Opis procesu normalizacyjnego przeprowadzonego w PKN...

Pewnie wiele osób zainteresowanych jest poznaniem tego, co Polski Komitet Normalizacyjny ma do powiedzenia w sprawie trybu przyjmowania stanowiska w sprawie ewentualnej normy ISO/IEC DIS 29500 („Open Office XML File Format”). Jak wiadomo - PKN opowiedział się przed ISO za przyjęciem takiej normy (por. KT 182: Yes with comments), jednakże przyjmowanie stanowiska PKN wywołało wiele komentarzy. Ja sam komentowałem ten tryb m.in. w tekstach Open Office XML: wyjątkowy tryb opiniowania w PKN, a wcześniej w Mechanizm macierzy demokratycznej na przykładzie sporu o standardy dokumentów. Na stronach PKN opublikowano niedawno pewien dokument, który ma przybliżyć zainteresowanym jak wyglądał proces przyjmowania stanowiska, czyli opis procesu normalizacyjnego...

Zanim przejdę do zacytowania tego opisu, zwracam uwagę na sposób przygotowania witryny internetowej PKN. Trudno z tego serwisu korzystać. Linki nie działają prawidłowo (ciężko podlinkować tekst), PKN nie widzi potrzeby opatrywania swoich notatek stosowną datą publikacji (bo po co?), nie wiadomo też kto jest odpowiedzialny za opublikowane stanowiska. W jakim trybie zostało przyjęte? Czy jest to oficjalne stanowisko, czy też może tekst, który jakiś redaktor postanowił opublikować na stronie? Nie wiemy. Wiemy jednak, że jest i że warto do niego sięgnąć.

Spróbujmy najpierw podlinkować dokument: Opis procesu normalizacyjnego przeprowadzonego w PKN w sprawie głosowania nad projektem normy ISO/IEC 29500 „Office Open XML File Formats”. Jeśli się udało, to i tak zacytuje w całości (chociaż bez podkreśleń, które można znaleźć w oryginale):

1. W grudniu 2006 roku Sekretariat JTC1 (Połączonego Komitetu Technicznego ISO i IEC ds. Informatyki) rozpoczął procedurę ‘Fast Track’ w odniesieniu do specyfikacji „Office Open XML File Formats” zgłoszonej przez ECMA (European Computer Manufacturers Association) . Specyfika procedury ‘Fast Track’ opisanej w Dyrektywie ISO/IEC JTC1, rozdział 13 polega na tym, że projekt normy nie przechodzi zwykłej ścieżki osiągania kolejnych poziomów rozwoju normy międzynarodowej osiąganych w pracy stosownego podkomitetu technicznego JTC1, wchodząc bezpośrednio w fazę ostatniego głosowania Krajów Członkowskich JTC1. W momencie zarejestrowania takiego projektu normy międzynarodowej, Sekretariat JTC1 wyznacza podkomitet techniczny właściwy do dalszego prowadzenia tematu. Dla przedmiotowego projektu tym podkomitetem jest ISO/IEC JTC1/SC34 „Document description and processing languages’.

2. W momencie rozpoczęcia procesu normalizacji w PKN, w strukturze jego komitetów technicznych nie było komitetu, w którego zakresie byłaby współpraca z podkomitetem SC34. Zgodnie z procedurą obowiązującą w PKN, opiniowanie i przygotowanie stanowiska PKN w odniesieniu do norm ISO/IEC należy do takiego komitetu technicznego (komitetu wiodącego). Inne komitety służą radą i wsparciem merytorycznym, jeśli zachodzi taka potrzeba. Komitet Techniczny 182, z uwagi na prowadzoną działalność normalizacyjną, w szczególności dotyczącą dokumentu elektronicznego, wyraził zainteresowanie pracami nad przedmiotowym projektem. Komitet Techniczny 171, którego zakres przedmiotowy mógł objąć współpracę z ISO/IEC JTC1/SC34, nie był zainteresowany przyjęciem formalnego prowadzenia tematu ISO/IEC DIS 29500, o czym Przewodniczący KT 171 poinformował PKN w piśmie z 13 lipca br. KT 171 wyraził jednocześnie zainteresowanie współpracą przy opracowywaniu norm w zakresie tematyki prowadzonej przez ISO/IEC JTC1/SC34. W związku z takim stanowiskiem KT171, KT 182 zgodnie z obowiązującymi procedurami w PKN, przyjął rolę komitetu wiodącego w zakresie działania ISO/IEC JTC1/ SC34, przeprowadzając wszystkie stosowne działania formalne w PKN oraz w Sekretariacie ISO/IEC JTC1/SC34.

3. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowisk informatycznych, 06 sierpnia br. KT 182 opublikował na stronie PKN otwartą ankietę, zawierającą MINIMALNE WYMAGANIA, których niespełnienie skutkowałoby koniecznością odrzucenia projektu normy ISO. Wymagania te określono na podstawie Dyrektywy ISO/IEC JTC1 część 1, rozdział 13, Dyrektywy ISO/IEC część 2, rozdział 4.1 oraz polityki patentowej Common patent policy for ITU-T/ITU-R/ISO/IEC. Odpowiedzi na pytania ankiety mógł przekazać do PKN każdy zainteresowany, jedynym wymaganiem formalnym uwzględnienia opinii było podanie danych umożliwiających identyfikację osoby i/lub podmiotu, w którego imieniu dana osoba występuje.

4. Celem ankiety było zebranie opinii ZA i PRZECIW jako efektu dyskusji merytorycznych, które nad projektem ISO/IEC DIS 29500 trwały od grudnia 2006 roku.

5. Uwagi - przekazywane drogą elektroniczną, faksem i zwykła pocztą - były zbierane do 17 sierpnia br. W trakcie ankiety zebrano opinie od 57 podmiotów. Odrzucono opinie 12 podmiotów, które nie spełniały kryteriów formalnych określonych w ankiecie – brak możliwości weryfikacji tożsamości osoby oraz brak odpowiedzi na pytania ankiety. Z tych samych powodów nie brano pod uwagę petycji złożonych do PKN w dniu 09.08.2007r.

a) Stanowisko za przyjęciem projektu ISO/IEC DIS 29500 jako normy międzynarodowej wyraziło 21 podmiotów, w tym:

17 - osoby prawne (firmy i stowarzyszenia)
4 - osoby fizyczne

b) Stanowisko przeciw przyjęciu projektu ISO/IEC DIS 29500 jako normy międzynarodowej wyraziły 24 podmioty, w tym:

3 - osoby prawne (firmy i stowarzyszenia)
21 - osoby fizyczne

c) 16 sierpnia br., KT 171 przekazał do PKN swoje stanowisko przeciw przyjęciu powyższego dokumentu jako normy. Stanowisko KT 171 nie zawierało uwag ani komentarzy merytorycznych. Stanowisko KT 171 zostało odnotowane w zestawieniu i zaadresowaniu uwag wykonanym przez Zespól ekspertów.

Dane o podmiotach i liczbie opinii „za” i „przeciw” zostały przedstawione wyłącznie w celach informacyjnych i nie stanowiły podstawy do wypracowania propozycji stanowiska KT 182.

6. Przystępując do adresowania opinii zebranych w ankiecie Zespół ekspertów przyjął następujące zasady pracy:

a) Uwzględniono wszystkie opinie, które spełniały wymagania formalne (zob. pkt. 4).

b) Każda z nadesłanych opinii była przywoływana w zestawieniach przez przypisany dwuczłonowy kod wskazujący na datę przekazania do PKN oraz numer kolejny opinii w danym dniu. Taki sposób prezentacji umożliwiał zapoznanie się z opiniami bez sugerowania się ich źródłem.

c) Adresując uwagi z punktu widzenia spełnienia lub nie MINIMALNYCH WYMAGAŃ, Zespół ekspertów z równym szacunkiem ważył argumenty merytoryczne dostarczane zarówno przez zwolenników, jak i przeciwników normy. Zespół ekspertów wypracowywał swoje stanowisko niezależnie od źródła uzyskanych informacji.

7. 24 sierpnia br., z wyprzedzeniem czasowym umożliwiającym zapoznanie się z całością zgromadzonego materiału, członkowie KT 182 otrzymali zestawienie zawierające zaadresowane uwagi, wraz ze stanowiskiem szczegółowym do każdej uwagi oraz stanowiskiem zbiorczym odnośnie do każdego z punktów ankiety.

8. 30 sierpnia br. KT 182 przedyskutował zebrany materiał i przyjął stanowisko ws. głosowania nad ISO/IEC DIS 29500 oraz dokument towarzyszący głosowi ‘approved with comments’, zgodnie z zasadami określonymi w Dyrektywie ISO/IEC JTC1, rozdział 9.8 oraz Załącznikiem G18. Podkreślamy, że w trakcie posiedzenia goście – obserwatorzy z Fundacji Wolnego i Otwartego Oprogramowania i firmy Amazis.net - mieli możliwość swobodnego zaprezentowania swoich opinii.

9. Zwracamy uwagę, że każdy z członków KT 182 miał pełną możliwość zapoznania się z materiałem stanowiącym podstawę do głosowania przed posiedzeniem. Zgodnie z procedurą stosowaną przez komitety techniczne PKN, każdy z członków KT mógł głosować bezpośrednio, drogą elektroniczną lub przez pisemne upoważnienie innego członka Komitetu. W przypadku konieczności opuszczenia posiedzenia przed jego zakończeniem, członek KT może upoważnić innego członka KT, przekazując mu swoje stanowisko. Wszelkie upoważnienia są rejestrowane i przechowywane w Sekretariacie KT.

Kilka uwag ogólnych.

a) KT 182 przeprowadził proces normalizacji normy międzynarodowej ISO, zgodnie z zasadami obowiązującymi w ISO. Zwracamy uwagę, że powszechnie uznawane na całym świecie normy ISO nie spełniają wielokrotnie przytaczanej w opiniach, ciągle dyskusyjnej definicji tzw. „otwartych standardów”.

b) KT 182 dołożył najwyższej staranności w trakcie zbierania i adresowania opinii, wyrażanych przez zdecydowanych przeciwników oraz równie zdecydowanych zwolenników tej normy tak, aby oddzielić sferę normalizacji od walki konkurencyjnej producentów i dostawców rozwiązań informatycznych. Wyrażamy zdecydowaną opinię, że producenci konkurują produktami, w których wdraża się normy, a nie samymi normami. To użytkownicy i ogólnie rynek wybiera produkt, który spełnia ich potrzeby. Stosowanie norm, w tym rzecz jasna norm ISO, jest dobrowolne.

c) Opinia publiczna została wprowadzona w błąd co do roli KT 171 w procesie wypracowania stanowiska dot. projektu ISO/IEC DIS 29500. KT 171, nie będąc zainteresowany formalnym prowadzeniem tego tematu, mógł rzecz jasna przedstawić komitetowi wiodącemu (czyli KT 182) swoje stanowisko, z tego prawa skorzystał i stanowisko to zostało odnotowane w trakcie procesu normalizacyjnego. Szczególnie należy podkreślić, że z punktu widzenia wymagań formalnych (zob. Dyrektywa ISO/IEC JTC1, część 1, rozdział 9.8), stanowisko wyrażające sprzeciw wobec przyjęcia normy, MUSI zawierać uzasadnienie merytoryczne (czyli komentarze techniczne przekazane w szablonie ISO). Stanowisko KT 171 takiego uzasadnienia nie zawierało. KT 182, przekazując do PKN stanowisko ‘approved with comments’, zgodnie z tymi samymi wymaganiami formalnymi, dołączył stosowne uzasadnienie w wymaganym szablonie ISO. Jakiekolwiek inne usytuowanie KT 171, w szczególności przeciwstawianie stanowiska KT 171 stanowisku KT182 (komitetu wiodącego) w tym procesie nie ma żadnych podstaw formalnych.

d) KT 182 jest największym komitetem technicznym PKN o znaczącym potencjale eksperckim z dziedzin zaawansowanych technik informatycznych takich, jak bezpieczeństwo teleinformatyczne, kryptografia, biometria i dokument elektroniczny. KT 182 od lat ma olbrzymie kłopoty z nadmiarem kandydatów do pracy w Komitecie - osoby o znaczącym dorobku zawodowym czekają kilka lat na przyjęcie do KT 182. Prezes PKN wyraził zgodę na przekroczenie limitu liczebności Komitetu z 30 na 35 osób, a ostatnio na 40 osób. Warto podkreślić, że skład KT 182 zmienił się w 2007 roku o jedną osobę, i nie zmieniał się w trakcie prac nad ISO/IEC DIS 29500. Problem braku miejsc ma dobrą stronę: do komitetu technicznego nie aplikują lobbyści udający ekspertów normalizacyjnych.

Hmmm... Jak widać - powyższe stanowisko(?) odnosi się również do komentarza opublikowanego w tym serwisie, w tekście Komitet Techniczny 171 nie chce OOXML, ale jest jeszcze KT 182.

Na marginesie - na stronie Fundacji Wolnego i Otwartego Oprogramowania (to jest ta fundacja, o której mowa w powyżej cytowanym stanowisku PKN) opublikowano niedawno tekst PKN wysłuchał Internautów ale nie do końca!. Można tam przeczytać m.in.:

Z przykrością informujemy, że zapewnienia PKN o naszym formalnym udziale w pracach Komitetu Technicznego nr 182 (KT182), przy Polskim Komitecie Normalizacyjnym (PKN), że jesteśmy właściwie już przyjęci w grono członkowskie, jest już nieaktualne. Okazało się, że mimo zapewnień PKN i jej władz, formalności przyjęcia nowych członków przedłużyły się oraz sam KT182 nie przyjął naszej kandydatury w drodze głosowania. Tym samym nie mogliśmy wziąć udziału w głosowaniu dotyczącym normy OOXML...