Czy ZAiKS może zrezygnować z pobierania tantiem, albo swobodnie decydować o przeznaczeniu wpłat?

Sieć obiegła informacja podana przez PAP, że "ZAiKS zrezygnował z pobierania tantiem autorskich za utwory wykonywane podczas koncertów i imprez organizowanych przez Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy w dniu 11 stycznia". Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy to inicjatywa, która zrobiła i robi wiele dobrego. Piszę to z perspektywy osoby, która była zaangażowana w jej Pierwszy Finał w warszawskiej Stodole (3 stycznia 1993). W niniejszym komentarzu nie chodzi o WOŚP. Wraz z takim oświadczeniem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi pojawia się pytanie: z czyich tantiem rezygnuje ZAiKS i czy taka organizacja może mocą własnej decyzji zrezygnować z przekazywania reprezentowanym przez siebie twórcom zbieranych w ich imieniu (na podstawie ustawy, Statutu i umów) wynagrodzeń, do których (na podstawie ustawy) twórcom przysługują prawa?

Z depeszy PAP wynika, że ZAiKS postępował tak również wcześniej ("wzorem lat ubiegłych"), a "rezygnacja" nie oznacza braku obiegu pieniądza, a oznacza tyle, że decyzją organizacji zbiorowego zarządzania tantiemy autorskie należne twórcom wykonywanych utworów "zasilą w całości konto Orkiestry zbierającej fundusze na rzecz wczesnego wykrywania nowotworów u dzieci". Na stronie ZAiKS nie widzę jeszcze oświadczenia Prezydium Stowarzyszenia (bo to na oświadczenie Prezydium powołuje się PAP, a za PAP inne serwisy, np. ZAiKS rezygnuje z tantiemu na rzecz WOŚP, ZAiKS zrzeka się tantiem na rzecz WOŚP, ZAiKS nie pobierze tantiem od WOŚP, ZAiKS zrzeka się tantiem na rzecz WOŚP). Te doniesienia sprowokowały jednego z czytelników serwisu do przesłania mi maila, w którym napisał m.in.:

...zastanawia mnie, na jakiej podstawie ZAiKS rezygnuje z pobierania tantiem? Publiczne koncerty i imprezy charytatywne, niezależnie od tego, w jak szczytnych celach są organizowane, nie są objęte art. 31. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W artykułach mowa jest o tym, że "przypadające z tego tytułu kwoty zasilą w całości konto Orkiestry"... ale nie wiadomo skąd te kwoty się wezmą, skoro nie zostaną pobrane od organizatorów? Jeśli ZAiKS zamierza dofinansować WOŚP z własnych środków, to znaczyłoby to, że nie dość, że nie pobierze tantiem za wykonane utwory, ale dodatkowo przeznaczy na WOŚP pieniądze pochodzące z tantiem za wykonanie innych utworów innych wykonawców :-) Trochę to zagmatwanie opisałem.

W każdym razie nie widzę podstaw prawnych, aby ZAiKS rezygnował z pobierania tantiem. Nie widzę również podstaw, aby ZAiKS przeznaczał zebrane środki na cel charytatywny, niezwiązany z popularyzacją czy rozwojem twórczości - tak mi przynajmniej wychodzi po lekturze statutu ZAiKS-u.

Nie wiem, czy to temat ciekawy... wychodzi na to, że ZAiKS robi tak co roku. Wytykanie komuś nielegalnego (bo zakładam brak podstaw prawnych) wspomagania WOŚP pewnie nie jest poprawnie polityczne, ale nie chodzi tu o WOŚP, ale o to, czy ZAiKS nie działa tu wbrew interesom twórców, których przecież ma reprezentować :-)

Statut Stowarzyszenia Autorów ZAiKS (PDF) dostępny jest online. W § 3 Statutu (pt. "Zadania i środki działania Stowarzyszenia") czytamy:

Zadania Stowarzyszenia są następujące:
1) ochrona praw autorskich oraz reprezentowanie i udzielanie pomocy w realizowaniu praw autorskich autorom zrzeszonym w Stowarzyszeniu i ich następcom prawnym;

2) ochrona praw autorskich autorów i innych uprawnionych nie będących członkami Stowarzyszenia, w zakresie ustalonym w § 17;

3) ochrona praw autorskich autorów zagranicznych i innych uprawnionych korzystających w Polsce z ochrony, o ile wynika ona z umów z odpowiednimi stowarzyszeniami zagranicznymi lub z przyjęcia pod ochronę utworów poszczególnych autorów zagranicznych i innych uprawnionych;

4) inicjowanie i podejmowanie działalności zmierzającej do doskonalenia prawa autorskiego;

5) ułatwianie działalności twórczej członkom Stowarzyszenia;

6) popieranie wartościowej twórczości autorskiej we wszystkich jej dziedzinach reprezentowanych w Stowarzyszeniu.

Przywołany tu § 17 Statutu stwierdza:

1. Inkaso, podział i wypłata wynagrodzeń autorskich dokonywane są zgodnie z zasadami obowiązującymi w Stowarzyszeniu.

2. Stowarzyszenie także inkasuje oraz - na podstawie uzyskanych materiałów podziałowych - dzieli i wypłaca wynagrodzenia twórcom i innym uprawnionym, nie będącym członkami Stowarzyszenia, z tytułu wykorzystania ich utworów, zgłoszonych w Stowarzyszeniu.

3. Prezydium Zarządu Stowarzyszenia może zapewnić ochronę twórcom polskim, nie będącym członkami Stowarzyszenia, na ich prośbę również i w innym zakresie.

Statut należy analizować w kontekście przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (zwłaszcza art. 104 i kolejnych).

W dyskusji na temat tego, czy OZZ są przedsiębiorcami (por. linki do dyskusji poniżej) ZAiKS zajął następujące stanowisko:

(...)
ZAiKS działa na podstawie ustawy z dnia 7.04.1989r. Prawo o stowarzyszeniach.

Ustawa ta wprawdzie dopuszcza możliwość prowadzenia przez stowarzyszenia działalności gospodarczej ale nie oznacza to, że prowadzenie takiej działalności jest obowiązkiem organizacji. Decyduje o tym statut danego stowarzyszenia, a statut ZAiKSu w § 1 wyklucza prowadzenie działalności zarobkowej.

Działalność statutowa ZAiKS-u polega na szeroko pojętej ochronie praw autorskich reprezentowanych twórców, co przejawia się m.in. w zawieraniu z użytkownikami stosownych umów, inkasowaniu, podziale i wypłacie na rzecz autorów wynagrodzeń.

ZAiKS nie podejmuje żadnych poza statutowych działań.
(...)

Przeczytaj również:

• Po co są i z czego żyją organizacje zbiorowego zarządzania
• OZZ'ty wciąż pod lupą UOKiK...
• Ciąg dalszy dyskusji o OZZ-tach
• Ustalenie prawa w relacjach z OZZ - pytanie do Sądu Najwyższego
• Interpelacja w sprawie "potraktowania ZAiKS jak podmiot gospodarczy" i obciążenia podatkiem VAT
• ZAiKS: dokumenty w sprawie podatku VAT
• OZZ, czy są przedsiębiorcami? - odpowiedź bez odpowiedzi
• Czy będąc członkiem OZZ można zawierać umowy z innymi samodzielnie?
• ZAiKS wie lepiej niż twórcy z Jamendo?
• Dystrybutorzy w trosce o prawa twórców
• Otrzymałem odpowiedź z KOPIPOL'u