Zaraz w Polsce będzie pięcioletnia retencja

Jak informowałem niedawno: w Sejmie znajduje się projekt nowelizacji Prawa telekomunikacyjnego. Dotyczy on przechowywania przez operatorów sieci telekomunikacyjnych przez 5 lat danych transmisyjnych dotyczących abonentów. Projekt jest już po drugim czytaniu, a ostateczne głosowanie na razie odroczono (był taki plan, który zakładał, że tę retencję przyjmie się gdzieś w okolicy kontrowersyjnego projektu zmiany ordynacji wyborczej). Głosowanie odroczono, ale nie odłożono projektu. Prace nad nim trwają nadal.

Dyrektywa 2006/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 roku w sprawie zatrzymywania generowanych lub przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łączności elektronicznej lub udostępnianych publicznych sieci łączności oraz zmieniająca dyrektywę 2002/58/WE w art.12 przewiduje możliwość wydłużenia maksymalnego okresu, o którym mowa w art. 6 tejże dyrektywy (a więc okresu max. 2 lat) przez każde z państw członkowskich pod warunkiem przedstawienia stosownego uzasadnienia (por. niżej).

Na etapie przyjmowania dyrektywy Rzeczpospolita Polska zastrzegła: "Polska oświadcza, iż skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 15 ust. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zatrzymywania generowanych lub przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łączności elektronicznej lub udostępnianiem publicznych sieci łączności oraz zmieniająca dyrektywę 2002/58/WE, polegającej na odroczeniu stosowania dyrektywy do zatrzymywania danych z zakresu łączności w odniesieniu dostępu do Internetu, telefonii internetowej i internetowej poczty elektronicznej na okres do 18 miesięcy ponad termin przewidziany w art. 15 ust. 1."

Art. 15 Dyrektywy zaś brzmi:

Artykuł 15 (Transpozycja)
1. Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy najpóźniej do dnia 15 września 2007 r. Państwa członkowskie informują niezwłocznie Komisję o tych przepisach. Przepisy przyjmowane przez państwa członkowskie zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia określane są przez państwa członkowskie.

2. Państwa członkowskie przedstawiają Komisji teksty głównych przepisów prawa krajowego, które przyjmą w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą.

3. Każde państwo członkowskie może do dnia 15 marca 2009 r. odroczyć stosowanie niniejszej dyrektywy do zatrzymywania danych z zakresu łączności w odniesieniu do dostępu do Internetu, telefonii internetowej i internetowej poczty elektronicznej. Każde państwo członkowskie, które zamierza użyć niniejszego ustępu, powiadamia o tym Komisję, składając oświadczenie w momencie przyjmowania przedmiotowej dyrektywy. Oświadczenie to zostaje opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

To jednak dotyczy odroczenia stosowania dyrektywy. Dla nas ważniejsze jest coś innego. Art. 6 Dyrektywy (Okresy zatrzymywania) przewiduje mianowicie, iż " Państwa członkowskie gwarantują, że wymienione w art. 5 kategorie danych są zatrzymywane na okresy nie krótsze niż 6 miesięcy oraz nie dłuższe niż dwa lata od daty połączenia". Z tym artykułem (stanowiącym generalną zasadę) koresponduje art. 12 Dyrektywy, który świadczy o tym, że tak naprawdę przechowywać można dłużej, ale po spełnieniu pewnych warunków:

Artykuł 12 (Przyszłe środki):

1. Państwo członkowskie znajdujące się w szczególnych okolicznościach, uzasadniających przedłużenie maksymalnego okresu zatrzymywania, o którym mowa w art. 6, o ograniczony okres czasu, może podjąć niezbędne środki. Państwo członkowskie niezwłocznie powiadamia Komisję oraz informuje pozostałe państwa członkowskie o środkach podjętych na podstawie tego artykułu, oraz wskazuje na przyczyny ich podjęcia.

2. W ciągu sześciu miesięcy od powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, Komisja przyjmuje lub odrzuca odnośne środki krajowe po uprzednim zbadaniu, czy nie stanowią one środka arbitralnej dyskryminacji lub ukrytego ograniczenia w handlu pomiędzy państwami członkowskimi oraz czy nie będą one stanowiły przeszkody dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. W przypadku braku decyzji Komisji w ciągu tego okresu środki krajowe zostają uznane za przyjęte.

3. Jeżeli zgodnie z ust. 2 środki krajowe państwa członkowskiego, stanowiące odstępstwo od przepisów niniejszej dyrektywy, zostają zatwierdzone, Komisja może rozważyć możliwość wprowadzenia zmian do niniejszej dyrektywy.

Zatem wystarczy powiadomienie Komisji, potem Komisja bada czy to uzasadnione, a następnie przyjmuje lub odrzuca. Brak decyzji oznacza przyjęcie, że środki są uzasadnione. Zastanawiam się jaka powinna być kolejność działań. Otóż czy najpierw należy przyjąć ustawę, a potem powiadomić Komisję, czy też najpierw powiadomić Komisję a potem forsować ustawę w Parlamencie?

Przy okazji dwóch tekstów dotyczących procesów sądowych w USA (por. Rząd nielegalnie podsłuchuje obywateli - stwierdził amerykański sąd oraz Sprawa EFF przeciwko AT&T - bitwa o prywatność obywateli) pisałem również o tym, że w Niemczech powstały duże wątpliwości dotyczące tego czy dyrektywa została przyjęta zgodnie z prawem wspólnotowym, a poza tym również wątpliwości czy jej implementowanie na grunt niemieckiego prawa krajowego będzie zgodne z konstytucyjnym porządkiem prawnym tego państwa. U nas - jak się wydaje - projektodawcy nie mają takich wątpliwości. W uzasadnieniu do nowelizacji argumentują nawet, że wymienione tam czynniki stanowią wystarczające uzasadnienie domagania się przedłużenia okresu zbierania danych, o którym mówi Dyrektywa.

Jakoś nikt specjalnie nie mówi o tym, że nie wiadomo kto ma za to zapłacić (i tak w ostatecznym rozrachunku klienci przedsiębiorstw telekomunikacyjnych), że naruszeniu podlegają prawa i wolności obywatelskie, że niewiadomo kto kontroluje tych, którzy kontrolują nas (por. komentarze pod tekstem Handel via skrzynka poczty elektronicznej - a wcześniej co?), że od czasu do czasu mamy do czynienia z gigantycznymi wyciekami danych zbieranych przez przedsiębiorstwa telekomunikacyjne, łącznie z podsłuchiwaniem członków rządów i ich premierów (por Kto tego słucha i dlaczego może to robić? oraz Jak podsłuchiwano polityków w Grecji), że przyjmując dyrektywę o retencji danych - naruszono (być może) procedurę unijną (por. Czy złamano procedurę unijną?), że znacznemu ograniczeniu podlegać będzie teraz chroniona przez system prawa tajemnica dziennikarska, adwokacka i inne tajemnice, że ślady można fałszować (por. Fałszowanie treści SMS'ów i "dowody" cyfrowe)... Mowa o tym, że wobec niewydolności systemu organy ścigania nie mają możliwości sięgać do gromadzonych (i przechowywanych w stosownym czasie) danych, nie mówi się jednak o tym, że - być może - warto popracować nad wydolnością systemu, by dwuletni okres retencji wystarczył do zgromadzenia materiału dowodowego. Czasem ten materiał jest zgromadzony, jak w przypadku warszawskiego bombiarza (por. Pudełka po butach w społeczeństwie informacyjnym), ale niewiadomo do tej pory kto stał za podłożeniem atrap ładunków i za mailami o nich informującymi. To jest właśnie uzasadnienie tezy, że retencja danych nie jest rozwiązaniem problemów.

Wersja polska tekstu Dyrektywy 2006/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie zatrzymywania generowanych lub przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łączności elektronicznej lub udostępnianiem publicznych sieci łączności oraz zmieniająca dyrektywę 2002/58/WE dostępny jest w serwisie internetowym Eur-Lex w formacie PDF.

Podobne doniesienia gromadzę w dziale retencja danych.