Szanowny Panie Premierze, proszę udostępnić obywatelom umowy o wsparcie rządu w zakresie public relations [długie i z obrazkami]

Siedemnastego lipca udałem się na spacer po Warszawie. Przy okazji złożyłem kilka wniosków o dostęp do informacji publicznej, a to w Ministerstwie Finansów, Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej oraz w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Wniosłem o udostępnienie umów zawartych przez te ministerstwa i kancelarię z osobami trzecimi, a dotyczących public relations. Odpowiedziało Ministerstwo Finansów (elegancko wskazując w piśmie kto wytworzył informacje, kto jest za nią odpowiedzialny, etc. - robi to dobre wrażenie), odpowiedziało Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (dostałem listem poleconym kopertę z pakietem umów). Nie odpowiedziała jednak w terminie Kancelaria Premiera. A pytałem o te umowy nie bez powodu. Otóż przy okazji dyskusji o systemie emerytalnym można było zaobserwować dziwne komentarze. Przypominają "marketing szemrany". Postanowiłem sprawdzić, o co chodzi. Mam też screeny - komentarzy nie ma zatem sensu kasować. Będę musiał oczywiście złożyć skargę na bezczynność Kancelarii Prezesa Rady Ministrów do Sądu Administracyjnego, ale mogę też poprosić dziennikarzy (ale tylko tych rzetelnych), by w moim imieniu zapytali Pana Premiera o te umowy. Przed włączonymi kamerami. Bo mam wrażenie, że ktoś manipuluje opinią publiczną i chcę się dowiedzieć, czy dzieje się to za moje (publiczne) pieniądze. Koledzy z branży podpowiadają mi nawet jedno nazwisko. A sprawa jest ważna. Chodzi wszak o finanse publiczne. Chodzi też o pieniądze milionów Polaków i ich finansowe bezpieczeństwo na starość.

Generalnie uważam, że dyskusja o "reformie" systemu emerytalnego toczy się nieuczciwie. Temat został uruchomiony tuż przed wakacjami, a więc wówczas, gdy wielu rodaków wypoczywa sobie gdzieś na urlopach. Tak, jakby rządowi zależało na jak najmniejszym zaangażowaniu obywateli w tą dyskusję. Tak jakoś wyszło, że rozpoczął się lipiec, a Rząd rozpoczął debatę o systemie emerytalnym. W podlinkowanym komunikacie czytam:

Otwarte Fundusze Emerytalne wymagają głębokich zmian – to podstawowy wniosek płynący z przeglądu systemu emerytalnego, przeprowadzonego przez ministerstwa: pracy i polityki społecznej oraz finansów. To pierwszy dokument, który od początku reformy emerytalnej w 1999 r., całościowo przedstawia działanie systemu emerytalnego, ocenę jego funkcjonowania i propozycje zmian. Dzisiaj rząd zapoznał się z tym dokumentem.

Zaprezentowano jakiś raport, co do którego nie mam pojęcia, jaki jest jego status prawny. Na stronie Premiera publikowane są teksty takie, jak Przegląd funkcjonowania systemu emerytalnego z podtytułem "Rada Ministrów zapoznała się z dokumentem Przegląd funkcjonowania systemu emerytalnego, przedłożonym przez ministrów pracy i polityki społecznej oraz finansów" (już wiadomo, skąd wzięli się akurat tacy adresaci moich wniosków o dostęp do informacji publicznej). Pojawia się tekst Premier: rekomendacja ws OFE w ciągu dwóch miesięcy, a raczej wielkie zdjęcie z krótkim podpisem. Widać, że Centrum Informacyjne Rządu bardzo się stara zapewnić Premierowi dobry PR. Przy każdej z tych notatek opublikowanych 2 lipca na stronie premier.gov.pl zapomniano podlinkować sam raport.

Raport ten (z czerwca 2013 roku) dostępny jest na stronach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej jako PDF. Jego tytuł brzmi: Przegląd funkcjonowania systemu emerytalnego, a uzupełnieniem jest wzmianka, że ów raport wynika z art. 32 ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych. Dla mnie ten temat jest interesujący nie tylko dlatego, że jestem zaangażowany w różne prace Obywatelskiego Forum Legislacji przy Fundacji Batorego i - w związku z tym przyglądam się procedurom legislacyjnym w Rządzie. Nie tylko dlatego, że byłem zaangażowany w dyskusję na temat konsultacji publicznych, w tym w pilotaż systemu Konsultacji Publicznych Online Ministerstwa Gospodarki. Może najbardziej mnie ten temat interesuje jako przyszłego emeryta (jeśli dożyję), a obecnie przedsiębiorcę, który miesiąc w miesiąc płaci na ZUS kasę, który płaci też podatki i krew go zalewa, kiedy słyszy, że jest dziura w budżecie.

W każdym razie trzeba sięgnąć do tego art. 32 ustawy o zmianie ustawy... Brzmi on tak:

Art. 32.
1. Rada Ministrów dokonuje przeglądu funkcjonowania systemu emerytalnego po wejściu w życie ustawy i przedkłada Sejmowi informację o skutkach jej obowiązywania wraz z propozycjami zmian nie rzadziej niż co 3 lata.

2. Pierwszego przeglądu funkcjonowania systemu emerytalnego po wejściu w życie ustawy i przedłożenia Sejmowi informacji o skutkach jej obowiązywania wraz z propozycjami zmian Rada Ministrów dokona nie później niż do dnia 31 grudnia 2013 r.

I to jest bardzo fajna norma prawna. Wiąże się ona z innym jeszcze tematem, w który jestem zaangażowany, tj. z oceną skutków regulacji ex post i ex ante. Jestem zwolennikiem tezy, że tworzone w Polsce prawo powinno być oparte na dowodach (evidence based policy) i że prawodawcy powinni wyjaśniać wszystkie dostrzeżone w toku debaty nad projektami ustaw wątpliwości. Aby ocena skutków regulacji miała sens - musi być oparta na rzetelnej analizie, na udostępnionych danych, by wyniki analizy dało się zreplikować. Aby nie tworzono prawa w oparciu o grę z obywatelami "w trzy karty".

31 grudnia zatem mija termin, w którym Rada Ministrów ma dokonać przedłożenia Sejmowi informacji o skutkach i przedstawić propozycje.

No, ale czy ten raport, co to go na stronie MPiPS opublikowano, to już jest tą informacją i tym przeglądem, o których mowa w ustawie?

Drugiego lipca Rząd się z raportem jedynie zapoznał. Raport ów nie został przyjęty przez rząd. Zatem, jakby, nie ma o czym dyskutować, skoro ten raport, jako dokument rządowy, właściwie nie istnieje. To też, jak mi się wydaje, dość sprytny manewr. Wszak po tym, jak się rząd z raportem zapoznał - Pan Premier ogłosił, że teraz ma się odbyć dwumiesięczna debata o tym raporcie.

Tylko, czy taka "debata" to są "konsultacje publiczne"? Moim zdaniem nie. Nie tylko dlatego, że jest środek wakacji. Natomiast głównie dlatego, że właśnie rząd nie przyjął jeszcze tego Raportu i nie uznał za słuszne stworzenia warunków do rzetelnych konsultacji publicznych, w których autorzy dokumentu musieliby się odnosić do zgłaszanych w trakcie takich konsultacji uwag. To jedna z fundamentalnych zasad promowanego m.in. przez Ministra Boniego "kodeksu konsultacji" (PDF): Responsywność gospodarza konsultacji.

Tymczasem - z mojego punktu widzenia - dzieją się dziwne rzeczy.

Już przed tym, jak raport został opublikowany, a rząd ów raport "przeczytał", dziennikarze się o nim rozpisywali. Skąd znali jego treść przed publikacją? Nie jestem zwolennikiem teorii spiskowych, ale przypomina mi to pewne, znane ze świata mediów, praktyki. Otóż ktoś - jak się wydaje - mógł "grzać temat". Wiadomo, jak to działa. Puszcza się odniesienia, albo fragmenty, dziennikarze łapią temat, publikują jakieś przecieki, jakieś omówienia niedostępnych powszechnie źródeł. Właściwie nie da się z tym polemizować. Bo niby z czym, skoro raport nie jest opublikowany? Dlatego już przed owym 2 lipca dyskusja trwała w najlepsze.

A gdy pojawiały się różne teksty, pojawiały się też pod nimi komentarze. Niektóre z nich dziwnie się powtarzały w różnych wątkach i w różnych serwisach.

Oto kila próbek - dla ułatwienia pokażę je na zrzucie ekranu z wyników wyszukiwania Google:

Zrzut ekranu wyników wyszukiwania Google, na którym widać powtarzające się komentarze. Zwracam uwagę na daty. Już 11 kwietnia pojawił się komentarz, w którym można było przeczytać "Premier Tusk ,minister Fedak i minister Rostowski to pierwsi politycy,którzy przerwali zmowę milczenia, ujawnili naturę OFE i mimo ogromnej wrzawy wszelkiej maści lobbystów, zmniejszyli o 2/3 wysokość składki przekazywanej przez ZUS do OFE". Potem zaś, 28 czerwca, ten komentarz pojawia się przy innych okazjach. To nie jest jakiś "rzucający się w oczy" komentarz, który ktoś, tak sobie, mógł parę miesięcy później wydobyć i wykorzystać. Wygląda raczej na przygotowany i przemyślany zbiór tez.

Co więcej - taki materiał ktoś mógł przygotować "modułowo"... Proszę zresztą zwrócić uwagę, jak to wygląda po rozwinięciu.

Pierwszego kwietnia pojawił się komentarz pod tekstem w Fakt.pl:

Widać tu komentarz, który opublikowano pod tekstem Krzyki w Sejmie! Tusk wyzywa od "pętaków", a Kempa jak rugbysta - wszystko to w serwisie Fakt. Autor komentarza posługuje się nickiem "trzeba docenić"

Potem komentarz przybrał na długości:

Opublikowany 11 kwietnia komentarz, który można znaleźć pod tekstem Zmiany w obliczaniu wyników OFE - w serwisie Onet.pl

Jak widać wyżej - 11 kwietnia użytkownik "~trochę faktów" (anonimowy) publikuje dłuższy komentarz, by 4 lipca użytkownik "~trzeba docenić!" (anonimowy), mógł opublikować swój komentarz:

Ten wątek był dostępny pod tytułem "Rostowski: to największe marnotrawstwo w finansach publicznych". Obecnie tekst rozpoczynający wątek już nie jest dostępny pod pierwotnym adresem (błąd 404), ale dostępna jest jeszcze kopia Google.

Po modyfikacjach moduły tego komentarza pojawiły się też 28 czerwca itd.

To jest jeden przykład.

Inny przykład, to tekst "Tak funkcjonują OFE":

Ten komentarz również był wykorzystywany wielokrotnie (i ponownie zwracam uwagę na daty):

Zrzut ekranu z fragmentem wyników z Google. Nawet nie ma co podawać linku, można za to zaproponować frazę wyszukiwawczą: "Tak funkcjonuje OFE!: 1)W 2008". To powinno znaleźć komentarze jeszcze nie usunięte.

Inne przykłady:

Tu należy zaproponować frazę wyszukiwawczą: "Reforma systemu emerytalnego wprowadzona przez Buzka to jeden wielki bubel". Ponownie zwracam uwagę na daty.

Gdyby ktoś się chciał pobawić, to może też w wyszukiwarce sprawdzić frazę: "Różnica miedzy ZUS a OFE jest taka, że odpowiedniki ZUS-u funkcjonują od wielu lat prawie na całym świecie z dobrym skutkiem natomiast OFE nie sprawdziło się nigdzie!" I znów proszę zwrócić uwagę na daty.

Aby nie zamęczać Państwa nadmiarem fraz (jeszcze kilka innych, różnych, można spokojnie namierzyć), pokażę jeszcze trzy obrazki.

Najpierw Sabina33, która pisze z adresu IP 89.77.61.*** (29 czerwca, godzina 9:59):

Zrzut ekranu komentarza Sabiny33. Komentarz opublikowany został pod tekstem Ostre starcie Rostowskiego z Balcerowiczem. Ten spór o OFE może kosztować Platformę utratę dużej części poparcia społecznego - oba w serwisie wPolityce.pl

Sabina powiedziała swoje, by w tej samej minucie, z adresu IP... Tak, tak, z IP 89.77.61.*, niejaki Samson mógł opublikować swój komentarz w serwisie Bankier.pl:

Komentarz Samsona pod tekstem Sypiący się budżet to powód zmian w OFE.

Zresztą dwie minuty później można znaleźć kolejny komentarz Samsona w następnym serwisie:

I po kolejnych dwóch minutach tenże sam (?) Samson komentuje pod kolejnym tekstem, tym razem pod tekstem zatytułowanym Zmiany w OFE zwiększą zmienność FI, mogą przyspieszyć przyjęcie euro - BNP Paribas (opinia).

To, jak wspomniałem, tylko przykłady. Zabezpieczyłem nieco więcej zrzutów ekranu. Ale niech wystarczy to, co powyżej. Jak to, Państwa zdaniem, wygląda?

W Sieci zwracano już uwagę na pewnego rodzaju nieścisłości w poruszaniu się po trudnej materii wspomnianego wyżej raportu. Przykładem niech będzie tekst p. Tomasza Machały pt. Jeden tweet, jeden przykład rządowej manipulacji w sprawie OFE. Komentuje on w nim pewne nieścisłości związane z odpowiedzią ministra Jassera - całość komentowanej konwersacji odbyła się na Twitterze. Pewnie tym mógłbym tłumaczyć brak precyzji odpowiedzi p. ministra. Wszak tam tylko określona liczba znaków jest możliwa. Ważne jest jednak to, że minister Jasser wypowiedział się pod własnym nazwiskiem i z otwartą przyłbicą. Mnie niepokoi jednak sytuacja, w której ktoś usiłuje manipulować opinią publiczną. Jeśli napotykam taką próbę manipulacji i nie znam tożsamości autora, to wówczas zadaję sobie pytanie "cui bono?".

Kto odnosi korzyść z realizacji takiej, manipulacyjnej - jak uważam - kampanii realizowanej na forach internetowych?

Prosta odpowiedź brzmi, że jest to aktywność zaplecza politycznego koalicji rządzącej. Można posadzić młodzieżówki, niech piszą komentarze na potęgę. Czy tak było? Tego sprawdzić niestety nie mogę.

Co mogę sprawdzić? Mogę sprawdzić, czy sam rząd nie był uprzejmy zawrzeć jakiejś umowy na wsparcie w zakresie public relations.

Dlatego właśnie złożyłem wnioski o dostęp do informacji publicznej i zaadresowałem je do tych ministerstw, które odpowiadają za przedstawiony wyżej Raport, a także skierowałem wniosek do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Wniosłem tam, by udostępniono mi następujące informacje publiczne: treści umów (wraz z ewentualnymi załącznikami i aneksami), które zostały zawarte przez poszczególne organy, a w których te organy zlecały działania dotyczące prowadzenia działalności w zakresie publikowania artykułów lub komentarzy na stronach internetowych (innych niż strony internetowe organów/urzędów), względnie dotyczące obsługi tych organów w zakresie Public Relations, w zakresie tworzenia, redagowania, dystrybucji komunikatów prasowych, przygotowania lub realizowania strategii medialnych, marketingowych lub promocyjnych, doradztwa w takich obszarach, albo podejmowania podobnych działań w sferze komunikacji... Aby nie dawać organom za wiele roboty ograniczyłem się do roku 2013. Chciałem otrzymać umowy, które albo były zawarte w 2013, albo w 2013 roku obowiązywały, chociaż zostały zawarte wcześniej.

Terminowo otrzymałem odpowiedź z Ministerstwa Finansów. Ministerstwo napisało - bardzo elegancko, że nie zawarło w 2013 roku umów w zakresie wskazanym we wniosku, jak również nie obowiązują Ministerstwa Finansów żadne umowy obejmujące ww. zakres zawarte przed 2013 r. oraz brak jest umów zawartych przed 2013 rokiem, których czas realizacji zakończył się w 2013 roku.

Skan odpowiedzi z Ministerstwa Finansów. Przyznam, że jestem zbudowany formą tej odpowiedzi. Odnotowano tam jaki podmiot udostępnia odpowiedź, ale też osoby, które wytworzyły informacje i odpowiadają za jej treść. Jest też osoba, która udostępniła informację oraz data udostępnienia. Nie jest to istotne dla omawianego tematu, dlatego pozwoliłem sobie zanonimizować nazwiska i funkcje tych osób. Niemniej jestem zbudowany tym, jaką odpowiedź uzyskałem i w jakiej formie.

Z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej otrzymałem - również terminowo - kopertę z pakietem zawartych umów.

Paczka z MPiPS zawiera umowę o przygotowanie prezentacji przedstawiających działania MPiPS, plany, zamierzenia kierownictwa resortu, etc., umowę dotyczącą składu i publikacji ogłoszeń i artykułów sponsorowanych na potrzeby Departamentu Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego, jest umowa dotycząca przygotowania i realizacji wywiadów z ministrem Władysławem Kosiniakiem-Kamyszem, jest umowa dotycząca świadczeń reklamowych, a związanych z projektem akcji pod nazwą "Projekt:Praca".

Umowy są interesujące i - z pewnością - zasługują na omówienie, ale nie zrobię tego w tym wątku, który poświęcony jest nieco innej sprawie. Dość powiedzieć, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej terminowo zebrało i przesłało umowy.

Jedynie Kancelaria Prezesa Rady Ministrów nie była uprzejma odpowiedzieć na mój wniosek.

Staram się kierować zasadą zaufania obywatela do państwa. Nie odpowiadając w ustawowym terminie na mój wniosek o dostęp do informacji publicznej rząd wcale mi tego nie ułatwia. Ja staram się grać fair i z otwartą przyłbicą. Najpierw opublikowałem tekst Tworzenie wizerunku medialnego na zlecenie administracji publicznej: informowanie czy manipulowanie?, potem opublikowałem tekst, w którym opublikowałem merytoryczną część wniosku o dostęp do informacji publicznej (podlinkowany jest wyżej). Wiem, że przedstawiciele administracji publicznej odwiedzają ten serwis, niektórzy nawet dość regularnie, ale staram się trzymać zasad i odczekałem dwa dni licząc, że może spóźni się koperta z odpowiedzią z KPRM. Nie przyszła. Sprawdziłem też odbiorczą skrzynkę poczty elektronicznej - we wniosku wskazałem, że chciałbym otrzymać kopie umów drogą elektroniczną. Sprawdziłem też w spamie, ale nie dostałem odpowiedzi z KPRM. Oznacza to, że KPRM postanowiła zignorować ustawowe terminy odpowiedzi na wniosek. To zaś oznacza, że KPRM pozostaje w bezczynności. A to niestety zmusza mnie do pójścia do sądu administracyjnego przeciwko Kancelarii Premiera.

Tymczasem zaś chciałbym poznać treść ewentualnych umów, które Kancelaria Prezesa Rady Ministrów mogła zawrzeć z jakimś podwykonawcą, a to na wsparcie działań wizerunkowych i public relations. Skoro zignorowano wniosek, skoro w środku okresu urlopowego prowadzi się "debatę" w tak ważnej dla milionów Polaków sprawie, jak system ubezpieczeń społecznych, to prosiłbym dziennikarzy, ale tylko tych najrzetelniejszych, by - w moim imieniu - uprzejmie zadali Panu Premierowi pytanie o te umowy na wsparcie PR-owe rządu, których jego urzędnicy nie raczyli udostępnić.

I jeszcze jedno. Dwa dni temu jeszcze mogłem dostać informacje, że przygotowanie paczki z odpowiedzią na wniosek jest tak pracochłonne, że KPRM odpowie w terminie do 2 miesięcy od złożenia wniosku. Gdybym dostał taką odpowiedź - również opublikowałbym powyższy tekst. Bo jeśli istnieją takie umowy na manipulowanie opinią publiczną w internecie i są to umowy płacone z moich pieniędzy, to po pierwsze - za chwilę nastąpi kolejna rozgrywka "w trzy karty" w sprawie tego nieszczęsnego Raportu (każda zwłoka może pozwolić na nieczyste gierki - jeśli ktoś takie uprawia), a po drugie byłbym bardzo... zdenerwowany.

Tymczasem jestem spokojny i z nadzieją liczę na to, że Pan Premier przychyli się do skromnej prośby obywatela i zainterweniuje w mojej sprawie u swoich urzędników.

PS
Szanowny Samsonie, względnie Szanowna Sabino 33, przed próba publikacji komentarza w tym serwisie, zapoznaj(cie) się, proszę, z polityką moderacji komentarzy. Uprzejmie dziękuję za uwagę.

PPS
Wspomniałem, że z branży PR da się wyłowić nazwisko? Ale nie mam (jeszcze) dowodów, by się nim posłużyć. Nie mam nawet dowodu, że jakiekolwiek umowy zostały zawarte z rządem. Dlatego składam wnioski o dostęp do informacji publicznej.

PPPS
Na temat "siania sztucznej trawy": Astroturfing.