Logo NIK. Państwo w rękach gangu logozy.

Najwyższa Izba Kontroli jest konstytucyjnym organem państwa. Jest naczelnym organem kontroli państwowej, który podlega Sejmowi. NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych - a to z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. To wynika z art. 203 Konstytucji RP. Dokładnie na tej podstawie prawnej NIK może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. Zasada legalności wynika z art. 7 Konstytucji RP: organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W 2005 roku NIK opublikowała informację o wynikach kontroli używania symboli państwowych przez organy administracji publicznej. NIK negatywnie odniosła się wówczas do sposobu używania symboli państwowych przez organy administracji publicznych. Jednocześnie NIK posługuje się logiem, co do którego - jak się, być może, okazało - prawa autorskie ma ktoś inny, niż Skarb Państwa.

Problematyka symboli narodowych gości na łamach tego serwisu nie od dziś. Uważam, że "logoza", czyli tendencja do tworzenia przeróżnych oznaczeń indywidualizujących i stosowanych dowolnie, bez podstawy prawnej, przez różne organy państwa jest swoistą chorobą tego państwa. W liście, który w październiku 2011 roku wysłałem do Pana Prezydenta Bronisława Komorowskiego, w którym prosiłem Pana Prezydenta o rozważenie możliwości podjęcia działań zmierzających do przygotowania i wdrożenia ujednoliconych i nowoczesnych zasad korzystania przez władze publiczne z godła Rzeczypospolitej Polskiej, pisałem również:

Stosowanie oznaczeń innych niż godło państwa tworzy miejsce dla wewnętrznej konkurencji instytucji publicznych, wspiera partykularyzmy, tworzy „państwa w państwie”, sprzyja sygnalizowanej w mediach „wojnie polsko-polskiej”. Ministerstwa oznaczone różnymi „logo” nie wydają się być częścią jednolitej Rady Ministrów. Tego typu sytuacja sprzyja pogłębiającej się resortowości. Uzbrojone we własne „znaki” instytucje walczą między sobą, zamiast wspólnie - jako emanacja państwa - działać na rzecz dobra obywateli.

W liście do Pana Prezydenta przywoływałem też wspomnianą we wstępie Informację o wynikach kontroli używania symboli państwowych przez organy administracji publicznej z 2005 roku. Nadal jest dostępna w Sieci.

Udało się doprowadzić wówczas do tego, że rozpoczęty wcześniej konkurs na loga (znaki) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (miały powstać trzy odrębne znaki) zakończył się bez wyłaniania laureata.

Znacznie wcześniej, jeszcze w 2007 roku, pytałem o logo BIP. Stosowanie "logo BIP" wynika z § 8 "osieroconego" Rozporządzenia Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej. Osieroconego, ponieważ - z jednej strony - rozporządzenie to jest "wydmuszką" wcześniejszego, wadliwego rozporządzenia, z którego - po publicznej krytyce - usunięto część przepisów, których nie dało się stosować. Zmieniając rozporządzenie sygnalizowano, że to tylko rozwiązanie prowizoryczne, że kosmetyczne przycięcie przepisów pozwoli szybko przyjąć za chwilę zasady przemyślane. To było w 2007 roku. Do tej pory ta "wykastrowana normatywnie" prowizorka istnieje. Ale staje się coraz większą sierotą. Na przykład dlatego, że rozporządzenie dot. BIP odwołuje się do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, które to rozporządzenie przestało obowiązywać. To właśnie w tym rozporządzeniu stwierdzono, że strona główna BIP i strony podmiotowe mają zawierać "logo (znak graficzny) BIP". Ale nigdzie nie ma normatywnego wzorca takiego "logo". MSWiA zaczęło kiedyś używać jakiegoś "logo", co do którego nie wiedziało - pytane o to - kto jest jego autorem, nie miało żadnej umowy o przeniesienie praw itd. To "stare" logo jest wciąż na stronach Trybunału Konstytucyjnego. Inne "logo BIP" jest na stronach Sądu Najwyższego. A zupełnie inne na stronach NIK.

Logo BIP na stronach Trybunału Konstytucyjnego

Inne logo BIP na stronach Sądu Najwyższego

Jeszcze inne logo BIP na stronach Najwyższej Izby Kontroli. Nie ma tu godła RP, ale jest "logo NIK", które jest przedmiotem dalszej opowieści...

BIP i rozporządzenie określające "szczegółowe wymagania dotyczące układu ujednoliconego systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej" jest porzuconą sierotą. A przecież BIP to urzędowy publikator teleinformatyczny. Urzędowy. To fundamentalna instytucja prawna, która ma służyć przejrzystości działania państwa, jest "informacyjną emanacją" tegoż państwa. Narzędziem pozwalającym obywatelom sprawować w państwie władzę zwierzchnią należną - zgodnie z art. 4 Konstytucji - Narodowi. Rozporządzenie dot. BIP jest okaleczone, porzucone i ignorowane. Oparte na zasadzie legalizmu i praworządności zasady prawne dotyczące informowania obywateli o działaniu państwa - wielokrotnie zgwałcone i okaleczone - wczołgały się pod schody i teraz bujają się na piętach, chroniąc pod narzuconym na głowę kocykiem załzawione policzki. Dzielnice opanował gang logozy, który uruchamia w szarej strefie kolejne "informacyjne" gorzelnie w "mediach społecznościowych", wyprowadza kasę publiczną na kolejne serwisy, a jeszcze więcej na ich "pozycjonowanie w wyszukiwarkach". Mami się tam obywateli rozwodnioną, w wielu przypadkach nieużyteczną, zwykle niekompletną, a przez to niewiarygodną quasi informacją publiczną. Logoza nie jest wypraszana z konstytucyjnych organów kontroli państwa, z trybunałów i urzędów, które mają przecież chronić obywateli.

Jeśli państwo ma być jednolite - nie może dopuszczać do rozmywania swojej jednolitości. Jeśli ma być demokratycznym państwem prawnym - musi działań na podstawie i w granicach prawa. Państwo i jego organy to nie prywatne folwarki. Dlatego właśnie prawo autorskie - w swoim artykule czwartym - przewiduje, że nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole. Skoro jest art. 7 Konstytucji to już nie trzeba dodawać, że państwo nie może posługiwać się innymi symbolami i znakami, niż urzędowe.

A jak jest w rzeczywistości?

Szymon "Tar Lócesilion" Grabarczuk, administrator Wikipedii ze Stowarzyszenia Wikimedia Polska, zwrócił się do NIK z następującym wnioskiem:

Uprzejmie proszę o udostępnienie w trybie art. 10 ustawy o dostępie do informacji publicznej pliku graficznego przedstawiającego logotyp Najwyższej Izby Kontroli.

Zostanie on użyty w Wikipedii, w szczególności w artykule o NIK. Plik znajdzie się na serwerze Wikimedia Commons https://commons.wikimedia.org, gdzie zostanie rzetelnie opisany (co przedstawia, status prawny - w tym przypadku domena publiczna).

Zakładam, że logo NIK jest dostępne jako znak/symbol urzędowy w rozumieniu art. 4 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i jako taki nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego (nie podlega ochronie prawnoautorskiej).

Ponadto proponuję, aby materiał taki (i podobne, w zależności od woli Redakcji) został udostępniony w serwisie www.nik.gov.pl i bip.nik.gov.pl.

Liczę na pozytywne rozpatrzenie mojej prośby i owocną współpracę w przyszłości.

Odpowiedział mu webmaster NIK (pracownik Departamentu Strategii w Wydziale Prasowym Najwyższej Izby Kontroli):

Witam
Niestety nie jestem w stanie samodzielnie opowiedzieć na zapytanie, więc proszę tę odpowiedź traktować
jako wstępną i nieoficjalną. Według mojej aktualnej wiedzy logo NIK jest chronione prawami autorskimi
i nie podlega wskazanym przepisom. Proszę o kilka dni na ustalenie szczegółów.

Aktualnie logotyp w bitmapie jest umieszczony w dziale dla prasy:

https://www.nik.gov.pl/dla-dziennikarzy/

Pozdrawiam

Trzy dni później dodał:

Witam

Dotarłem do treści umowy, Istotną kwestią, którą ona wskazuje jest, zaznaczenie, że logo jest znakiem nieurzędowy, Potwierdzało by to fakt, że nie podlega ono przepisom art. 4 ust. 2.

NIK ma szerokie uprawnienia do wykorzystywania znaku w tym wykorzystywanie w celach promocyjnych przez publikację w Internecie. Nie jestem w stanie stwierdzić
jak ma się to do publikacji w Wikipedi. Na pewno należy zmienić informację, że nie podlega on prawu autorskiemu i dodać nazwisko autora (Andrzej Zbrożek).
Proszę o sygnał jak działamy dalej.

Pozdrawiam

Po tym w Wikipedii pojawiła się informacja o autorze loga. W Wikipedii jednak nadal oznaczono licencję jako "domenę publiczną". To "logo" zostało pobrane za pośrednictwem serwisu NIK, po utworzeniu konta dla dziennikarzy. Było tam udostępnione w odpowiedniej kolorystyce i z pantonami. W kolejnej korespondencji z NIK można przeczytać:

Tą stroną zajmuje się kolega i przyznam się, że nie zauważyłem, że jest tam logo w svg. Poprawiłem wszystkie wersje tak, żeby były zgodne z kolorem, który został jakiś czas temu ostatecznie wybrany.

W załączeniu wersja przycięta SVG we właściwych kolorach.

Dodatkowo mam też ostateczne rozwiązanie kwestii publikacji.

Nie można powoływać się wspomniany artykuł 4 ust. 2, ale według tego co ustaliłem nie ma przeszkód, aby udostępnić logo na zasadzie ponownego wykorzystania informacji publicznej. Dla takiego trybu niezbędne jest podanie źródła oraz czasu wytworzenia i pozyskania informacji.

W informacji o licencji należy zaznaczyć, że prawa do logo posiada Najwyższa Izba Kontroli na podstawie umowy ze spadkobiercami autora Andrzeja Zbrożka (Andrzej Zbrożek zaprojektował logo w 1999 r.).

Czyli - jak twierdzi pracownik NIK - Najwyższa Izba Kontroli w swojej kontrolnej działalności państwa, posługuje się grafiką, co do której prawa autorskie przysługują komuś innemu. Pracownik NIK twierdzi, że ten znak nie jest znakiem lub symbolem urzędowym. Chociaż - jak twierdzi - prawa autorskie przysługują komuś innemu - okazuje się, że nie przeszkadza to w modyfikacjach utworu "zgodne z kolorem, który został jakiś czas temu ostatecznie wybrany"...

Powyższą korespondencję należy zestawić z wcześniej omawianym w tym serwisie wątku zdjęć posłów publikowanych na stronach Sejmu. Na pytanie o prawa autorskie do zdjęć posłów Kancelaria Sejmu odpowiedziała, że ich zdaniem (po konsultacjach z informatykami!) są one chronione prawem autorskim (por. To może zróbmy tak: pozwijcie obywateli, albo wsadźcie do więzienia za re-use).

Moim zdaniem tak być dłużej nie może. Chciałbym się dowiedzieć, co na temat logozy ma do powiedzenia nowo wybrany Prezes Najwyższej Izby Kontroli. Nawet, jeśli - na podstawie Konstytucji RP - Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności. Chciałbym się też dowiedzieć, co o tym problemie myślą posłowie zasiadający w Sejmie, któremu wszak NIK podlega. Mamy to demokratyczne państwo prawne, czy to tylko taka, niezobowiązująca do niczego, sugestia?