Czyste nośniki i urządzenia reprograficzne, ale czy system działa prawidłowo?

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego konsultuje projekt nowelizujący rozporządzenie w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu sprzedaży przez producentów i importerów. Podnosi się, że rozporządzenie nie było już długo nowelizowane, a powstały nowe nośniki, na które da się kopiować chronione prawem autorskim utwory. Wpływy z opłat - wedle założeń systemu - podobno są "dzielone między uprawnionych". Praktyka pokazuje, że tak jednak nie jest. Nie wszyscy uprawnieni mają udział w tych przychodach.

Nie jest, co pokazałem uzyskując odpowiedź z Kopipolu (por. Otrzymałem odpowiedź z KOPIPOL'u). Ta problematyka (wadliwe działanie systemu) nie jest jednak przedmiotem nowelizacji. Nie działa Biuletyn Informacji Publicznej pod żadnym z potencjalnie poprawnych adresów, które można próbować wywnioskować z linków na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (z ministerialnej strony głównej link teoretycznie kieruje do adresu bip.mk.gov.pl, ale - gdy się kliknie w logo BIP, to strona próbuje ładować się spod adresu bip.mkidn.gov.pl/bip/), zatem nie mogę podlinkować do projektu rozporządzenia (który to projekt powinien się właśnie w tym BIP-ie znaleźć).

Wydaje się, że obok ustalenia "za co" oraz "ile" płacić - ważniejsze jest to: "jak dzielić wpływy" oraz "jak kontrolować działalność tych, co zbierając w cudzym imieniu". Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie jest skore do podejmowania jakichś stanowczych ruchów związanych z kontrolą sposobu obliczania wynagrodzeń dla "uprawnionych", a więc dla wszystkich twóców (w tym np. blogerów, bo oni też są twórcami; por. Na świecie są miliardy twórców). Zamiast tego zarówno w Polsce jak i w Unii Europejskiej pojawiły się konsultacje tzw. Zielonej Księgi (por. Zielona Księga: Prawo autorskie w gospodarce opartej na wiedzy (bez wiedzy) oraz Zielona Księga: Odpowiedzi ISOC Polska), gdzie cały rozdział poświęcono "Treściom tworzonym przez użytkowników" (por. komentarz User Generated Content w Zielonej Księdze).

Rzeczypospolita w tekście Wpływy dla twórców od nowego rodzaju sprzętu podsumowuje projekt rozporządzenia słowami: "Lista urządzeń i nośników objętych opłatami się wydłuża. Za to stawki opłat co do zasady maleją".

Natomiast sam projekt można znaleźć na stornie jednej z izb gospodarczych (a konkretnie na stronie Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji): 2008_09_29_Tabela_nosniki.pdf (2MB) (ministerstwo przekazało PDF, w którym umieszczono bitmapę). Tam też znajduje się uzasadnienie, a tam czytamy:

Rozwój technologii cyfrowych stworzył nowe i łatwo dostępne możliwości korzystania własności intelektualnej bez zgody twórców i podmiotów praw pokrewnych. Kierując się zasadą racjonalności rozwiązań legislacyjnych ustawodawca usankcjonował ten stan i w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewidział szereg licencji ustawowych, in. in. przewidział w art. 23 ustawy instytucję tzw. dozwolonego użytku osobistego. Jednocześnie, aby przynajmniej częściowo zrekompensować twórcom i podmiotom praw pokrewnych straty spowodowane istnieniem tych licencji, przewidział w art. 20 i 21¹ ustawy system opłat, w ramach którego określone kategorie podmiotów, których działalność pozostaje w związku z istnieniem licencji ustawowych, uiszczają opłaty na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi pokrewnymi, a następnie organizacje te dokonują repartycji zainkasowanych kwot na rzecz uprawnionych twórców i podmiotów praw pokrewnych.

Art. 20 ust. 1 ustawy przewiduje obowiązek uiszczania opłat przez producentów i importerów urządzeń i nośników służących do zwielokrotniania utworów i przedmiotów praw pokrewnych, w wysokości do 3% ceny sprzedaży tych urządzeń i nośników. Ust. 5 zobowiązuje zaś ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego do określenia w rozporządzeniu kategorii urządzeń i nośników oraz wysokości opłat, przy uwzględnieniu zdolności urządzenia i nośnika do zwielokrotniania utworów, jak również ich przeznaczenia do wykonywania funkcji innych niż zwielokrotnianie utworów, sposobu pobierania i podziału opłat oraz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi uprawnionych do ich pobierania. W wykonaniu tej delegacji Minister Kultury wydał w dniu 2 czerwca 2003 r. rozporządzenie w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów (Dz. U. Nr O5, poz. 991), w którym kategorie urządzeń i nośników oraz wysokość opłat zostały zamieszczone w załącznikach nr 1-3. Rozporządzenie nie było nigdy nowelizowane, zaś w okresie ostatnich 5 lat pojawiło się na rynku szereg nowych urządzeń i nośników, których rozporządzenie w obowiązującym brzmieniu nie obejmuje (płyty Blu-Ray i HD DVD, urządzenia systemu High Definition, urządzenia z pamięcią FLASH oraz wykorzystujące możliwości komunikacji przez port USB itd.). W związku z powyższym nowelizacja rozporządzenia uwzględniająca postęp techniki dokonany na przestrzeni ostatnich kilku lat wydaje się uzasadniona i konieczna.

Przedłożony projekt nowych załączników nr 1 i 2, zarówno w zakresie katalogu urządzeń i nośników, jak i wysokości stawek, został uzgodniony i zaproponowany wspólnie przez zainteresowane środowiska. tj. z jednej strony przez producentów i importerów urządzeń i nośników reprezentowanych przez Związek Importerów i Producentów Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego ZIPSEE, zaś z drugiej strony przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi pokrewnymi, uprawnione do inkasowania i repartycji opłat, tj. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP oraz Związek Producentów Audio-Video ZPAV.

W stosunku do obowiązującego rozporządzenia projekt istotnie rozszerza katalog urządzeń i nośników, ale jednocześnie przewiduje w wielu przypadkach zauważalnie niższe stawki.

Projekt rozporządzenia nie podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej, a jego zakres jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

Projekt rozporządzenia został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414).

Jak widać padają w tym uzasadnieniu takie określenia jak "dostępne możliwości korzystania własności intelektualnej bez zgody twórców" oraz "zrekompensowanie twórcom i podmiotom praw pokrewnych strat spowodowanych istnieniem tych licencji"... Ostatnie zdanie z zacytowanego uzasadnienia - wobec faktu, że BIP Ministerstwa nie działa, jest... Sam nie wiem jak to określić.

Warto jednak pamiętać, że już dziś, jeszcze przed nowelizacją rozporządzenia, w załącznikach rozporządzenia są komputerowe twarde dyski, a organizacje "uprawnione do inkasowania i repartycji opłat" (dlaczego "uprawnione", nie zaś "zobowiązane"?) nie wypłacają twórcom wynagrodzeń, nawet wówczas, gdy twórcy się do takich organizacji zgłaszają.