Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego o robieniu zdjęć w muzeach

W wątku z 2007 roku nadal toczy się dyskusja na temat możliwości robienia zdjęć w muzeach (por. Wawel chroni prawa fotografów???). Jeden z czytelników (dziennikarz Michał Charzyński z "Fakty i Mity") zwrócił się do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z pytaniem o kilka spraw. W pierwszej kolejności chciał się dowiedzieć, czy w okresie I 2008-VI 2009 do MKiDN wpłynęły zapytania/wnioski obywateli/organizacji społecznych/edukacynych/w sprawie wprowadzanego przez dyrekcje niektórych muzeów prowadzonych przez MKiDN całkowitych lub częściowych zakazów wykonywania zdjęć/filmów ich siedzib (łącznie z najbliższym otoczeniem będącym we władaniu tych placówek)? Jeśli takie wnioski wpłynęły, to jaka była odpowiedź MKiDN? Jeśli zaś takich wniosków nie było, to dziennikarz zapytał o to, czy zdaniem MKiDN w świetle obowiązujących regulacji prawnych wprowadzenie takiego zakazu jest dopuszczalne? Dziennikarz uzyskał odpowiedź, którą udostępnił mi do swobodnego wykorzystania.

Cóż odpowiedziało ministerstwo? Odpowiedź poniżej. Zanim jednak do niej przejdę wypada zauważyć, że w poniższej odpowiedzi nie ma słowa o ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (z późn. zm.)... Ministerstwo skupiło się na ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz na ustawie z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (z późn. zm.).

Zresztą, przeczytajcie Państwo sami:

W okresie styczeń 2008 - czerwiec 2009 do MKiDN wpłynęło jedno pismo w interesującej Pana sprawie.

Odpowiedź Ministerstwa zawarta w piśmie z dnia 12 lutego 2008 r. wyraziła pogląd, że - zgodnie z art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych (Dz. U. nr 80 z 2000 r., poz. 904) - rozpowszechnianie dzieł w publicznie wystawionych zbiorach, m. in. takich jak muzea jest dozwolone w celach promocyjnych, np. w katalogach i innych tego typu wydawnictwach; dozwolone jest również fotografowanie i filmowanie eksponatów dla celów informacyjnych w prasie, telewizji i mediów elektronicznych.

Mając powyższe na względzie, fotografowania lub filmowania obrazów może dokonywać każdy, kto wyraża taką chęć, ale na warunkach uzgodnionych z dyrekcją muzeum, odpłatnie lub darmowo. Fotografowanie obrazów musi jednak uwzględniać wymogi konserwatorskie; z tego względu nie powinno się zezwalać na fotografowanie przy pomocy lamp błyskowych (tzw. "fleszy").

Niemniej jednak rozpowszechnianie dzieła znajdującego się w miejscu ogólnie dostępnym, ale w zamkniętej przestrzeni wymaga, niezależnie od podmiotu praw autorskich, zgody właściciela. Np. w muzeum wystawiającym obiekty będące depozytami osób trzecich, oprócz zgody dyrekcji muzeum, również zgody właściciela tych obiektów, chyba, że strony umowy depozytu postanowiły inaczej. W pozostałych przypadkach zgody właściciela (tj. reprezentującej muzeum jego dyrekcji) rozpowszechnianie dzieł w publicznie wystawionych zbiorach jest dozwolone w celach promocyjnych, np. w katalogach i innych tego typu wydawnictwa; dozwolone jest również fotografowanie i filmowanie eksponatów dla celów informacyjnych w prasie i telewizji.

Jednocześnie wskazać jednak należy, że dyrektor muzeum, korzystając z prawa do autonomicznego podejmowania decyzji może - w statucie lub regulaminie wewnętrznym wprowadzić zapisy umożliwiające mu prawidłowe wykonanie obowiązku zabezpieczenia przed zniszczeniem lub kradzieżą znajdujących się w muzeum obiektów, a zatem może również wprowadzić zakaz robienia zdjęć. Obowiązek ochrony muzeów i innych obiektów, w których zgromadzone są dobra kultury narodowej wynika wprost z art. 5 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy o ochronie osób i mienia.

Podkreślenia także wymaga fakt, że dyrektor muzeum, podejmując decyzję o wprowadzeniu zakazu fotografowania, kieruje się najczęściej szeroko rozumianą ochroną poszczególnych eksponatów przed uszkodzeniami wywoływanymi błyskiem fleszy, lub ochroną urządzeń i systemów zabezpieczenia obiektów i muzealiów przed ich rozpoznaniem.

Sygnalizuję również, że na mocy przepisu art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wolno rozpowszechniać, a więc odtwarzać dowolną techniką i udostępniać publicznie utwory wystawiane na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach o ogrodach. Udostępnianie może mieć miejsce za pomocą wytworzonego egzemplarza lub w drodze nadania.

Ze względu na istniejące wcześniej kłopoty interpretacyjne, związane z określeniem "miejsce publiczne", ustawodawca zawęził dozwolony użytek w tym zakresie do miejsc otwartej przestrzeni, dostępnych dla każdego, przy czym ogólnie dostępnym miejscem są również ogrody i place, do których można wejść tylko za opłatą. Nie są objęte natomiast użytkiem określonym w art. 33 ust 1 powołanej ustawy obiekty wystawione w halach dworcowych, na poczcie, w banku czy innej instytucji. Chociaż są to miejsca ogólnie dostępne, to obiekty tam wystawione nie znajdują się "na wolnej przestrzeni". Również dzieła, wystawione w pomieszczeniach muzealnych nie mogą być dowolnie rozpowszechniane, gdyż nie spełniają wymogu określonego w art. 33 ust. 1, tj. "ogólnej dostępności".

Rozpowszechnianie, o którym mowa w artykule 33 ust. 2 może służyć wszelkim celom, w tym również zarobkowym. Dopuszczalne jest więc zatem sporządzanie kartek pocztowych lub umieszczanie fotografii w przewodnikach, sporządzanie diapozytywów, kręcenie filmów.

Z pozdrowieniami

Centrum Informacyjne
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego