Sporu o pieniądze w społeczeństwie informacyjnym ciąg dalszy

21 października weszła w życie nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ta nowelizacja wprowadza "nowe" zasady działania Komisji Prawa Autorskiego, zaś potrzeba ustalenia "nowych" zasad wzięła się stąd, że w 2006 roku Trybunał Konstytucyjny uznał niektóre przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych za niezgodne z Konstytucją RP. Trochę trwało w Sejmie, zanim wreszcie w jakiś sposób te kwestie uregulowano na nowo. Spodziewamy się, że w niedalekiej przyszłości Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosi rozpoczęcie procedury powoływania arbitrów Komisji. Tymczasem sporów o konstytucyjność przepisów prawa autorskiego jeszcze nie koniec. Oto Konsorcjum Przyjazne Prawo Autorskie poprosiło Rzecznika Praw Obywatelskich o skierowanie nowej ustawy do Trybunału Konstytucyjnego.

Najpierw rzecz o tym, co wynika z ustawy, która zaczęła właśnie swój nowy żywot. Zgodnie z art 110² ustawy Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ogłasza w co najmniej dwóch drukowanych dziennikach o zasięgu ogólnopolskim oraz w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie podmiotowej, nie później niż na 60 dni przed upływem kadencji Komisji, informację o rozpoczęciu procedury powoływania arbitrów Komisji i wyznacza termin do przedstawiania kandydatów, nie krótszy niż 30 dni od dnia publikacji ogłoszenia.

Do zadań Komisji należy:

• rozpatrywanie spraw o zatwierdzanie i zmianę zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych;
• rozstrzyganie sporów dotyczących stosowania tabel
• rozstrzyganie sporów związanych z zawarciem umowy, o której mowa w art. 211 ust. 1 ustawy;
• wskazywanie organizacji właściwej w rozumieniu ustawy, w przypadku, o którym mowa w art. 107;
• rozpatrywanie spraw o odtworzenie akt oraz uzupełnienie lub sprostowanie orzeczenia Komisji;
• rozpatrywanie spraw o wykładnię orzeczenia Komisji.

Wedle obowiązujących dziś przepisów Kandydatów na arbitrów Komisji mogą przedstawiać:

• organizacje zbiorowego zarządzania;
• stowarzyszenia twórców, artystów wykonawców i producentów;
• organizacje zrzeszające podmioty korzystające z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych;
• organizacje radiowe i telewizyjne.

Po tym, jak uprawnieni zgłoszą już kandydatury Arbitrów - minister powoła do Komisji piętnastu arbitrów spośród kandydatów przedstawionych przez podmioty wymienione w pierwszych dwóch punktach oraz piętnastu arbitrów przedstawionych przez podmioty wymienione w pozostałych dwóch punktach.

Będzie zatem piętnastu do piętnastu, ale np. sprawy o zatwierdzanie tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych rozpatruje zespół orzekający Komisji w składzie pięcioosobowym... A na przykład organizację właściwą w rozumieniu ustawy, w przypadkach, o których mowa w art. 107, wskazuje zespół orzekający Komisji w składzie dwóch arbitrów Komisji oraz przewodniczącego zespołu, wyznaczonych z listy arbitrów Komisji przez przewodniczącego Komisji...

Nowe przepisy uchwalono w efekcie wcześniejszej batalii Konsorcjum, którego etapem był m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego (SK 40/04) z 24 stycznia 2006 r. (por. Przepisy prawa autorskiego niezgodne z Konstytucją i konsultacje społeczne). Po wyroku kwestia poprawienia systemu prawnego trafiła do Sejmu RP. W 2007 roku odbyło się publiczne wysłuchanie w tej sprawie (por. Kilka luźnych zdań po publicznym wysłuchaniu). Wówczas miałem możliwość wygłoszenia następującej tezy w imieniu Internet Society Poland:

Tabele wynagrodzeń wpływają bezpośrednio na koszt dostępu do dóbr kultury, dlatego Internet Society Poland postuluje wprowadzenie rozwiązań legislacyjnych, które - poza równoważeniem takich grup interesów jak autorzy i pośrednicy - zagwarantują również interesy konsumentów. Proponowanym przez nas rozwiązaniem jest włączenie organizacji reprezentujących konsumentów oraz użytkowników utworów do składu Komisji Prawa Autorskiego, a także wprowadzenie przedstawicieli tych organizacji do zespołu orzekającego, który wyznaczany jest przez ministra właściwego ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego - na analogicznych zasadach, jak w przypadku dwóch pozostałych grup interesów.

Pytanie, czy pojęcie "użytkownika" ogranicza się dziś tylko do tych podmiotów, które w istocie zobowiązane są różnymi przepisami do zasilania systemu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi stosownymi wpłatami, nadal pozostaje aktualne. Wcześniej system stał na jednej nodze, dziś na dwóch. Wprowadzenie trzeciej nogi do systemu ustalania tabel mogłoby dopuścić do tego procesu wszystkich zainteresowanych.

Z dziś opublikowanego w Rzeczpospolitej tekstu pt. Prawo autorskie do Trybunału dowiecie się Państwo, że Konsorcjum podjęło kolejne działania zmierzające do wskazania w systemie kolejnych, niekonstytucyjnych przepisów. Główna teza streszczona została w następującym akapicie:

Konsorcjum ma wiele uwag do znowelizowanej ustawy, główna dotyczy jednak tego, że tabele stawek, według których platformy cyfrowe i telewizje kablowe wypłacają tantiemy organizacjom zbiorowego zarządzania (czyli tzw. OZZ, jak ZAiKS i Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych), mogą teraz ustalać tylko wspomniane organizacje. W sytuacji niezgody na zaproponowane warunki, operatorzy mogą tylko wnioskować do sądu o odrzucenie tabel, ale swoich propozycji składać nie mogą.

Konsorcjum zatem również wskazuje na brak "równości broni". I to jest właśnie kluczowa sprawa. Jak relacjonuje Rzeczpospolita: obecne przepisy są - zdaniem PIKE - niezgodne z Konstytucją, gdyż "prowadzą do nierównego traktowania".

Tymczasem w dniu wejścia w życie przepisów nowelizacji Trybunał Sprawiedliwości dokonał wyrokiem wykładni przepisów dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (por. Trybunał Sprawiedliwości o opłatach licencyjnych za kopie na użytek prywatny (C-467/08)).

Wobec faktu, że Na świecie są miliardy twórców zadumę musi budzić fakt, że nadal organizacje zbiorowego zarządzania wybierają sobie tych, których mają ochotę dopuścić do partycypacji w systemie (por. O tym, że KOPIPOL ogłosił przystąpienie do wypłat należnych (niektórym) Twórcom).

Atmosfera wokół pieniędzy związanych z obiegiem informacji w społeczeństwie informacyjnym zagęszcza się.

W tym kontekście przeczytaj również:

• Urzędowe ustalanie cen korzystania z informacji w regulacjach re-use i prawa autorskiego
• Ile i kogo będzie kosztował system re-use w Polsce?