Trybunał Sprawiedliwości o opłatach licencyjnych za kopie na użytek prywatny (C-467/08)

Zapadł dość istotny wyrok Trybunału Sprawiedliwości, w uzasadnieniu którego pojawiają się rozważania na temat dozwolonego użytku (osobistego) oraz opłat od czystych nośników i urządzeń reprograficznych. Wyrok koresponduje z tezami, które zawarłem w tekstach na temat moich przygód korespondencyjnych z Kopipolem (por. Otrzymałem odpowiedź z KOPIPOL'u), chociaż w istocie Trybunał oceniał przepisy ze względu na nieco inną sytuację faktyczną. Zacząć trzeba od tego, że wyrok w sprawie C-467/08 zapadł w związku z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożonym przez Audiencia Provincial de Barcelona (Hiszpania). Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Padawan SL a Sociedad General de Autores y Editores de España („SGAE”) w przedmiocie "opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny" należnej od Padawan z tytułu sprzedaży przez nią płyt CD-R, CD-RW, DVD-R oraz urządzeń MP3.

Można chyba uznać, że organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi "przegrały" przed Trybunałem, chociaż to nie organizacje tam występowały, a Trybunał jedynie odpowiedział na pytanie prawne, interpretując dyrektywę. Ta interpretacja nie spodoba się OZZ-tom.

Trybunał dostał zadanie dokonania wykładni pojęcia "godziwej rekompensaty", o której mowa w art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.U. L 167, s. 10), wypłacanej podmiotom praw autorskich z tytułu "wyjątku kopii na użytek prywatny".

Zaczęło się od tego, że organizacja SGAE zażądała od spółki Padawan zapłacenia „opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny” przewidzianej w art. 25 TRLPI za lata od 2002 do 2004. Spółka odmówiła zapłaty, twierdząc, że nałożenie tej opłaty licencyjnej na jej nośniki cyfrowe w sposób nieróżnicujący i bez względu na ich przeznaczenie (użytek prywatny bądź inna działalność zawodowa lub handlowa) jest sprzeczne z dyrektywą 2001/29.... Tak się zaczęło.

Wyrok, już w wersji polskojęzycznej - można znaleźć w serwisie eur-lex.europa.eu. Ja zacytuję jedynie sentencję (wytłuściłem selektywnie fragmenty, VaGla):

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

1) Pojęcie godziwej rekompensaty w rozumieniu art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować w sposób jednolity we wszystkich krajach członkowskich, gdzie wprowadzono wyjątek kopii na użytek prywatny, niezależnie od przyznanego tym państwom uprawnienia do ustalania w granicach określonych przez prawo Unii, a w szczególności przez tę dyrektywę, formy, szczegółowych warunków finansowania i pobierania oraz wysokości tej godziwej rekompensaty.

2) Artykuł 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 należy interpretować w ten sposób, że „właściwa równowaga”, którą należy ustanowić pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, wymaga, by godziwa rekompensata koniecznie była obliczana na podstawie kryterium szkody wyrządzonej twórcom chronionych utworów w następstwie wprowadzenia wyjątku kopii na użytek prywatny. Zgodne z wymogami tej „właściwej równowagi” jest ustalenie, że podmioty, które dysponują sprzętem, urządzeniami i nośnikami zwielokrotniania cyfrowego i które z tego tytułu prawnie lub faktycznie udostępniają ten sprzęt użytkownikom prywatnym lub świadczą tym użytkownikom usługi zwielokrotniania, są zobowiązane do finansowania godziwej rekompensaty, jako że podmioty te mają możliwość przeniesienia rzeczywistego ciężaru tego finansowania na użytkowników prywatnych.

3) Artykuł 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29 należy interpretować w ten sposób, że konieczny jest związek między stosowaniem opłaty licencyjnej przeznaczonej na finansowanie godziwej rekompensaty w odniesieniu do sprzętu, urządzeń oraz nośników zwielokrotniania cyfrowego a domniemanym przeznaczeniem tego sprzętu itd. do celów zwielokrotniania na użytek prywatny. W rezultacie stosowanie w sposób nieróżnicujący opłaty licencyjnej za kopię na użytek prywatny, w szczególności w odniesieniu do wspomnianego sprzętu, urządzeń oraz nośników zwielokrotniania cyfrowego nieudostępnionych użytkownikom prywatnym i w sposób oczywisty zastrzeżonych do innego użytku niż sporządzanie kopii do użytku prywatnego, nie jest zgodne z dyrektywą 2001/29.

Co to dla nas znaczy? Znaczy tyle, że producenci sprzętu i nośników, którzy swoich produktów nie kierują do konsumentów, śmiało zaczną odmawiać organizacjom zbiorowego zarządzania płacenia tego typu licencji. Gdyby ktoś się zastanawiał, o jaki sprzęt może chodzić, to niech sobie wyobrazi wielkie drukarki do drukowania faktur w telekomach. Znaczy też tyle, że nie można sobie nakładać opłat "jak leci" na wszystkie urządzenia i nośniki, na które można "cokolwiek" skopiować, a trzeba za każdym razem badać, czy te urządzenia i nośniki będą (czy też nie będą) służyły do korzystania z (chronionych) utworów w ramach dozwolonego użytku osobistego(!). Jeśli organizacja państwowa kupuje pendrive-y dla urzędników, to będą ich używali służbowo, ale nie można uznać, że ewentualne kopie utworów, które się tam znajdą, będą się mieściły w ramach dozwolonego użytku. To kolejny przykład.

Zakładam, że prędzej czy później w praktyce wymiaru sprawiedliwości pojawi się też kwestia możliwej drogi sądowej dochodzenia od organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi wypłaty wynagrodzenia na rzecz twórców (por. Na świecie są miliardy twórców). Jestem przekonany, że w takim przypadku teza najwyższych sądów byłaby taka, że organizacje zbiorowego zarządzania mają wypłacić pieniądze wszystkim twórcom, niezależnie od tego, czy "wiązałoby się to ze zbyt dużą atomizacją wynagrodzeń", czy też nie. A to zaś oznacza, że stopniowo system zbiorowego zarządu zaczyna być "rozmontowywany" przez stosowanie aksjologii, która leży u podstaw tego systemu.

Przeczytaj również:

• Wzrosną opłaty pośrednie za dozwolony użytek, a więc wzrosną ceny urządzeń i nośników
• Po konferencji CC: Prezentacja stanowisk organizacji zbiorowego zarządzania
• O tym, że KOPIPOL ogłosił przystąpienie do wypłat należnych (niektórym) Twórcom
• Przyszłość europejskiego prawa autorskiego w niektórych tezach konsultacji społecznych