A właściwie, to na jakich zasadach działa monitoring miejski w Warszawie?

W sąsiednim tekście W jaki sposób zdjęcia z monitoringu trafiły do mediów? zastanawiałem się kto decyduje o upublicznieniu materiałów z monitoringu miejskiego. Temat jest o tyle ciekawy, że przyglądając się zasadom działania tego monitoringu badacz trafia na istne "bagno kompetencyjne". Jest sobie Policja, jest też PKP, jest Miasto i Ratusz, jest Straż Miejska, Metro, pracownicy cywilni. Jedni działają na podstawie ustawy, inni mają statut, są też niejasne porozumienia. Generalnie w komunikatach pojawia się zawsze wiara, że monitoring przyczyni się do polepszenia bezpieczeństwa w stolicy...

Obok systemu monitoringu miejskiego, do którego mogą się (jakoś) przyłączać kolejne kamery i organizacje (np. spółdzielnie czy szkoły), działają również kamery "prywatne" (działanie tych kamer na razie pozostawię na boku). Zastanawiam się nad wykorzystywaniem materiałów z "monitoringu miejskiego". Pytanie zatem na jakiej podstawie działa taki monitoring, jeśli zajmują się tym służby (przy czym wcale nie jest powiedziane, że obsługują ten system jedynie służby). A więc monitoring miejski.

Jest Centrum Monitoringu w Komendzie Stołecznej Policji, jest też - wspominany w mediach - Zakład Miejskiego Monitoringu (jest?), chociaż jest też Zakład Obsługi Systemu Monitoringu (czy to to samo? chyba to samo, a jedynie dziennikarze uprościli w relacjach). Jest internetowa witryna Zakładu Obsługi Systemu Monitoringu. Tam też informacja: "Zakład rozpoczął działalność 1 czerwca 2003 r. - jest samodzielną jednostką budżetową i organizacyjną m.st. Warszawy". Wiemy, że do miejskiego systemu przyłączają się spółdzielnie mieszkaniowe i szkoły.

Wiemy, że Zakład Obsługi Systemu Monitoringu otrzymał certyfikat ISO 9001:2001 w zakresie obsługi systemu teletransmisyjnego w obszarze bezpieczeństwa publicznego m.st. Warszawy. To informacja z 2005 roku. Certyfikat wystawiło Polskie Centrum Badań i Certyfikacji.

W tamtym czasie struktura zarządzania monitoringiem była następująca: Zakład Obsługi Systemu Monitoringu został utworzony 1 kwietnia (sic!) 2003 roku. Był nadzorowany przez Zastępcę Prezydenta Warszawy. Jednoosobowe pełnomocnictwo Prezydenta Warszawy do zorganizowania i kierowania Zakładem otrzymał dyrektor Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego. Monitoringiem miejskim zajmują się pracownicy Centrów Oglądowych, którzy "nie uzyskali gorszych wyników od funkcjonariuszy Policji i Straży Miejskiej, uprzednio zajmujących się oglądem wizyjnym miejsc szczególnie zagrożonych" (a więc pracownicy Centrów Oglądowych to nie koniecznie funkcjonariusze Policji czy Straży Miejskiej). Jest też informacja, że pracownicy tych Centrów Oglądowych są szkoleni w Komendzie Stołecznej Policji, zaś w Zakładzie Obsługi Systemu Monitoringu "wprowadzono motywacyjny system wynagrodzeń" (warto poznać mechanizmy motywowania).

Zgodnie z informacją na stronie Zakładu, w skład Zakładu wchodzą następujące komórki organizacyjne:

1) Dyrektor
2) Dział Organizacyjno - Administracyjny
3) Dział Techniczny
4) Zespół Operacyjny Monitoringu Wizyjnego
5) Dział Kadr i Szkolenia
6) Dział Budżetowo - Księgowy
7) Dział Zamówień Publicznych i Zarządzania Jakością
8) samodzielne stanowisko ds. BHP i P.Poż

Jest też Statut (tam m.in., co istotne dla analizy obiegu informacji z monitoringu, że "Zakład stosuje Instrukcję kancelaryjną dla organów gminy i związków międzygminnych").

Informacja z lutego 2007 roku, pochodząca z policyjnego komunikatu stołecznej policji "2007-02-20 System monitoringu pomaga stołecznym policjantom":

Warszawski system monitoringu wizyjnego to sieć central obserwacyjnych usytuowanych w komisariatach policji i obejmujących swoim zasięgiem obszar dzielnic. Obecnie system składa się z 7 lokalnych centrali obserwacyjnych (KRP Mokotów, KRP Ochota, KRP Praga Północ, KRP Praga Południe, KRP Śródmieście, KRP Wola, KRP Żoliborz), 6 centrów oglądowych, stanowisk zainstalowanych w KSP oraz administratorów systemu. System został zaplanowany jako struktura otwarta, co daje możliwość rozbudowy systemu o nowe centrale obserwacyjne i kolejne kamery.

Obraz z kamer obserwowany jest 24 godziny na dobę przez operatorów zakładu Obsługi Systemu Monitoringu m. st. Warszawy. Kamery umiejscowione są w różnych częściach stolicy, w miejscach szczególnie zagrożonych przestępczością. Każda z grup kamer sterowana z centrów obserwacyjnych podlega terytorialnie właściwej Komendzie Rejonowej Policji a centrum nadzoru nad systemem znajduje się w Komendzie Stołecznej Policji.

Jest Załącznik do Zarządzenia Nr 448/2007 Prezydenta m. st. Warszawy z dnia 29 maja 2007 w sprawie nadania Wewnętrznego regulaminu działalności Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego (DOC). Tam m.in. "Przy pomocy Biura wykonywany jest nadzór nad jednostkami organizacyjnymi m.st. Warszawy (...) c) Zakładem Obsługi Systemu Monitoringu". Oraz: "Do zadań Dyrektora Biura należy w szczególności: (...) nadzorowanie zadań wykonywanych przez Izbę Wytrzeźwień w m. st. Warszawie, Straż Miejską m. st. Warszawy oraz Zakład Obsługi Systemu Monitoringu". A także: "Do zadań Wydziału Organizacyjnego należy w szczególności: (...) wykonywanie na polecenie Dyrektora Biura, czynności kontrolnych z zakresu nadzoru nad delegaturami, Izbą Wytrzeźwień w m. st. Warszawie, Strażą Miejską m. st. Warszawy oraz nad Zakładem Obsługi Systemu Monitoringu". Jest też wzmianka o Delegaturach Biura, które "realizują zadania Biura w granicach administracyjnych dzielnic". Do zadań delegatur należy w szczególności, w zakresie bezpieczeństwa publicznego: "przekazywanie informacji na temat nowych lokalizacji kamer systemu monitoringu wizyjnego na terenach dzielnic, wynikającej z realnej oceny zagrożenia przestępczością". Warto sięgnąć również do strony BIP Miasta: Biuro Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego.

W Sieci dostępny jest np. WEWNĘTRZNY REGULAMIN DZIAŁALNOŚCI BIURA BEZPIECZEŃSTWA I ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO URZĘDU M. ST. WARSZAWY (PDF) z 3 lipca 2003 roku (a więc wcześniejszy). Tam m.in., że strukturę organizacyjną Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego tworzą wyodrębnione komórki organizacyjne, a w tym "Wydział Bezpieczeństwa Publicznego składający się z 2 działów, tj.: ds. porządku publicznego, współpracy z Policją i innymi służbami". Jest informacja, że "Dyrektor BBiZK koordynuje pracę wydziałów i delegatur BBiZK oraz nadzoruje Zakład Obsługi Systemu Monitoringu, Straż Miejską, Izbę Wytrzeźwień".

Na podstawie cytowanego dokumentu do zadań Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego (Wydział II) należy w szczególności współpraca z Policją oraz innymi instytucjami rządowymi i pozarządowymi z zakresu ochrony ładu porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz analiza i ocena stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego. W szczegółowym zakresie kompetencji leży: 13) przedstawianie dyrektorowi Biura informacji niezbędnych do ustalania wysokości premii dla komendanta Straży Miejskiej oraz dyrektora Zakładu Obsługi Monitoringu Wizyjnego oraz 16) współpraca z Zakładem Obsługi Monitoringu Wizyjnego, w tym ocenianie wyników bieżącej działalności, przeprowadzanie analizy sprawozdań.

System pomaga Policji, ale obsługują go cywilni operatorzy? Nie jest to takie proste. Oto w kwietniu tego roku (2008) Gazeta.pl w tekście Monitoring w ręku strażników?: "Miasto zleciło ekspertyzy, które mają orzec, czy cywile mogą obsługiwać miejskie kamery. Jeśli prawnicy stwierdzą, że nie, monitoring przejmie straż miejska". A więc mamy tu pewne "bagno kompetencyjne". Tam też wypowiedź rzecznika stołecznej policji: "Nie słyszałem wobec monitoringu żadnych krytycznych uwag. Bardzo nam pomaga"...

Na cytowanej wyżej stronie z informacją o nadaniu certyfikatu ISO, czytamy:

Podstawowym zadaniem Zakładu jest eksploatacja najnowocześniejszego w Polsce systemu monitoringu wizyjnego w celu dostarczenia Policji, Straży Miejskiej, Biuru Ochrony Rządu oraz Służbie Dyżurnej Miasta szybkiej i dokładnej informacji o przestępstwach, wykroczeniach i innych zdarzeniach zaistniałych w rejonach objętych całodobową obserwacją.

Warto zatem zastanowić się jakie formalne zasady współpracy obowiązują w tym obszarze, jakie procedury. W BIP Zakładu nie widzę procedur. Są jedynie skany certyfikatów. Są tam również skany ogłoszeń o przetargach. Aktualnie trwa postępowanie dotyczące zamówienia na budowę "czterech punktów kamerowych usytuowanych na Pałacu Kultury i Nauki wraz z systemem umożliwiającym przesyłanie obrazu z tych kamer do Internetu i wyświetlaniu tego obrazu na stronach Urzędu Miasta". Do internetu. Hmm...

Informacja z Wirtualnej Warszawy: Prawie 600 kamer monitoringu w Warszawie. Tutaj wypowiada się dyrektor biura bezpieczeństwa miasta (por. wyżej). Jest informacja, że "Ratusz na montaż nowych kamer planuje przeznaczyć w tym roku 4 mln zł w tym roku, a w następnym 5 mln".

Całość tego systemu działa - jak się wydaje - na podstawie "porozumień". Oto w tekście opublikowanym na stronie Policji: 2005-02-22 „SEKTOR” - PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZESTĘPCZOŚCI W CENTRUM WARSZAWY mamy informacje:

W sierpniu 2003 r. Zakład Obsługi Systemu Monitoringu, na bazie porozumienia podpisanego z KSP i Grupą Spółek PKP S.A., przejął centrum oglądowe na dworcu centralnym, co pozwoliło na przeniesienie, obsługujących system, funkcjonariuszy SOK do działań prewencyjnych na terenach kolejowych.

W listopadzie 2003 r. prezydent m.st. Warszawy podpisał z komendantem stołecznym Policji oraz prezesem PKP, porozumienie w sprawie współpracy na terenach kolejowych. W tym samym czasie, wspólnie z PKP otwarto nowe schronisko dla bezdomnych z Dworca Centralnego. W październiku 2004 r. w BBiZK opracowano z kolei koncepcję ograniczenia bezdomności, zjawisk przestępczych i patologii na terenie Dworca Centralnego. W ten sposób praktycznie wyeliminowano bezdomność na Dworcu.

W styczniu br. wspólnie z Zespołem ds. Zarządzania Kryzysowego PKP, Biurem Spraw Obronnych PKP oraz SOK rozpoczęto rozpoznanie sposobu zabezpieczenia obiektów i tuneli pod Dworcem przed niekontrolowanym dostępem do niego osób trzecich oraz wykorzystania tuneli, jako dróg i miejsc ewakuacji. Naturalną konsekwencją podjętych dotychczas starań, jest objęcie zintensyfikowanym działaniem znacznie szerszego rejonu - jest nim właśnie „SEKTOR”.

Przy okazji jeszcze link do materiału ze stołecznej Gazety: Monitoring jest, ale regulacji wciąż nie ma (wrzesień 2007). Czytamy tam, m.in.:

Niedawno w prasie i internecie pojawiły się nagrania pokazujące, jak młode pary uprawiają seks. Jedna na jednej z pętli autobusowej w Warszawie, druga na chodniku przy ul. Radzymińskiej.
(...)
-(...) Niestety, granica wolności zaciera się. Szczególnie że nie ma uregulowań prawnych dotyczących podglądania Polaków. (...) - twierdzi prof. Stanisław Macek, socjolog i politolog z Collegium Civitas.
(...)

Są podstawowe zasady dotyczące ochrony prywatności, ochrony danych osobowych, zabezpieczania danych przed dostępem osób nieuprawnionych; te regulacje nie są doskonałe, ale gdyby służby przestrzegały chociaż tych, które są, wówczas byłbym spokojniejszy. Być może istotnie trzeba doprecyzować tam, gdzie bez większej analizy prawnej operator monitoringu nie może doszukać się regulacji. Wcześniej jednak należy chyba postulować, by wszelkie "statuty", "porozumienia", "zakresy kompetencyjne", etc. były powszechnie dostępne. Chciałbym wiedzieć na jakiej zasadzie działają te kamery i kto tam na mnie patrzy, komu przekazuje nagrania i kto decyduje o ich wykorzystaniu (zgodnie z jakimi procedurami).