Premier: Coś, co powstaje za pieniądze publiczne, jest własnością publiczną

To bardzo ważna deklaracja polityczna, która padła dziś z ust Pana Premiera, w czasie spotkania podsumowującego ostatnie spotkania robocze. Jak wiadomo - nie znam się na polityce i staram się w tym serwisie deklaracjami politycznymi nie zajmować. Ta jednak, którą widać w tytule niniejszej notatki, jest "deklaracją przełomu". Dyskusja dot. ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego (re-use) wcale nie była i nie jest łatwa (wczoraj Rada Ministrów przyjęła założenia do re-use'owej ustawy). Nie jest też łatwe argumentowanie za koniecznością zwiększenia przejrzystości działania Państwa (na dzisiejszym spotkaniu z Premierem podniosłem problem wynikający z odpowiedzi MKiDN w sprawie ACTA sprzed roku i Premier obiecał przyjrzeć się sprawie). Na spotkaniu głównie zrelacjonowano przebieg dotychczasowych spotkań, wskazano punkty, które wymagają dalszej pracy.
Aktualizacja: do relacji dołączyłem materiały wideo udostępnione przez Centrum Informacyjne Rządu.
Aktualizacja ponowna: ponieważ nagranie zniknęło z Sieci pozwoliłem sobie zrobić jego re-use i ponownie w Sieci opublikować

Przedstawmy jednak sprawy po kolei. Dzisiejsze spotkanie zaczęło się od tego, że poszczególni uczestnicy spotkań z ministrem Michałem Bonim, przedstawili Panu Premierowi relacje na temat przebiegu tych spotkań i ustaleń z nich wynikających. Przedstawiono również te obszary, w których jeszcze nie udało się uzyskać rozwiązania, albo - jak w przypadku problemu retencji danych ("podsłuchów" - jak wolą niektórzy) - nie udało się zorganizować jeszcze spotkania.

Centrum Informacyjne Rządu nagrywało i transmitowało przebieg dzisiejszego spotkania.

Ja mam tylko obrazki:

Ministrowie przysłuchujący się debacie środowiska internetowego z Panem Premierem. Na "koniec dnia" to właśnie oni będą wdrażać w życie deklaracje, które są udziałem Prezesa Rady Ministrów.

Aby dać relację najlepiej chyba będzie, jeśli zacznę od przedstawienia krótkiej notatki, która została ze "strony społecznej" przygotowana na dzisiejsze spotkanie z Panem Premierem:

Szanowny Panie Premierze,
w nawiązaniu do ustaleń ze spotkania 7 kwietnia, na którym zaprosił nas Pan na serię spotkań poświęconych problematyce związanej z Internetem, prosząc o przedstawienie aktualnego stanu prac, przekazujemy niniejsze podsumowanie:

Blokowanie stron internetowych. Niestety, nie udało nam się uzyskać stanowiska rządu w tej sprawie. Uzyskaliśmy informację, że Polska nie sformułuje swojego stanowiska na forum Rady Unii Europejskiego do momentu podjęcia decyzji w Parlamencie Europejskim i nie ma gotowości do podjęcia merytorycznej dyskusji na temat zakresu ograniczeń praw podstawowych w Internecie.

Do wcześniej odnotowanych problemów dochodzą nowe zagadnienia, takie jak koncepcja budowy tak zwanej wirtualnej granicy obszaru Schengen, gdzie proponuje się stosowanie blokowania dostępu do niepożądanych treści i sygnalizuje się zainteresowanie wykorzystaniem tego mechanizmu w przyszłości do zwalczania różnego rodzaju przestępstw, nie tylko związanych z pornografią dziecięcą.

Uważamy, że rząd powinien wypracować jednoznaczne stanowisko Rzeczypospolitej w wyżej wymienionej kwestii, przedstawić je z uzasadnieniem opinii publicznej i odnieść się do argumentów przedstawionych w dyskusji. Jest to szczególnie ważne w kontekście nadchodzącej prezydencji, podczas której przedstawienie zdecydowanego stanowiska będzie utrudnione.

Retencja danych telekomunikacyjnych. Problematyka retencji danych telekomunikacyjnych nie znalazła do tej pory miejsca w agendzie naszych spotkań. Duże nadzieje pokładamy w zapowiedzianym na poniedziałek 23 maja spotkaniu z ministrem Cichockim.
Podkreślamy wagę tego problemu w kontekście wyroków trybunałów konstytucyjnych w Niemczech, Rumunii, Bułgarii, na Węgrzech i – ostatnio – w Czechach, które zakwestionowały zgodność tego mechanizmu z zasadami ustrojowymi, oraz niepokojącego wzrostu liczby zapytań kierowanych do operatorów przez organa państwowe.

Odpowiedzialność pośredników za treść. Organizacje biorące udział w spotkaniach złożyły uwagi do założeń do projektu zmiany ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Uwagi zostały przedyskutowane na spotkaniach i w wielu punktach wstępnie zaakceptowane. Dopracowania wymaga kwestia odpowiedzialności za kopie tymczasowe (tzw. cache), oraz ustalenie szczegółowego przebiegu procedury blokowania dostępu do bezprawnych informacji z zachowaniem interesów wszystkich stron dialogu oraz z poszanowaniem praw obywatelskich.

Regulacja mediów internetowych. Z zadowoleniem przyjęliśmy deklarację ze strony przedstawicieli MKiDN oraz KRRiT, że bardzo im zależy, aby nowa ustawa była bardzo dobrze przygotowana i nie wzbudzała sygnalizowanych wcześniej kontrowersji z brakiem precyzji proponowanych przepisów. W szczególności chodzi o precyzyjne, określenie kręgu podmiotów zobowiązanych. Podobnie jak strona rządowa i przedstawiciele Rady uważamy, że przyjęcie założenia o minimum regulacji jest słusznym podejściem w tej trudnej materii. Konsultacje projektu będą prowadzone w trybie codwutygodniowych seminariów, a strona administracji państwowej wyraziła zamiar ukończenia prac nad projektem we wrześniu.

Powtórne wykorzystanie informacji publicznej. Z ogromnym zadowoleniem powitaliśmy podpisanie przez Premiera Paktu dla Kultury, który zawiera istotne gwarancje dla funkcjonowania domeny publicznej:

„§11 punkt 2. Dzieła w domenie publicznej będą udostępniane bezpłatnie bez ograniczeń ich wykorzystania, przy zachowaniu prawa do pokrycia kosztów ich udostępnienia”.

W toku dyskusji wokół ustawy o dostępie do informacji publicznej kluczowa okazała się kwestia zasad jej wykorzystywania. Jednogłośnie popieramy model bezwarunkowego wykorzystywania informacji publicznej (ze ściśle określonymi wyjątkami od tej zasady). Ta kwestia wymaga podjęcia strategicznej decyzji o przyszłym modelu funkcjonowania państwa i perspektyw rozwoju cywilizacyjnego Polski.

Warszawa, 18 maja 2011 roku

I to jest materiał, który został przedstawiony w pierwszej części dzisiejszego spotkania.

Zwracam szczególnie uwagę na ten punkt podsumowania, w którym cytowany jest fragment "Paktu dla Kultury". Został on nie tak dawno podpisany przez Pana Premiera. Cytowana w tytule tej notatki wypowiedź Premiera musi być analizowana właśnie w związku z tezą znajdującą się w tym Pakcie. Jak to będzie wyglądało w praktyce? Wczoraj, w Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego, Rada Ministrów przyjęła projekt założeń MSWiA do projektu ustawy o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw. Nie znamy jeszcze dokładnych uwag kierunkowych, które w czasie tego posiedzenia Rady Ministrów zostały skierowane do przyszłych autorów projektu ustawy. Zacytuję jedynie notatkę opublikowaną na stronach MSWiA (ale wytłuszczę fragmenty):

Nowelizowana ustawa ma regulować rynek ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego. Powstanie także tzw. centralne repozytorium, czyli jeden portal na którym będą udostępniane różnorodne informacje – m.in. dane demograficzne czy o działalności gospodarczej.

W opracowywanym przez MSWiA projekcie określono zasady ponownego wykorzystywania informacji publicznej.

Obecnie obowiązujące przepisy regulują zasady ochrony informacji niejawnych i ochrony danych osobowych oraz jawności i prawa do informacji. Nie ma natomiast regulacji prawnych odnoszących się do ponownego wykorzystywania informacji publicznej. W konsekwencji prawo dostępu do informacji publicznej nie daje teraz automatycznie prawa do jej ponownego wykorzystywania.

W założeniach do projektu nowelizowanej ustawy przewidziano rozwiązania, które w konsekwencji chronią nabywców usług opartych na przekazanej do wykorzystywania informacji publicznej.

Projekt założeń ma na celu uzupełnienie zasad dostępu do informacji publicznej (stworzenie repozytorium służącego do udostępniania zasobów informacyjnych) oraz doprecyzowanie zasad ponownego wykorzystywania informacji publicznej. W tzw. centralnym repozytorium będzie zamieszczany, przechowywany i udostępniany zasób informacyjny, szczególnie ważny dla rozwoju innowacyjności. Dane udostępniane w repozytorium będzie można łatwiej wyszukiwać i zdobywać, z wykorzystaniem sieci internetowej.

W repozytorium – jak pokazują doświadczenia państw europejskich gromadzone są m.in. dane geograficzne, dane demograficzne, wyniki wyborów, dane o produkcji i zużyciu energii, dane budżetowe i podatkowe, dane o działalności gospodarczej, czy dane o ochronie i zanieczyszczeniu środowiska. Aktualnie działające bazy danych, jak np. zasoby statystyki publicznej, dane budżetowe, dane meteorologiczne – będą mogły być także udostępniane w repozytorium. W centralnym repozytorium nie znajdą się natomiast dane gromadzone w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz dane z baz: Regon, NIP i CEPiK.

Instytucje wykonujące zadania publiczne, w tym m.in. administracja rządowa, ZUS, KRUS czy NFZ będą miały obowiązek przekazywania informacji publicznych do repozytorium oraz ich aktualizacji. Szczegółowe kwestie dotyczące centralnego repozytorium, w tym kryteria weryfikacji przekazywanych informacji, udostępniania informacji, harmonogram przekazywania informacji publicznej do repozytorium i wymogi techniczne – określi rozporządzenie Rady Ministrów.

W założeniach uzgodniono, że Biuletyn Informacji Publicznej będzie podstawowym nośnikiem informacji publicznych przekazywanych do ponownego wykorzystywania. Z informacji tam zamieszczanych będzie można bezwarunkowo korzystać, chyba że warunki udostępniania zostaną wyraźnie określone (np. informacja o opłacie).

Przyjęto rozwiązania gwarantujące szerokie uprawnienia dla podmiotów ponownie wykorzystujących informację publiczną. Chodzi o takie rozwiązania, jak m.in. wprowadzenie obowiązku przekazywania informacji publicznej na cele ponownego wykorzystywania; usprawnienie procesu pozyskiwania informacji publicznej na cele ponownego wykorzystywania przez osobę zainteresowaną - poprzez rezygnację z potrzeby składania wniosków w sytuacji, gdy informacja publiczna jest już zamieszczona na stronie BIP lub w repozytorium; przyznanie wnioskodawcy (osobie zainteresowanej) prawa do skarżenia nie tylko odmowy przekazania informacji publicznej do ponownego wykorzystywania, ale także zaoferowanych warunków wykorzystywania, które jego zdaniem naruszają ustawę (np. zbyt wysoka opłata). W nowelizacji przyjęto możliwość pobierania opłat za przekazanie informacji publicznej do ponownego wykorzystywania. Opłata ma być adekwatna do kosztów poniesionych na przekazanie informacji w określony sposób i formie, ale także uwzględniać komercyjny lub niekomercyjny cel ponownego wykorzystywania informacji.

Określając zasady ponownego wykorzystywania informacji publicznej w projekcie ustawy jednocześnie wdraża się dyrektywę Unii Europejskiej. W dyrektywie unijnej wprowadzono możliwość innego przeznaczenia informacji opracowanych przez organy publiczne niż to, dla którego dokumenty zostały pierwotnie wyprodukowane. W założeniach rozróżniono pojęcia dostępu do informacji publicznej od ponownego wykorzystania informacji publicznej. Różnica pomiędzy tymi pojęciami polega na tym, iż w przypadku dostępu do informacji publicznej mówimy o prawie obywatelskim, a więc konstytucyjnych gwarancjach „prawa do informacji” oraz „wolności wypowiedzi”, podczas gdy wykorzystywanie informacji publicznej jest prawem gospodarczym, a więc prawem do wykorzystywania informacji w celu innym, niż pierwotny cel wytworzenia.

Projekt wprowadza odpowiednie rozwiązania prawne, organizacyjne i techniczne służące zapewnieniu odpowiedniej jakości i użyteczności informacji publicznej.

Projekt był poddany szerokim konsultacjom społecznym z resortami i organizacjami pozarządowymi. Projekt założeń uzyskał także akceptację Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Z zadowoleniem odnotuję fakt, że przy tej notatce znaleźć można link do Projektu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw. Brak takich linków przy notatkach tego typu był w tym serwisie kilkukrotnie krytykowany.

Dziś znamy (częściowo, bez kierunkowych uwag Rady Ministrów) założenia, a "diabeł" będzie tkwił w szczegółach gotowej ustawy. Pan Premier sygnalizował dziś, że trzeba jeszcze podjąć decyzję na temat tego, co będzie mogło być udostępnione, a co z udostępniania obywatelom wyłączyć. Dał przykład ekspertyz prawnych w procesach sądowych lub prywatyzacyjnych. Sygnalizował, że nie może to być objęte tajemnicą państwową, a często jest przygotowywane dla państwa np przez kancelarie prawne. Jeśli tego rodzaju informacje byłyby dostępne publicznie, to nie pozwalałoby to państwu wygrywać spraw sądowych. Stanęło jednak na tym, że wyjątki powinny być jasno i precyzyjnie określone, a wszystko inne powinno być szeroko dostępne. Dokładny cytat wypowiedzi Pana Premiera zaś brzmi:

To, co powstaje za publiczne pieniądze jest własnością publiczną, a więc także tych, którzy chcą z tego korzystać w sposób wybrany przez siebie.

Idźmy dalej.

Z ważnych informacji po dzisiejszym spotkaniu: Jacek Zadrożny zasygnalizował, że zaczął się proces ratyfikacji Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Wiele jej poświęciłem miejsca w dziale accessibility niniejszego serwisu. To istotne z punktu widzenia inwestycji państwowych w budowę infrastruktury służącej do przetwarzania (w tym: udostępniania) informacji obywatelom. Jeśli coś będzie nadawało się do odczytania przez osoby niepełnosprawne - będzie łatwiej nadawało się też do automatycznego przetwarzania w procesie re-use. Nie można też zapominać o potencjalnym zarzucie dyskryminacji osób niepełnosprawnych.

Ważne stwierdzenia: państwo polskie nie może być liderem wprowadzania retencji danych telekomunikacyjnych. Retencji ma być poświęcone kolejne spotkanie ze stroną rządową.

Ważne dylematy: co mamy zrobić z dzieckiem w wieku 16 lat, które ma (posiada) zdjęcie swojej nagiej partnerki, a telefon, którym to zdjęcie lub nagranie zostało zrobione, należy do ojca tego dziecka? Czy karać ojca, czy dziecko, czy odstępować od karania?

Ważne pytania: co ze stanowiskiem Polski w sprawie dyrektywy o egzekwowaniu praw autorskich (IPRED)? Co z ACTA?

A skoro jesteśmy przy ACTA, to warto tu odnotować, że przywołałem sprawę sprzed roku, kiedy ISOC Polska pisało do Premiera, Ministra Gospodarki i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej, a dotyczącej stanowiska Polski w negocjacjach tego porozumienia międzynarodowego. Zainteresowanych odsyłam do tekstu MKiDN przesłało odpowiedź w sprawie ACTA, czyli dlaczego nie możemy wiedzieć. Zwróciłem dziś uwagę na to, że wówczas powstał bardzo istotny, konstytucyjny problem, który dotyczy Polski jako członka Unii Europejskiej. Przywołam fragment ówczesnej odpowiedzi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego:

Należy zwrócić uwagę, iż polska ustawa o dostępie do informacji publicznej nie przewiduje tego rodzaju przesłanek odmowy udostępnienia informacji. Ma więc miejsce niezgodność prawa krajowego z prawem UE, w wyniku której zastosowanie prawa krajowego naruszałoby zasady udostępnienia dokumentów UE.

Sprawa jest i była poważna. Nie robią na mnie większego wrażenia ofuknięcia ze strony ministerstwa, że kładę dziś na stole sprawę sprzed roku. Otóż ta sprawa - jak uważam - nie została wówczas poprawnie załatwiona. Problem istnieje, a dziś Premier poprosił swoje służby, by przyjrzały się tamtym ministerialnym odpowiedziom.

Wróćmy do relacji.

Ważne postulaty: jeśli rząd nie chce ustanawiać nowych agend i urzędów, to może rozważy możliwość zobowiązania się do ogłaszania co roku informacji na temat stanu dostępu do informacji publicznej w Polsce i stanu dostępności w naszym kraju infrastruktury służącej do przekazywania informacji?

Była jeszcze dalsza dyskusja o blokowaniu dostępu i ochronie dzieci, o odpowiedzialności pośredników i kilku innych sprawach. Jeśli nagranie dzisiejszego spotkania będzie udostępnione - każdy znajdzie w nim coś dla siebie.

A co do relacji - mniej więcej tak to dziś wyglądało.

Jestem bardzo ostrożny i daleki od hurra-optymizmu, ale po dzisiejszym spotkaniu jestem dobrej myśli. Jest szansa na dialog. Chociaż będzie trudny, to jednak to lepsza sytuacja, niż wzajemne okładanie się deską z gwoździem.

Przeczytaj również: Doktryna urządzeń kluczowych i podmiot władzy publicznej, który za kasę udziela wglądu do rejestru handlowego