Rządowa propozycja współpracy z "internautami": droga ku sanacji czy rozmycie odpowiedzialności?

odpowiedzialny za projekt regulacji jest właściwy minister / rząd i nic tu się nie zmieni. Myślę, że chodzi o coś innego - po prostu o "skanalizowanie" (ops, może lepiej byłoby napisać "uregulowanie") krytyki płynącej z niektórych wysepek internetu. Znajdą się osoby, które chętnie pofatygują się do Kancelarii Premiera jako "przedstawiciele środowiska internautów". Jak należy się spodziewać, z mniejszym zapałem będą zajmować się zgłaszaniem uwag do kolejnych wersji projektów. W końcu pozostaniesz Ty, może jeszcze kilka osób. Czyli zostanie po staremu. Bez urazy - w konsultacjach międzyresortowych zwykle istotne znaczenie mają uwagi jedynie dwóch - trzech resortów, zaś uwagi zgłaszane spoza administracji odrzuca się by default. Zaś na RM ustawę zablokować może jedynie minister konstytucyjny albo obywatel pijar.

Podstawowa zasada przyjęta w audycie mówi, że nie należy oceniać się samemu. Musi istnieć niezależny organ recenzujący projekty ustaw pod kątem zgodności ze swoimi własnymi regułami legislacji w postaci Regulaminu i Wytycznych MG. W 2007 autor raportu dla RPO pisał, że niska jakość prawa bierze się m.in. z:

niewielkiej liczby pozarządowych programów monitorowania jakości legislacji, co przekłada się na relatywny brak zainteresowania liderów politycznych jakością prawa

Myślę, że w zakresie prawa "internetowego" taką rolę spełnia niniejszy serwis i dowodem że w tym zakresie to działa jest właśnie odzew w sprawie RSiUN. Mimo wszystko jest to działalność fragmentaryczna bo żadne ochotnicze gremium działające w czasie wolnym od pracy nie jest w stanie przeanalizować całej twórczości legislacyjnej rządu.

Taką rolę po stronie rządowej jak mi się wydaje pełni RCL. Pomimo, że jest to instytucja rządowa może ona mieć niezależność wystarczającą dla zapewnienia rzetelnej a nie tylko fasadowej kontroli jakości legislacji. W obecnym modelu silosowym wystarczy, że będzie faktycznie niezależna od ministerstw tworzących projekty[*].

Cieszy mnie, że RCL zwróciło uwagę na nierzetelny OSR w przypadku RSiUN. Dokładnie tak wyobrażam sobie rolę RCL. Mam nadzieję, że ta nierzetelność była jedną z przesłanek dla decyzji o posłaniu do kosza RSiUN. Cieszyłbym się, gdyby podejmowanie takich decyzji stało się praktyką stosowaną systematycznie i bez "pochylania się" nad "szczególnymi okolicznościami".

Na wniosek RCL Ministerstwo Finansów rozszerzyło OSR w punkcie na temat konkurencyjności. Cieszyłbym się, gdyby RCL tę "aktualizację" również posłał do koszta bo jest to jedyne miejsce, na które ona zasługuje.

Poza rozdęciem objętości do 3 stron jej wartość jako OSR pozostała taka sama jak poprzedniej czyli zerowa. Stanowi ona za to wartościowy materiał badawczy dla studentów obrazujący pojęcia takie jak "dialektyka", "myślenie życzeniowe", "mowa trawa", "naginanie faktów" itd.

Rozczula porównywanie kosztów i zysków bez wymienienia choćby szacunkowej wartości któregokolwiek z nich. Niepokojąca jest świadomość, że taką publicystykę na poziomie bloga zadeklarowanego humanisty uprawia ministerstwo nie czego innego a akurat finansów...

Premierowi szczerze życzę determinacji i nieulegania namowom na "szczególne" traktowanie tej czy tamtej ustawy, bo taka źle pojęta tolerancja trwa już od 20 lat. Istotne wydaje mi się również uświadomienie stronie rządowej, że w gruncie rzeczy stoimy po tej samej stronie a audyt czy krytyka nędznej legislacji nie są atakami personalnymi czy atakami na rząd.

Na zakończenie obszerny cytat z analizy RPO z 2007 roku, który pasuje tutaj jak ulał i stanowi wręcz gotową listę kontrolną dla RCL:

Analiza uzasadnień projektów ustaw wskazuje na niski poziom zintegrowania polskiej praktyki legislacyjnej z metodologią OSR. Wniosek ten opiera się na następujących przesłankach:
* Brak danych o analizie problemu wskazuje na to, że działania legislacyjne są podejmowane bez właściwego rozeznania, czy dana interwencja legislacyjna jest rzeczywiście konieczna.
* Brak danych o analizie scenariusza bazowego wskazuje, że interwencję legislacyjną podjęto bez rzetelnego policzenia wszystkich kosztów i korzyści. Nie jest bowiem możliwe policzenie skutków bez wyznaczenia punktu odniesienia dla takiej analizy.
* Choć informacje na temat celu regulacji znajdują się niemal we wszystkich uzasadnieniach, jednoczesny brak informacji o skali problemu i scenariusza bazowego wskazuje, że cel regulacji jest określany w sposób ogólnikowy, co nie gwarantuje możliwości pomiaru efektów legislacyjnych.
* Brak danych o wariantach regulacyjnych wskazuje, że przy podejmowaniu interwencji legislacyjnej nie rozpatrzono wszystkich możliwych rozwiązań w celu zidentyfikowania rozwiązania, które przynosi maksimum korzyści przy jak najmniejszych kosztach.
* Brak informacji o kosztach i korzyściach dla adresatów regulacji oraz duża przewaga jakościowych danych o korzyściach dla przekrojowych celów polityki publicznej wskazuje, że informacje te zostały wytworzone ex post w
celu uzasadnienia wcześniej podjętych decyzji legislacyjnych. Oznacza to, że procesowi opracowania projektu towarzyszyła ograniczona analiza kosztów i
korzyści lub że taka analiza nie została podjęta.

[*] Problem pojawi się jeśli to RCL stworzy projekt na wniosek ministerstwa (choć obecnie ministerstwa wydają się tego unikać by móc nadal oddawać się legislacji radosnej i nieskrępowanej). Ale kiedy to się stanie problemem to będzie się można cieszyć z dokonanego postępu.

--
Paweł Krawczyk
IPSec.pl - Podpis elektroniczny i bezpieczeństwo IT

Na początku pragnę zaznaczyć, że zabieram głos jako osoba prywatna, a nie jako pracownik czy przedstawiciel administracji rządowej.

Cieszy mnie pomysł przygotowania elektronicznych mechanizmów dla społecznej konsultacji aktów prawnych. Oczywiście rozwiązanie systemowe (dotyczące wszystkich etapów i całego zakresu stanowienia prawa) jest najlepsze, ale warto do niego dochodzić krokami. Budowa platformy konsultacji społecznych winna być poprzedzona gruntowną analizą biznesową takiego procesu - ze szczególnym uwzględnieniem ról i odpowiedzialności każdego z aktorów: strony rządowej, stowarzyszeń, biznesu czy obywateli "niezrzeszonych".

Pomysł taki cieszy mnie tym bardziej, że pracowałem (koncepcyjnie) nad podobnym rozwiązaniem w 2006 roku. Ponieważ byłem wtedy zaangażowany w rozwój BIP, to w sposób naturalny włączałem ten publikator w plany sanacji procesu stanowienia prawa w Polsce.

Dla zainteresowanych zamieszczam link do prezentacji (tfu tfu, w PDF ;-)) z tamtego okresu, zawierającej analizę problemu i propozycję rozwiązania. Interesujące slajdy zaczynają się od 11 strony. Proszę pominąć szacunki kosztów - były przygotowane ad hoc. Może będzie dla kogoś inspiracją.

Prezentacja jest w języku angielskim, waży 1,1 MB: Legislative Acts eConsulation System

Cóż można powiedzieć? Co by nie powiedzieć i tak zejdziemy na politykę. Cała nadzieja, że na politykę rozumianą w sensie ciut szerszym niż zwyczajowe przepychanki personalne. Po pierwsze należałoby przypomnieć, że kwestia konsultacji społecznych nie jest jakimś novum i w przywołać w tym kontekście między innymi: Ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873, Ustawę z dnia 6 lipca 2006 r. o Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych oraz wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, Ustawę z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Ustawę z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców, Ustawę z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, Uchwałę Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. Regulamin prac Rady Ministrów czy „Zasady Dialogu Społecznego” przyjęte przez Radę Ministrów 22 października 2002 r. Ufff. Po wtóre należałoby w zasadzie przywołać Ustawę Zasadniczną, która przecież konstytuuje Rzeczpospolitą jako kraj działający w oparciu o zasady demokracji przedstawicielskiej z trójpodzialem władz. W zasadzie więc jeśli obywatelowi nie podoba się istniejące bądź projektowane prawo ma teoretycznie szereg możliwości coś z tym zrobić: może zebrać odpowiednią liczbę podpisów i zgłosić własny projekt ustawy, może udać się do swojego posła bądź senatora na jego dyżur i spróbować go przekonać do swoich pomysłów, może wreszcie zapisać się do związków zawodowych bądź licznych organizacji i wziąć udział w procesie konsultacji społecznych. Teraz będzie jeszcze możliwość podywagowania sobie bezpośrednio na jakiejś platformie z nadzieją, ze rząd przeczyta i rozważy.

W zasadzie już sama mnogość "kanałów komunikacyjnych" między władzą i ludem (a może między administracją i suwerenem) pokazuje, że ustrój zwany demokracją ma obecnie (nie tylko zresztą u nas, to spostrzeżenie dotyczy chyba całej cywilizacji zachodniej) charakter coraz bardziej fasadowy przekształcając się w coś, co Ziemkiewicz zwie "klientyzmem" a o czym Vagla delikatnie mówi, że "stanowienie prawa odrywa się od woli obywateli". W zasadzie więc należałoby się cieszyć, że "internauci" zostali dostrzeżeni jako grupa na tyle silna, że warto o jej względy zabiegać. W końcu lepiej być klientem niż nim nie być.

Niemniej mam również zastrzeżenia (i to nie tylko te natury zasadniczej, że klientyzm jako ustrój nie kończył się dobrze dla państw, które go wdrażały). Otóż nie ma czegoś takiego jak "internauci", to znaczy użytkownicy internetu nie są grupą w socjologicznym sensie tego słowa. Nawet na tym hmmm... serwisie tematycznym ... mamy nie tyle różne poglądy co zainteresowania. Dajmy na to Vagla chciałby żeby prawo było stanowione transparentnie, a ja chciałbym żeby było sensowne i spójne przynajmniej z technicznego punktu widzenia i nie przeszkadzałoby mi gdyby był to edykt cesarski napisany po konsultacjach z tajnymi radcami. Spora część osób protestujących ostatnio przeciwko RSiUNowi jest zapewne przeciwnikami jakiekolwiek "cenzury", natomiast jak podejrzewam spora część prawników (i nie tylko) ceni sobie wartości takie jak "dobra osobiste" czy "uczucia religijne", nie lubi plagiatów, oszustw etc. Część osób ceni sobie "neutralność technologiczną" a mnie się zdaje, że to jest to bardzo ładnie brzmiący ale nieco niejasny postulat (czy państwo zachowuje tego rodzaju neutralność w innych dziedzinach, na przykład odnośnie do wymagań stawianych samochodom czy żarówkom?).

Niezależnie od tego niepokoi mnie formula, w której rząd wybierze sobie partnerów do rozmów i zasady ich prowadzenia. W końcu po coś są te przywołane powyżej akty prawne a w przypadku RSSiUNu nie był to tak, że formalnie istniejące (że się tak wyrażę) organizacje społeczne w procesie konsultacji wszystko "przyklepały" a równolegle podniósł się "głos ludu". Wręcz przeciwnie - mimo ehem, dziwnego, trybu i terminu ogłoszenia tych konsultacji i zadziwiającej "własności resortowej" opracowanego projektu organizacje zdążyły ze zgłoszeniem licznych protestów. Jak wygląda wiarygodność partnera do rozmów, który najpierw usiłuje coś przepchnąć pod stołem, a kiedy mu się nie udaje ogłasza, że teraz będzie gadał z kim innym i na innych zasadach? No ale to zmartwienie rządu (a właściwie specjalistów od jak tego co w nowomowie nazywa się pijarem) nie moje. W każdym razie, jeśli nawet rząd zmajstruje jakąś platformę (raczej jak znam życie polityczną niż informatyczną) to i tak niczego mądrego ona nie przyniesie jeśli jej członkowie dostaną do zaopiniowania gotowy projekt na dwa dni przed jego glosowaniem.

Rekapitulując: to miło, że rząd ma pomysł i że chce zrobić coś nowego. Oby tylko nie wyszło po raz kolejny na "paradygmat antydiagnostyczny" - coś nie działa, więc zbudujmy nowe, podobne może tym razem ruszy. Jak w starym dowcipie:

Samochodem jedzie mechanik, elektryk i programista. W pewnym momencie silnik gaśnie, samochód się zatrzymuje. Mechanik mówi:
- Pewnie gaźnik się zatkał.
- E, nie. To na pewno cewka zapłonowa. - stwierdza elektryk.
Programista na to:
- Chłopaki, a gdybyśmy tak spróbowali wysiąść i wsiąść jeszcze raz!

A cóż to za twór "internauta-obywatel" ?

Kto niby miałby zasiadać w "grupie inicjatywnej" jako przedstawiciel internautów-obywateli ?

Wg mnie 80% internautów nie będzie w ogóle świadoma istnienia takiej grupy która ponoć ich reprezentuje. Czy grupa internautów-obywateli będzie rzeczywiście reprezentować głos tego środowiska czy głos przedsiębiorców?

Jak dla mnie to rozwiązanie to wyłącznie kolejna furtka lobbingowa dla molochów branży IT - już dziś można w ciemno strzelać kto znajdzie się w reprezentacji przedstawicieli przedsiębiorców branży teleinformatycznej i mediów elektronicznych.

To kolejny [wykreślony epitet; po co to? czemu przysparza mi Pan więcej roboty? VaGla] pomysł polityków, a właściwie jego brak, na wykorzystanie nowych technologii dla dobra ogółu.

Sporo pytań... ale niestety wg mnie nie da się pogodzić IT z polityką - to dwie sprzeczności.

Na stronie MinFinu opublikowano Projekt z dnia 12 lutego 2010 r. Ustawy o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw. Można czytać i analizować. Można też dostrzec, że projekt nie ma uzasadnienia.
--
[VaGla] Vigilant Android Generated for Logical Assassination

Zawsze tak jest, że w inicjatywach biorą udział ludzie zainteresowani tematem a nie przypadkowi. I jest w tym jakaś logika. Bo ci poinformowani będą wiedzieli o co chodzi i będą w stanie podjąć dyskusję. Według mnie, należy jak największej grupie obywateli dać szansę dotarcia do platformy konsultacyjnej, ale bez przesady :)
Nie wymagajmy, żeby wszyscy internauci byli świadomi istnienia takiej platformy. Wystarczy 20%, bo koszt dotarcia do pozostałych 80% jest całkowicie nieuzasadniony. Trzeba pamiętać o zasadzie znanej z Wikipedii, że w każdej setce osób jedna osoba coś tworzy, 9 wspiera a 90 tylko czyta. Czyli wystarczy dotrzeć do tego jednego procenta!

Obym się mylił, ale ten list ministra Kapicy do ministra Boniego wygląda mi na zapowiedź powrotu do pomysłu Rejestru:

http://www.mf.gov.pl/_files_/bip/bip_projekty_aktow_prawnych/oc/2010/gry/dokrm23_02_2010r.pdf

Bo jak inaczej można interpretować sądowe zakazy dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych?

A tak przy okazji - gdy mowa o utworzeniu zespołu ekspertów, to o ekspertach pozarządowych w liście nie ma mowy. Dużo czasu nie minęło od spotkania z Premierem, by podejście urzędników do ekspertów spoza rządu wróciło 'do normy'. szkoda.