenia na starość - oczekuję od rządu, że zorganizuje rzetelne konsultacje publiczne w sprawie propozycji wynikających z art. 32 ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych.

Jako obywatel, który nie orientuje się w zawiłościach ekonomicznych tak, jak orientują się w nich eksperci dziedzinowi - chciałbym móc zapoznać się z rzetelną dyskusja na temat rządowych propozycji. To element postulatu tworzenia prawa opartego na dowodach. Takie konsultacje, jak sobie to wyobrażam, powinny być odpowiednio zaprojektowane. Odpowiednio, to znaczy:

• powinny zostać ogłoszone,
• dokumenty do konsultacji (w tym pytania konsultacyjne) powinny być opublikowane (wszystkie dokumenty w taki sposób, by mogły się z nimi samodzielnie zapoznać również osoby niewidome, czyli w formacie nadającym się do maszynowego przetwarzania),
• powinien być dany odpowiedni czas na zgłaszanie uwag,
• uwagi zgłaszane w trakcie konsultacji (wraz z tożsamością osób je zgłaszających) powinny być udostępnione opinii publicznej.
• jeśli rząd zdecydowałby się na zorganizowanie jakichś spotkań z ekspertami, jakichś konferencji z jedną lub drugą grupą interesariuszy - jako obywatel chcę znać przebieg tych spotkań; jeśli nie dałoby się wówczas uruchomić transmisji online, to chcę poznać przynajmniej protokoły z takich spotkań - i chcę poznać treść tych protokołów przed tym, gdy rząd podejmie decyzje w konsultowanym temacie.
• Rząd ustosunkuje się merytorycznie do zgłaszanych w toku konsultacji uwag, a to odniesienie się będzie publicznie dostępne przed tym, gdy rząd podejmie decyzje w konsultowanym temacie.

Ten ostatni punkt wynika z zasady responsywności, która znajduje się w "Kodeksie konsultacji" (PDF). Zgodnie z nią gospodarz konsultacji ma się odnieść merytorycznie do wszystkich zgłoszonych w toku konsultacji uwag. Oczekując, że rząd zastosuje taką zasadę w przypadku dyskusji o reformie systemu emerytalnego, nie oczekuję, by Rząd "ugiął się" pod ciśnieniem zgłaszających uwagi. Chodzi mi o to, że - jako obywatel - chcę poznać treść merytorycznej debaty, poznać argumenty, tok rozumowania, odniesienie się do zarzutów (np. takich, że coś gdzieś zostało źle policzone, zastosowano niewłaściwą metodologię, albo wyciągnięto jakieś wnioski na podstawie nieprawidłowych przesłanek). Ostatecznie to rząd będzie podejmował decyzję polityczną. Będzie podejmował decyzje, ale przesłanki tej decyzji będę mógł ocenić. A rząd będzie ponosił odpowiedzialność za ową decyzję.

Gdybym miał podpowiadać, to podpowiedziałbym, by rząd wykorzystał do konsultacji publicznych system konsultacji online pilotowany właśnie w Ministerstwie Gospodarki: konsultacje.gov.pl.

Mój wniosek o dostęp do informacji publicznej, który złożyłem do KPRM, nie doczekał się odpowiedzi w trybie przewidzianym ustawą, dlatego zamierzam złożyć skargę na bezczynność administracji publicznej. Taką skargę złożę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zgodnie z ustawą złożę ją za pośrednictwem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, która będzie zobowiązana do przesłania jej do sądu. Przed tym, gdy WSA zacznie taką skargę rozpatrywać - KPRM będzie mogła jeszcze odpowiedzieć na wniosek. Spodziewam się zatem, że tak lub inaczej mój wniosek doczeka się odpowiedzi ze strony KPRM. W efekcie spodziewam się poznać treść umów dotyczących ewentualnego wsparcia rządu w sferze public relations, jeśli takie umowy zostały zawarte.

W tym miejscu odnotuję następującą kwestie: jeśli Kancelaria Prezesa Rady Ministrów ma jakieś istotne organizacyjne problemy z realizacją konstytucyjnego prawa obywateli do informacji - oczekuję, że przestanie angażować się w takie działania, które nie wynikają z jakichkolwiek przepisów. Mam tu na myśli np. takie działania, jak wydawanie przez KPRM biuletynu Przegląd legislacyjny. Najpierw poradźcie sobie państwo z realizacją tego, co już z przepisów (i to rangi konstytucyjnej) wynika. Piszę o tym w kontekście mojej wizyty w KPRM i rozmowy z Przewodniczącym Rady Legislacyjnej (por. dział na ten temat w niniejszym serwisie). Komentując moje wnioski o dostęp do informacji publicznej zapytał mnie, czy w związku z nimi jestem skłonny zaakceptować konieczność zatrudnienia dodatkowych urzędników, by odpowiadali na takie wnioski. Moja odpowiedź jest przecząca. Jeśli administracja ma kłopot z realizacją konstytucyjnych praw obywateli, to znaczy, że należy uruchomić narzędzia nadzoru i kontroli tych komórek, które sobie z realizacją takich praw nie radzą. Instytucjonalny nadzór i kontrola będą mogły odpowiedzieć na pytanie o przyczyny takiego braku realizacji nałożonych na te komórki zobowiązań wobec obywateli.

Wracając do "sadzenia sztucznej trawy": ponieważ ewidentnie mamy do czynienia z przejawami manipulacji w sferze komunikacji społecznej - oczekuję, że wszystkie partie polityczne, które są reprezentowane w Sejmie RP, złożą oświadczenie, że nie sfinansowały owych "manipulacyjnych komentarzy" w internecie. Nie spodziewam się, że ktoś nagle przyzna się do ich finansowania. Oświadczenia takie powinny się jednak pojawić i stanowić powinny wyraźny sygnał, że nie ma społecznego przyzwolenia na tego typu nieuczciwe działania.

Od parlamentarnej opozycji oczekuję, że wykorzysta ona narzędzia dane jej przez system prawny do kontroli działania państwa i będzie składała zarówno interpelacje jak i zapytania poselskie dotyczące umów zawieranych przez rząd na wszelkiego rodzaju działania reklamowe, promocyjne czy w inny sposób społecznie perswazyjne. Spodziewam się też, że - gdy dojdzie do dyskusji parlamentarnych na temat przedłożeń rządu - opozycja będzie do tej dyskusji dobrze przygotowana. Spodziewam się zresztą, że w Sejmie zostanie zorganizowane wysłuchanie publiczne na temat tej, proponowanej przez rząd, reformy. W takim wysłuchaniu publicznym będą mogli wziąć udział wszyscy zainteresowani obywatele.

Spodziewam się, że obywatele będą wyczuleni na przejawy manipulacji w tego typu dyskusji, która już się toczy i będzie się toczyła również po wakacjach. Spodziewam się, że będą patrzyli na ręce zarówno przedstawicielom koalicji, jak i przedstawicielom opozycji. Spodziewam się, że będą potrafili samodzielnie wyciągać na światło dzienne wszelkiego rodzaju próby nieuczciwej gry ze strony polityków - wszystko jedno jaką partię polityczną, jakie ugrupowanie czy frakcję, będą oni reprezentowali. Spodziewam się zresztą, że obywatele częściej będą sięgali do narzędzi dostępu do informacji publicznej, a w przypadku, w którym nie doczekają się odpowiedzi - będą kierowali skargi na bezczynność do sądów administracyjnych.

Spodziewam się - w związku z powyższym - że zarówno rząd, jak i inne organy w administracji publicznej, podejmą działania zmierzające do usprawnienia obiegu dokumentów w ramach tej administracji. Spodziewam się, że rząd i poszczególni ministrowie, nie będą koncentrowali się na "rozwijaniu mediów społecznościowych" (por. O rozwijaniu mediów społecznościowych w MSW), tylko na tym, by urzędowe publikatory teleinformatyczne zasilane były aktualną, rzetelną i prawdziwą informacja publiczną. W najbliższym czasie nie spodziewam się, że treść umów zawieranych za publiczne pieniądze będzie dostępna w Biuletynach Informacji Publicznej bez potrzeby składania wniosków, ale oczekuję, że docelowo taki właśnie model przejrzystości państwa powinien zostać realizowany.