Włoska sprawa menadżerów Google - brak informacji o podstawie prawnej, ale są komunikaty PR

Cztery lata temu nastolatki z Turynu nagrały telefonem komórkowym trzyminutową scenę, w której poniżano autystycznego kolegę z klasy (wedle innych źródeł celem ataku rówieśników był chłopiec z zespołem Downa). Film trafił do serwisu Google Video. Kiedy do pracowników Google zgłoszono, że przechowywane w prowadzonym przez spółkę serwisie nagranie stanowi naruszenie praw osób trzecich - film został zablokowany. Spółka Google podjęła również współpracę z włoską policją, by wskazać osobę, która ten film w serwisie umieściła. Wskazano taką osobę, która wyrokiem sądu z Turynu została skazana na karę 10 miesięcy prac społecznych. To mógłby być przykład działania procedury notice and takedown, ale sprawa miała ciąg dalszy. Oto okazało się, że oskarżyciel publiczny postanowił również oskarżyć pracowników Google. Kilka dni temu zapadł wyrok przeciwko czterem menadżerom tej międzynarodowej korporacji.

Sąd z Mediolanu (Tribunale di Milano) uznał, że pracownicy Google są odpowiedzialni (oraz winni) za...

Właśnie. Tu mam kłopot, gdyż dysponuję jedynie relacjami z drugiej i trzeciej ręki. Zacznijmy od tego, że chodzi o nie byle jakich pracowników, ale o grupę menadżerów spółki. Osoby, o które chodzi, zajmowały (niektóre zajmują nadal) następujące stanowiska: Global Privacy Counsel, Senior Vice President i Corporate Development and Chief Legal Officer, Chief Financial Officer (to stanowisko pracownika, który ze spółki odszedł w 2008 roku) oraz kierownik projektu Google Video (z Londynu).

Teraz powinienem napisać jaki sąd, kiedy, w jakim trybie i na podstawie jakich przepisów wydał wyrok oraz czy przysługuje od niego środek odwoławczy. Powinienem również podać sygnaturę. Wiemy, że wyrok zapadł 24 lutego 2010 roku w Mediolanie. Wiemy, że wyrok nie jest prawomocny, gdyż ogłoszono, że zarówno spółka, jak i poszczególni skazani, będą apelować...

Oświadczenie Google można znaleźć w tekście: Serious threat to the web in Italy. Tam napisano, że wyrok zapadł w związku z zarzutami zniesławienia oraz naruszeniem prywatności ("criminal defamation and a failure to comply with the Italian privacy code"). Tam również napisano, że sędzia uznał, że nie można przypisać oskarżonym winy w przypadku zarzutu zniesławienia ("All 4 were found not guilty of criminal defamation"), ale trzech z czterech podsądnych naruszyło - zdaniem sądu - zasady włoskich przepisów o ochronie prywatności.

Mam kłopot. Pojęciem "privacy code" posługują się również inne źródła: CNN w tekście Italy convicts Google execs over uploaded video, Ars Techica w tekście Italian verdict on Google privacy sets dangerous precedent i inne. Ale nie przywołują konkretnej ustawy i konkretnego jej przepisu, który miał zostać naruszony.

Są oświadczenia i relacje osób, którym postawiono zarzuty i które skazano w tym wyroku. Jeszcze w zeszłym roku, Peter Fleischer (Google's Global Privacy Counsel) pisał o sprawie, że jego procesowi pełnomocnicy doradzili mu, aby nigdy już nie przyjeżdżał do Włoch, a w procesie był reprezentowany przez obrońców. 24 lutego skomentował również sam wyrok: Today's astonishing verdict in Milan. Swoje oświadczenie opublikował również David Drummond, Senior Vice President i Corporate Development and Chief Legal Officer w Google - cytowane jest ono m.in. przez Bloomberga, w tekście Google Officials Convicted in Italian Privacy Case (ja to oświadczenie otrzymałem od przedstawicielki firmy PR, która obsługuje - jeśli dobrze rozumiem sytuację - Google w związku z tym wyrokiem).

W tekście z lutego 2009 roku, pt. Google execs facing Italian judges over teen beating video, Ars Technica omawia zarzuty i główny problem w tej sprawie: wedle włoskich przepisów istnieje (ponoć) rozróżnienie na dostawców usług i dostawców treści. O ile dostawcy usług nie zawsze będą ponosić odpowiedzialność (por. poniżej), to dostawcy treści mogą być za takie treści odpowiedzialni...

W warunkach polskich mieliśmy do czynienia z szeregiem problemów związanych z tym "rozróżnieniem", o których pisałem m.in. relacjonując sprawę odpowiedzialności red. Leszka Szymczaka za komentarze internautów, pojawiające się pod artykułami publikowanymi w serwisie Gazeta Bytowska. Polski sąd uznał, że komentarze takie nie są "materiałem prasowym" o ile nie staną się integralną częścią artykułu (por. Wyrok w sprawie GBY.pl (oskarżony wygrał część sprawy, która dotyczy odpowiedzialności za "materiał prasowy")). W kontekście dostawców usług w Polsce będziemy mówić m.in. o świadczących usługi drogą elektroniczną. Ci nie są odpowiedzialni za treści, które pojawiają się w ramach ich infrastruktury, chyba, że zajdą pewne okoliczności (np. nie zostanie podjęte działanie, o którym mowa w art. 14 polskiej ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz w analogicznym przepisie Dyrektywy 2000/31/WE "o handlu elektronicznym"; por. również Australijski wyrok w sprawie AFACT vs. iiNet - branża muzyczna i filmowa celuje w coraz niższe warstwy Sieci), a więc po uzyskaniu "wiarygodnej wiadomości" lub urzędowego zawiadomienia o bezprawnym charakterze danych lub związanej z nimi działalności odpowiedzialny za treści powinien niezwłocznie uniemożliwić dostęp do takich danych; jeśli tego nie zrobi - może ponosić odpowiedzialność - zarówno karną, jak i cywilną.

Oczywiście są tu pewne problemy, o których pisałem m.in. w tekście Dyskusje: Odpowiedzialność firmy hostingowej za przechowywanie danych o bezprawnym charakterze, albo w Ideo sp. z o.o.: my tylko hostujemy prezydenckie MP3, ale również w Polsce pojawiają się wyroki i wiemy coraz więcej. Ostatnio pisałem o wyroku przeciwko spółce Nasza-klasa sp. z o.o., w którym sąd potwierdził możliwość cywilnoprawnej odpowiedzialności za brak wystarczająco szybkiej reakcji na zgłoszenie o bezprawnym charakterze przechowywanych treści (por. O tym, że Sąd Apelacyjny potwierdził odpowiedzialność NK za naruszenie dóbr osobistych).

W przypadku pracowników Google spółka podnosi, że przecież skazani w tej sprawie nie mieli nic wspólnego z samym filmem opublikowanym w serwisie Google Video, są menadżerami globalnymi i o całej sprawie dowiedzieli się już wówczas, gdy oskarżyciel publiczny postanowił postawić im zarzuty. Wcześniej - co również podkreśla spółka - liniowi pracownicy Google szybko zablokowali dostęp do treści i pomogli policji w poszukiwaniu sprawcy. Sprawcę takiego znaleziono i osądzono.

Mała dygresja: chociaż w Polsce mamy warunkowe wyłączenie odpowiedzialności świadczącego usługi drogą elektroniczną, to przecież również mamy w Polsce ustawę z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, na podstawie której podmiot zbiorowy (a więc również spółka) podlega odpowiedzialności, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej lub co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą. A chodzi o wybór lub nadzór m.in. nad osobą działającą w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku, ale nie tylko. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego uzależniona jest od tego, czy fakt popełnienia czynu zabronionego przez osobę fizyczną został potwierdzony prawomocnym wyrokiem skazującym tę osobę, wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego jest warunkowana również tym, że zachowanie osoby fizycznej przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową. Na uwagę zasługuje fakt, że ww. ustawa, wśród wymienionych w niej przypadków możliwej odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, wymienia również przestępstwa przeciwko ochronie informacji, określone w art. 267-269b Kodeksu karnego. W Polsce można by również analizować takie przepisy karne, które mówią np. o sprawstwie kierowniczym. Skoro jednak menadżerowie nie wiedzieli w ogóle o filmie - ten wątek można chwilowo pozostawić na boku. Zostaje więc ewentualnie wątek odpowiedzialności konkretnej osoby wskazanej w ewentualnych przepisach, np. redaktora naczelnego lub wydawcy - gdyby poszukiwać analogii do polskiej ustawy Prawo prasowe, jako odpowiednika przepisów wprowadzających odpowiedzialność "za treści".

Jeszcze raz - co wiemy o wyroku sądu z Mediolanu? W przywołanych wyżej materiałach mowa o zarzucie zniesławienia (defamation) oraz naruszeniu zasad włoskich przepisów o prywatności (failure to comply with the Italian privacy code).

O jakie przepisy może chodzić? Być może chodzi o ustawę nr 675 z 31 grudnia 1996 r. z kolejnymi zmianami, której tłumaczenie na język angielski dostępne jest w serwisie privacy.it pt. Protection of individuals and other subjects with regard to the processing of personal data. "Privacy code", o którym mowa w relacjach z włoskiego procesu przeciwko menadżerom Google, byłby więc odpowiednikiem polskiej ustawy o ochronie danych osobowych, a jeśli tak - są tam przecież również przepisy karne (art. 35 - w tłumaczeniu na angielski: Unlawful processing of personal data, art. 36 - Failure to Take Measures Required for Data Security, art. 37 - Failure to comply with measures taken by the Garante, art. 37-bis - False Representations and False Notifications to the Garante). Te przepisy zostały jednak zastąpione regulacją CODICE IN MATERIA DI PROTEZIONE DEI DATI PERSONALI (Decreto legislativo 30 giugno 2003, n. 196) i prawdopodobnie o nie właśnie chodzić może w googlowym wyroku (jest również tłumaczenie tego dekretu na język angielski: PERSONAL DATA PROTECTION CODE (PDF)). We Włoszech jest również Disciplinare Tecnico in materia di Misure Minime di Sicurezza (allegato B di cui agli artt. da 33 a 36 del D.Lgs. 196/2003), a więc przepisy techniczne w sprawie minimalnych środków bezpieczeństwa (a zwłaszcza załącznik B do art. od 33 do 36 przywołanego rozporządzenia z mocą ustawy nr. 196/2003)...

Polska ustawa o ochronie danych osobowych również przewiduje odpowiedzialność karną za pewne czyny związane z niedopełnieniem obowiązków związanych z zabezpieczeniem danych osobowych przez administratora danych... Pytanie tylko, czy opublikowanie nagrania wideo można by uznać za naruszenie tego typu zasad (por. GIODO apeluje: nie korzystajcie z danych z wycieku + czy było włamanie?).

A może by tak sprawdzić źródła włoskie? Są takie źródła: Google: a Milano sentenza contro la libertà online, Video di un ragazzo disabile vessato: condannati tre dirigenti di Google, Disabile picchiato e filmato, condannata Google Gli Usa: "La libertà di internet è vitale", albo Google Italia condannata: da oggi siamo meno occidentali e più cinesi...

W jednym z powyższych źródeł czytamy:

Il giudice Oscar Magi ha condannato gli imputati per violazione della legge sulla privacy a sei mesi di reclusione con pena sospesa e li ha invece assolti dal reato di diffamazione.

Sędzia Oscar Magi skazał oskarżonych o naruszenie prawa o ochronie danych osobowych na karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności z zawieszeniem wykonania tej kary oraz uniewinnił w przypadku zarzutów przestępstwa zniesławienia. Nie napisano jak długo to zawieszenie kary ma trwać.

Wiadomo, że proces ruszył 3 lutego 2009 roku. Wiadomo, że brała w nim udział rodzina chłopca oraz Stowarzyszenie Vivi Down. Wiadomo również, że 18 lutego 2009 r. rodzina chłopca wycofała się z procesu cywilnego przeciwko Google, a to po tym, gdy chłopiec został publicznie przeproszony przez spółkę. Teraz w procesie cywilnym występuje wspomniane stowarzyszenie oraz Rzecznik Praw Obywatelskich dla miasta Mediolan. Proces karny również trwał dalej. Prokuratura domagała się kary od sześciu miesięcy do roku pozbawienia wolności dla kierownictwa Google, mowa była również o odszkodowaniu (150 tys EURO) i zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę na rzecz chłopca (150 tys EURO)...

Nadal nie ma podstawy prawnej.

Podstawa prawna jest istotna, gdyż oskarżeni w swoich oświadczeniach łączą ten wyrok z konkretnym czynem - opublikowaniem w serwisie nagrania wideo, z którym - jak podkreślają - nie mieli nic wspólnego, a spółka szybko (po dwóch godzinach od uzyskania wiadomości) usunęła z Sieci film. Tymczasem wyrok mógł zapaść niejako "na motywach" tego czynu, w związku (przykładowo) z niedopełnieniem obowiązków przetwarzania danych osobowych. To nieco zmieniałoby optykę całej sprawy. Wówczas trzeba by się zastanowić jak wyglądają takie obowiązki na gruncie włoskiej ustawy, czy istotnie doszło do spełnienia przesłanek odpowiedzialności, kto powinien ponosić odpowiedzialność, etc...

Szukajmy dalszych źródeł. Jest materiał opublikowany na stronach włoskiego Instytutu Prywatności (L’Istituto Italiano per la Privacy (IIP)), zatytułowany SENTENZA GOOGLE, ISTITUTO PRIVACY: TEMA COMPLESSO, LA PROTEZIONE DEI DATI NON E’ ILLIBERALE. Tutaj pewien "głos rozsądku" - szef tego instytutu oświadczył, że czeka na uzasadnienie wyroku, na uzasadnienie wyroku czeka również jeden z członków Rady Naukowej Instytutu... Z przywołanego tekstu nie dowiadujemy się nadal, na jakiej podstawie prawnej skazano menadżerów Google. Przedstawiciele Instytutu zwracają jedynie uwagę, że być może doszło do nieporozumienia w zakresie stosowania przepisów o świadczeniu usług (o handlu elektronicznym), gdyż w całej Europie te przepisy są wprowadzane podobnie, a sędzia (sąd w tej sprawie orzekał jednoosobowo) postanowił rozróżnić - jak to wcześniej relacjonował serwis Ars Technica - sytuację dostawców treści oraz świadczących usługi... Być może zrobił to błędnie.

Na razie nie wiemy zatem, jaka była konkretna podstawa rozstrzygnięcia włoskiego sędziego. Trzeba poczekać na uzasadnienie wyroku, ponieważ gruntowny przegląd dostępnych źródeł nie odpowiada na podstawowe pytania dotyczące podstawowych faktów dotyczących tego rozstrzygnięcia. Mogę jedynie spekulować, że podstawą wyroku mógł być art. 13, 17, 26, a zwłaszcza - jeśli chodzi o zarzuty karne - art. 167 linkowanego wyżej dekretu z mocą ustawy no. 196 z 30 czerwca 2003 roku (to tylko spekulacja w oparciu o lekturę dostępnych w Sieci włoskich materiałów normatywnych i sugestii prasowych).

Jedno dla mnie jest pewne: sprawa jest głośna wyłącznie dlatego, że dotyczy międzynarodowego kierownictwa korporacji Google. Sądy w różnych stronach świata (również w Polsce) orzekały o odpowiedzialności, lub jej braku, nie stosując zbyt uważnie przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Do niedawna w Polsce nie było właściwie żadnej praktyki sądowej w podobnych sprawach. Fakt, że materiał na temat włoskiego wyroku otrzymałem od globalnie działającej spółki Public Relations świadczy (dla mnie) o tym, że działanie wymiaru sprawiedliwości ma wiele wspólnego z nastawieniem do konkretnej sprawy odpowiednio poinformowanej opinii publicznej. Nawet wówczas, gdy o samym wyroku niewiele wiadomo.

Przeczytaj również:

• Włochy karzą Google za nagranie bitego upośledzonego chłopca
• Google skazany za naruszenie prywatności
• Włochy: Google skazany za drastyczny film
• Trzech kierowników Google'a skazanych za pogwałcenie prywatności
• "L'Osservatore Romano" pozytywnie o wyroku wobec menedżerów Google
• Privacy, Italian Style
• Google convictions: Who should police the internet?
• Italy Attacks Web Democracy with Google Convictions
• Can Someone Please Tell This Italian Judge What YouTube Is?
• Disabile molestato finì sul web:
  il padre ritira la querela a Google