Chciałbym otrzymać dostęp do monitoringu miejskiego

TVN, jako jedyna telewizja, otrzymała dostęp do warszawskiego monitoringu miejskiego. Podobno inne telewizje również chciały dostać możliwość wpięcia się do kamer, ale zostały odesłane z kwitkiem. Zastanawiam się, czy gdybym złożył wniosek (w jakim trybie?) to otrzymałbym możliwość zdalnego korzystania z kamerek rozmieszczonych na warszawskich ulicach? Może wcześniej warto złożyć wniosek w trybie dostępu do informacji publicznej, by dowiedzieć się w jakim trybie taki dostęp przyznano telewizji?

Generalnie mamy problem z podstawami prawnymi działalności miejskich systemów dozorowych. Bo taka inwazja w życie prywatne mieszkańców musi opierać się na przepisie ustawy, a podstawy prawne są tu dziś wątpliwe. Dlatego właśnie Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych głośno wzywa do stworzenia ustawy o monitoringu. Tymczasem kolejne aglomeracje przygotowują się do przetargów, stawiają kamery, wyposażają centra oglądowe, szkolą operatorów systemu...

Miasto stołeczne Warszawa, oprócz zadań przewidzianych przepisami dotyczącymi samorządu gminnego i samorządu powiatowego, wykonuje również zadania wynikające ze stołecznego charakteru miasta, a w szczególności zapewnia warunki niezbędne "(...) do funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym, mających znaczenie dla stołecznych funkcji miasta". To trochę mało, by uzasadnić inwazję w sferę prywatności mieszkańców.

W ustawie o Policji znajdziemy przepis art. 15 ust. 1 pkt. 5a), zgodnie z którym Policjanci wykonując czynności (wymienione w art. 14), mają prawo "obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjnorozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy – także i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom". Oczywiście Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka - co wynika z art. 14 ust. 3, z kolejnego przepisu (ust. 4) wynika prawo Policji do korzystania z danych o osobie (także przetwarzać je w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. o ochronie danych osobowych), w tym również w formie zapisu elektronicznego, uzyskanych przez inne organy, służby i instytucje państwowe w wyniku wykonywania czynności operacyjnorozpoznawczych, bez wiedzy i zgody osoby, której dane te dotyczą. Czyli Policja może sobie postawić monitoring miejski i rejestrować obraz zdarzeń w miejscach publicznych. Tu jest podstawa prawna.

Jest też ustawa o strażach gminnych, a w tej ustawie również jest przepis dający Strażnikowi prawo, ale również w sytuacjach określonych w ustawie (czyli "wykonując zadania, o których mowa w art. 10 i 11"), obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych. Strażnicy miejscy mają zatem prawo prowadzić monitoring. Również tu, z ustawy, wynika obowiązek "poszanowanie powagi, honoru, godności obywateli i własnej". Straż ma również podstawę prawną do przetwarzania danych osobowych (chociaż nie w każdym celu). Jest nią art. 10a ustawy, a zgodnie z tym artykułem:

Straż w celu realizacji ustawowych zadań może przetwarzać dane osobowe, z wyłączeniem danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym, bez wiedzy i zgody osoby, której dane te dotyczą, uzyskane:

1) w wyniku wykonywania czynności podejmowanych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

2) z rejestrów, ewidencji i zbiorów, do których straż posiada dostęp na podstawie odrębnych przepisów.

Przy warszawskich monitorach siedzą jednak cywile (por. A właściwie, to na jakich zasadach działa monitoring miejski w Warszawie?). Obserwować miejsca publiczne może sobie praktycznie każdy (wystarczy wyjrzeć przez okno), ale pojawia się problem obsługiwania systemu, który powstał w konkretnym celu.

Ustawa o samorządzie gminnym (dawniej "ustawa o samorządzie terytorialnym") stwierdza, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Zadania własne obejmują tu m.in. sprawy "porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego (art 7 ust. 1 pkt. 14). Policja i Straż mają prawo - co wskazałem wyżej - prowadzić monitoring. Jest podstawa prawna do rejestracji obrazu zdarzeń w miejscach publicznych. Samorząd jednak nie ma takiej podstawy (a jak nie ma podstawy prawnej, to potem może być różnie: por. Trybunał też uznał, że pracownik ma prawo do prywatności - gdy Europejski Trybunału Praw Człowieka analizował sprawę Copland przeciwko Wielkiej Brytanii i art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka). Tymczasem - zgodnie z Konstytucją - ograniczenie praw jednostki (a rejestracja i prowadzenie systemowej obserwacji jest taką inwazją w sferę praw jednostki) może nastąpić jedynie na podstawie ustawy i pod pewnymi warunkami. Tu należy sięgnąć do art. 31 ust. 3 Konstytucji:

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

A zgodnie z art. 47 Konstytucji:

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Ustawodawca jednym daje podstawę prawną, innym nie (interesująca podstawa prawna pojawiła się w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych, a wydane na jej podstawie rozporządzenie stanowi dziś chyba najpełniejszy - co nie znaczy, że doskonały, a na pewno nie obejmujący wszystkich możliwych "rodzajów" - opis normatywny stosowania dozoru wizyjnego i dźwiękowego).

W tym stanie prawnym media uzyskują "ciekawe" materiały z monitoringu (por. W jaki sposób zdjęcia z monitoringu trafiły do mediów?), a nawet uzyskują dostęp do kamer w trybie rzeczywistym.

Skoro jedni otrzymują, to ciekawe, czy ja również - gdybym złożył stosowny wniosek - otrzymałbym taki dostęp i mógłbym sobie pokręcić kamerą monitoringu miejskiego i transmitować to potem w swoim serwisie? Na razie nie wiem tylko w jakim trybie taki wniosek mógłbym złożyć i kto taki wniosek by rozpatrywał oraz w jakim trybie podjąłby decyzję odmawiającą mi takiego prawa (bo chyba nikt nie wierzy w to, że decyzja byłaby pozytywna?).

Żaby było jasne: nie mam nic przeciwko temu, że popularna i profesjonalnie działająca telewizja informuje mnie rano o tym, czy drogi są przejezdne. Zastanawiam się tylko czy wszyscy są traktowani równo i jaka jest podstawa prowadzenia samego monitoringu. Na ilustracji zaś widać, że jedna ze stacji do kamer ma dostęp, skądinąd wiem, że inne telewizje, które starały się o taki dostęp, prawa korzystania z kamer nie otrzymały.

Na stronie GIODO można znaleźć "przedruk" z artykułu "Na każdym kroku śledzą nas kamery" (Rzeczpospolita, 23 października 2007 r.), były również inne artykuły po konferencji Prawo do prywatności w społeczeństwie nadzorowanym:

Serzycki uważa, że potrzebna jest ustawa o monitoringu. - Firma ma obowiązek informować o prawach osoby, których dane posiada. A jak ma dotrzeć do monitorowanych codziennie na ulicy?

Liczę, że niebawem będziemy mogli porównać odpowiedź, którą ja otrzymałem z Komendy Głównej Policji na temat udostępniania materiałów z monitoringu mediom, z odpowiedzią, którą - być może - w tej samej sprawie otrzyma GIODO.

PS
Tych, którzy wszędzie widzą jakiś związki z "aktualną dyskusją polityczną", informuję, że w żadnym wypadku o politykę mi nie chodzi.