Potrzebne słowniki i skorowidze do łatwiejszego śledzenia procesu legislacyjnego (i nie tylko)

Możemy, a nawet musimy, stale rozmawiać (nawet jeśli w podgrupach), ale trzeba też dalej pracować u podstaw. W ramach tego jakiś czas temu zaprenumerowałem sobie "usługę" Rządowego Centrum Legislacji, która polega na przesyłaniu na podany adres poczty elektronicznej powiadomień dotyczących nowych dokumentów w serwisie RCL. I podobnie jak inni, którzy skorzystali z tej możliwości, szybko się z niej wypisałem. Dlaczego? Otóż z efektów prostej subskrypcji po prostu nie da się korzystać. Na skrzynkę poczty elektronicznej przychodzi dziennie kilkadziesiąt listów. Wszystkie mają taki sam tytuł i takiego samego nadawcę. W treści listu nie ma linku do nowododanego dokumentu...

Jeśli ktoś chciałby przekonać się, w jaki sposób działa system RCL-owy system powiadamiania o rządowym procesie legislacyjnym, to zachęcam do wypróbowania go. Można sobie założyć konto w serwisie legislacja.rcl.gov.pl. Rządowy Proces Legislacyjny (RPL) to system elektroniczny, który przedstawia prace Rządu w zakresie tworzenia prawa. Po podaniu danych osobowych (imię, nazwisko, adres poczty elektronicznej) można już poprosić system o przesyłanie na podany adres poczty elektronicznej powiadomień o nowych projektach i dokumentach w systemie.

Screenshot przedstawiający fragment interfejsu programu pocztowego ze skrzynką odbiorczą, a w niej listami powiadamiającymi o rządowym procesie legislacyjnym...

Po jednym dniu otrzymywania listów (jak widać na powyższym obrazku - kolejne listy przychodzą co kilka minut, a szybki rzut oka na listę otrzymanych przesyłek nie mówi właściwie nic o dodanych do serwisu dokumentów), postanowiłem zrezygnować z subskrypcji. Ale ostatnio pojawiła się nowa możliwość - poproszenia systemu, by wysyłał tylko powiadomienia dotyczące wybranych ministerstw. Wybrałem dokumenty tworzone przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji i otrzymuję ich dziś kilka dziennie. Oczywiście każdy oddzielnie muszę otworzyć, by przeczytać komunikat podobny do poniższego:

Nowy dokument o nazwie Uwagi - K. Haman.pdf został dodany do Projekty ustaw > Projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych > Konsultacje społeczne > pisma z uwagami

Nie ma linków bezpośrednio do dokumentów. Aby zapoznać się z dodanym dokumentem trzeba odwiedzić serwis, przeklikać się przez zakładki i kategorie, odszukać nowy dokument w morzu innych.

Piszę o tym nie dlatego, by krytykować RCL. W stosunku do pierwszej wersji pojawił się pewien postęp. Zamiast otrzymywać wszystko mogę ograniczyć się dziś do otrzymywania dokumentów związanych z jednym ministerstwem. Jeśli ministerstwa będą miały dobrze poukładane kompetencje (co wynika z ustawy o działach administracji rządowej), to można już próbować śledzić interesującą danego obywatela problematykę. Dlatego właśnie tak cieszyłem się z powstania ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, bo skupiło pod jednym dachem sprawy łączności, świadczenia usług droga elektroniczną, re-use, kwestie związane z ochroną danych osobowych, informatyzację. Ale nadal to MSW zajmuje się rejestrami publicznymi, MKiDN zajmuje się prawem autorskim, natomiast MAiC zajmuje się wciąż całą masą spraw, które mnie mniej interesują. Zajmuje się np. wyznaniami...

Jak można obecną sytuację poprawić?

Można pomyśleć o słownikach tematycznych. Urzędnicy dodając nowy dokument mogliby wzbogacać taki dokument o metadane ze standardowego słownika. Taki słownik musiałby w istocie opisywać praktycznie każdą ze sfer życia (bo prawo przenika wszystkie takie sfery).

Rządowe Centrum Legislacji posługuje się czymś, co nazywa się Skorowidz przepisów prawnych 1918-2012 r.. Zaczyna się on od hasła "ABONAMENTOWE OPŁATY", potem idzie "ABONENCI", "ABSOLWENCI"... Kończy się na "ŻYWIENIE ZBIOROWE" i "ŻYWNOŚĆ I ŻYWIENIE". Zbudowanie dobrego skorowidza to nie lada wyzwanie. Gdyby powstał - każdy dokument można by opisywać różnymi kategoriami, a ktoś, kto chciałby śledzić przepisy z wybranej dziedziny życia - mógłby poprosić system, by mu przesyłał informacje o dokumentach związanych z daną kategorią tematyczną.

Screenshot serwisu RCL przedstawiający fragment Skorowidza przepisów prawnych 1918-2012 r.

Nie tylko RCL posługuje się takimi skorowidzami.

Lista haseł Internetowego Systemu Aktów Prawnych Sejmu RP

Weźmy też Centralną Bazę Orzeczeń Sądów Administracyjnych prowadzoną przez NSA. Można w niej wyszukiwać orzeczenia ze względu na "symbol sprawy". Symbol "648" to sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego; "643" to spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego (art. 22 § 1 pkt 1 Kpa) oraz między tymi organami. Widać, że warto byłoby jeszcze uszczegółowić kategorie w tym słowniku.

Screenshot okna prezentującego Słownik pomocniczy Centralnej Bazy Orzeczeń Sądów Administracyjnych.

A przecież innym słownikiem pewnie będzie się chciał posługiwać Sąd Najwyższy, gdy wreszcie wsłucha się w oczekiwania społeczne i będzie tak miły i udostępni obywatelom wszystkie swoje orzeczenia (Izby Cywilnej, Izby Karnej, Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych i Izby Wojskowej - każda pewnie będzie chciała posługiwać się innym skorowidzem/słownikiem).

Te słowniki/skorowidze powinny zostać ujednolicone. Powinny też uwzględniać to, co się dzieje w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Bo przecież tam każdy wyrok jest opisany, jak w poniższym przykładzie:

Screenshot strony przedstawiającej wyrok Trybunału w sprawie C-604/10 wraz z kategoriami: Dyrektywa 96/9/WE – Ochrona prawna baz danych – Prawo autorskie – Terminarze meczów ligowych piłki nożnej...

Przygotowanie takich słowników, które nadawałyby się do wykorzystania w różnych instytucjach, to wielka sztuka. Taki słownik/skorowidz musi być na tyle elastyczny, by dało się w nim dodawać nowe kategorie (a więc z założenia musi "żyć"). Taki słownik powinien być udostępniony w ramach re-use informacji z sektora publicznego i to bez wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń i warunków jego ponownego wykorzystania.

Obywatele chcący śledzić proces legislacyjny w Polsce mogliby wybrać interesujące ich kategorie tematyczne i otrzymywać informacje na temat dokumentów przypisanych do takich kategorii. Mogłyby powstać serwisy internetowe, które tworzyłyby w okół takich kategorii własne usługi. Żeby daleko nie szukać - wyobrażam sobie, że taki słownik mógłby być zaimplementowany w serwisach Fundacji ePaństwo (w tym w serwisie Sejmometr.pl), a wszyscy, którzy chcieliby skorzystać z jej API mogliby wzbogacać swoje serwisy precyzyjnie wybranymi kategoriami informacji publicznych.

To wszystko mogłoby być zaimplementowane do powstającego właśnie systemu elektronicznego wsparcia konsultacji społecznych (por. Rozpoczynają się prace nad realizacją zamówienia na System Konsultacji On-Line Ministerstwa Gospodarki). Mogłoby być wykorzystywane do zbierania informacji pozwalających na przygotowanie oceny skutków regulacji zarówno ex post jak i ex ante...

Niezależnie jednak od tego, jeśli będziemy się przyglądali tylko dziś istniejącemu systemowi dystrybucji, to trzeba to jasno powiedzieć - strumień setek maili o takim samym tytule, który w swojej treści nie zawiera bezpośredniego linku do danego dokumentu, właściwie jest nieprzydatny do niczego. Pracując nad wzbogaceniem tego systemu o możliwość zapisania się do kategorii tematycznych można spróbować jednocześnie pomyśleć o odpowiednim opatrywaniu listów stosownymi tytułami. Potem już tylko RSS-y i stosowne API...

Chyba, że o to właśnie chodzi, by nikt z takiego narzędzie nie chciał korzystać. Ale wówczas rodzi się pytanie: po co właściwie wydawać na nie publiczne pieniądze? Jeśli rząd nie będzie potrafił lub chciał takiego słownika zrobić, to będzie musiał powstać poza rządem. Przecież przejmujemy państwo.

Tymczasem myślę pozytywnie i sądzę, że dziś mamy tylko pewien etap i, że idziemy w jakimś, zakładam, że dobrym, kierunku.