O Płatniku i ZUS z neutralnością i otwartością w tle

Tak. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wprowadził w systemie informatycznym funkcję, dzięki której nie będzie przyjmował dokumentów ubezpieczeniowych "z poważnymi błędami". Jutro zaś (tj. 24 listopada) o godzinie 11:00 w Sądzie Rejonowym dla Warszawy - Mokotowa (Warszawa, ul. Ogrodowa 51 A) odbędzie się rozprawa w sprawie z powództwa Sergiusza Pawłowicza przeciwko ZUS o udostępnienie specyfikacji technicznej protokołu KSI MAIL. Toczy się spór o „otwartość” i neutralność technologiczną. Atmosfera się zagęszcza. Problem w tym, że nie wystarczy jakiegoś rozwiązania nazwać "otwartym", by istotnie takim właśnie było.

Opisując nowe funkcje Płatnika Rzeczpospolita w artykule Błędne dokumenty zostaną odesłane pisze: "Błędami krytycznymi są niektóre nieprawidłowości uniemożliwiające zapisanie dokumentów ubezpieczeniowych w systemie informatycznym ZUS, czyli brak wypełnionego pola identyfikatora (np. nazwiska lub nazwy firmy, PESEL, NIP), brak kodu tytułu ubezpieczenia, wpisanie liter w pole, w którym znajdować się powinny tylko cyfry, lub użycie przy wypełnianiu dokumentu niedozwolonych znaków (np. , =,, |, _, (c) ", (r), ). Błędem jest również przesłanie dokumentów z nieaktualnej wersji programu Płatnik. Obecnie trzeba posługiwać się wersją 6.04.001.".

Jeśli zaś chodzi o rozprawę w sprawie udostępnienia informacji publicznej, to jest to kontynuacja (już przed sądem powszechnym) sprawy, która przed NSA w dwóch przypadkach skończyła się fiaskiem (tj. nie udało się na podstawie przepisów administracyjnoprawnych uzyskać informacji na temat specyfikacji Płatnika, gdyż wystarczy zasłonić się tajemnicą prawnie chronioną, by sąd administracyjny uznał, że nic nie może zrobić; por. NSA umywa ręce). Pierwsza rozprawa w procesie cywilnym odbyła się w połowie grudnia 2004 roku! (Dzisiaj parę rzeczy ważnych, a wcześniej Dalsze losy bojów o Płatnika; sygn. akt XVI C P42/04).

Screenshot ekranu "O programie" programu Płatnik. Autorskie prawa są chronione, zaś każdy przedsiębiorca zatrudniający określoną ilość pracowników z tego programu musi korzystać. Nie ma alternatywy.

Po uchwaleniu ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne wydawało się, że jest szansa na wprowadzenie "neutralności technologicznej" w kontaktach z ZUS. Rzecznik ZUS, Przemysław Przybylski mówił wówczas: "Od lipca 2007 roku płatnicy składek przy przesyłaniu do ZUS dokumentów będą mogli korzystać z oprogramowania dowolnych producentów, działającego w różnych systemach operacyjnych".

Art. 40. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z późn. zm.9)) wprowadza się następujące zmiany:
(...)
5) w art. 47a:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Z zastrzeżeniem ust. 1a-3, płatnicy składek są obowiązani przekazywać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 36 ust. 10, imienne raporty miesięczne, o których mowa w art. 41 ust. 3, deklaracje rozliczeniowe, o których mowa w art. 46 ust. 4, inne dokumenty niezbędne do prowadzenia kont płatników składek i kont ubezpieczonych oraz korekty tych dokumentów poprzez transmisję danych w formie dokumentu elektronicznego z oprogramowania, którego zgodność z wymaganiami określonymi przez Zakład na podstawie art. 13 ust. 2 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne została potwierdzona w sposób określony w art. 21 i 22 tej ustawy.",

Art. 40, ma wejść w życie po upływie 27 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy o informatyzacji (a ta została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z dnia 20 kwietnia 2005 r.). Dziś mówi się, że ustawa o informatyzacji winna zostać zmieniona. Spodziewamy się, że stosowną nowelizację Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji ujawni na początku roku 2007. Pewnie przepis, który ma wejść w życie zostanie zmieniony zanim zacznie obowiązywać.

Można jeszcze pokazać tło aktualnej sytuacji. 20 listopada 2006 roku (jak czytam: zgodnie z europejskim modelem współpracy sektora publicznego, prywatnego i badawczo-rozwojowego) powstała Polska Platforma e-Integracji. Platforma stawia sobie za cel realizację innowacyjnych projektów, zwalczanie cyfrowego wykluczenia w Polsce oraz badania nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego na poziomie krajowym i regionalnym.

W nadesłanej do wykorzystania notatce na temat prac Platformy czytam:

Udział w nich zadeklarowały także m.in.: firmy: KGHM Polska Miedź, Microsoft Polska, PROKOM Software, SPIN SA, Instytut Systemów Sterowania, Instytut Logistyki i Magazynowania, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej, IPPT PAN oraz Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Koordynatorem prac Platformy jest Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”. Udział w pracach Platformy jest otwarty dla innych podmiotów działających na polu e-Integracji w Polsce.

Druga informacja kontekstowa, to news na temat spotkania Premiera Ludwika Dorna z p. Kevinem Turnerem, Dyrektorem Zarządzającym Microsoft Corporation (przebywającego z wizytą w Warszawie). Podczas tego spotkania omówiono działania firmy Microsoft Corporation na rynku polskim "jakie miały miejsce od czasu spotkania pana premiera z Billem Gatesem w lutym br. oraz propozycje dalszego rozwinięcia współpracy". W tym doniesieniu istotna też jest informacja, która znalazła się na końcu ministerialnej notatki:

W trakcie rozmowy została też przedstawiona inicjatywa powołania Centrum Otwartych Rozwiązań dla e-Administracji, która pozwoliłaby samorządom zdecydowanie zmniejszyć koszty wdrażania rozwiązań informatycznych. Microsoft zobowiązał się do sfinansowania pierwszego projektu i promowania idei tworzenia rozwiązań, które obejmowałyby nie tylko samo oprogramowanie, ale także dokumentację, szkolenia i dalszy rozwój. Premier wyraził nadzieję, że takie inicjatywy nie tylko pozwolą na praktyczne i tanie wdrożenie najnowszych technologii, ale także przyczynią się do budowania kadr informatycznych w administracji. Podkreślił przy tym nadrzędną zasadę neutralności technologicznej państwa, ale wyraził zadowolenie z faktu, że światowi liderzy technologii poważnie traktują idee interoperacyjności i szczególne potrzeby polskiego rynku.

Jak czytam w relacji Computerworlda: "...Centrum Otwartych Rozwiązań dla e-administracji ma na celu obniżenie kosztów wdrażania systemów informatycznych przede wszystkim w samorządach. "Jest to inicjatywa neutralna technologicznie i będzie otwarta na innych dostawców" - podkreślił Ludwik Dorn".

Otwartość rozwiązań, neutralność technologiczna... Otwartość nie jedno ma imię. Wiele zależy od tego jakim znaczeniem dostępności, neutralności i otwartości będziemy się posługiwać. Można to prześledzić na przykałdzie walki "standardów". Z jednej strony jest ODF (czyli Open Document Format; por. ISO 26300), z drugiej Open XML (wspierany przez Microsoft). Niektórzy podnoszą, że użycie "open" w nazwie implementacji wewnętrznego formatu korporacji jest pewnego rodzaju "dezinformacją" (por. Fakty na temat MS Office Open XML Translator). Ja zaś uważam, że ważne są otwarte standardy. Przekonują mnie postulaty zawarte w the Communication on interoperability for pan – European eGovernment services (COM (2006) 45 final) (por. Standardy w egovernment - czy mogę mieć wrażenie manipulacji?). W Uchwale nr 4 Walnego Zgromadzenia Internet Society Poland z dnia 28 stycznia 2006 roku przywołano wskazaną wyżej Rekomendację, która dotyczy minimalnych warunków, jakie musi spełniać specyfikacja, by standard został uznany za otwarty:

Minimalne warunki, jakie musi spełniać specyfikacja by standard był uznawany za otwarty:

• standard został ustanowiony i jest utrzymywany przez niedochodową organizację, a jego zmiany odbywają się w drodze otwartego procesu podejmowania decyzji (konsensusu, decyzji większościowych itp.) w którym mogą uczestniczyć wszyscy zainteresowani.
• standard został opublikowany i jego specyfikacja jest dostępna albo bezpłatnie albo po cenie wykonania kopii. Musi być dozwolone by każdy mógł go kopiować, dystrybuować i używać bez opłaty lub w cenie pokrywającej jedynie koszty operacyjne.
• prawa wyłączne, np. prawa patentowe gdyby odnosiły się do standardu lub jego części są udostępniane na zasadach nieodwołalnej bezpłatnej licencji.
• nie ma żadnych ograniczeń do wykorzystania standardu w innych standardach.

Niekompatybilność rozwiązania w połączeniu z prawami własności intelektualnej stanowi dziś silny oręż w walce o rynek. Jeśli mamy przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu, jeśli mamy rozwijać społeczeństwo informacyjne - przynajmniej administracja publiczna winna w kontaktach z obywatelami kierować się zasadą neutralności technologicznej państwa (por. felieton: Głos za uznaniem neutralności technologicznej za priorytet) i korzystać z takich standardów (już nie trzeba dodawać, że otwartych), które nie są objęte monopolem autorskim, nie są objęte prawami z patentów (chociaż w Polsce nie można patentować ani algorytmów, ani programów komputerowych, gdyż te nie są wynalazkami; por. Listopadowy Plebiscyt na Najbardziej Software'owy Polski Patent), których dokumentacja jest powszechnie dostępna, najlepiej nieodpłatnie (a jeśli nie byłaby chroniona prawami własności intelektualnej - każdy mógłby opublikować taką specyfikację na własnej stronie internetowej - co przyczyniło by się do wręcz nieodpłatności dostępu do takich dokumentów).

Czy tego typu tezy można przypisać anarchistom? Ponoć są takie osoby, które chciałyby i mnie przypiąć taką łatkę (łatwiej można by dyskredytować tezy związane z neutralnością technologiczną). Nie jestem anarchistą. Podobnie jak nie muszą być anarchistami osoby, które mówią o wolnej konkurencji, poszanowaniu praw jednostki, równości obywateli wobec prawa (w tym o równym dostępie obywateli do administracji publicznej), zakazie dyskryminacji… Ah. I nie jestem związany z Ruchem na Rzecz Wolnego Oprogramowania (RWO). Piszę o tym na wszelki wypadek, bo słyszałem, że jestem związany, a nie jestem.

Trochę odbiegłem od tematu Płatnika i ZUS. Relacje dotyczące postępowań administracyjnoprawnych związanych z nimi, a także komentarze pokrewne można znaleźć m.in. w notatkach:

• Rozprawa w sprawie ZUS
• ZUS nie ma pojęcia!
• ISOC Polska vs ZUS
• ISOC vs. ZUS
• ZUS o Janosiku
• Janosik v. ZUS
• ZUS odmawia... Co to znaczy?
• ZUS przez Sieć
• ZUS i Microsoft
• ZUS: oficjalne stanowisko
• Sprawa ZUS w prokuraturze
• Odpowiedz odmowna z ZUS
• Wynik sprawy ISOC v. ZUS
• NSA przyjął pozew w sprawie ZUS
• Elektroniczny ZUS
• Kolejna grupa zobowiązana wobec ZUS
• ZUS rekonfiguruje się
• Kiedy neutralny Płatnik?
• Ciąg dalszy ZUSu
• Kłopoty z downloadem Płatnika
• Sprawy przed NSA (Płatnik)
• NSA i płatnik
• Monopol płatnika
• Janosik vs. Płatnik cd.
• Płatnik - przekaz elektroniczny
• Ustawa o informatyzacji - II czytanie
• O Janosiku
• NSA vs. GIODO (z ZUSem w tle)
• Janosik 0.0.2
• Spór o Janosika cd.
• Płatnik nie jedyny?