Nie wystarczy komunikat, że "państwo zdało egzamin" i "działa normalnie"

Zastanawiam się, gdzie szukać prawdziwych, sprawdzonych i rzetelnych informacji na temat sytuacji w kraju. Media (również te społecznościowe) powielają plotki, przypuszczenia i spekulacje. Pojawiają się coraz liczniejsze teorie spiskowe, które dotyczą okoliczności katastrofy prezydenckiego samolotu. Brak rzeczowej, ale jednak niezwłocznej reakcji, potęguje - tak to odbieram - destabilizację państwa. Śmierć tylu ważnych osób w kraju, śmierć na terytorium innego państwa, w czasie sporu politycznego, który - w istocie - jest sporem o władzę, prowokuje ludzi do stawiania rozlicznych pytań. Nie znajdując odpowiedzi zastanawiają się dlaczego ich nie znajdują. To nakręca spiralę niepokoju. Taki rodzaj kryzysu, jaki zdarzył się kilka dni temu w Polsce, jest chyba niespotykany w skali świata i chyba również w skali historycznej. Jeśli przedsiębiorstwo znajduje się w trudnej dla niego sytuacji, również tej informacyjnej, wdraża przygotowane wcześniej procedury zarządzania sytuacjami kryzysowymi. Na smoleńską tragedię nikt nie był przygotowany (sam w pierwszym odruchu myślałem, że to się nie dzieje naprawdę), a - mam takie wrażenie - wdrożenie skuteczniejszego zarządzania sytuacją kryzysową w państwie bardzo by się teraz przydało.

Pierwszą osobą w państwie jest dziś Marszałek Sejmu, który pełni również funkcję Prezydenta RP. Aby zatem dowiedzieć się czegoś o sytuacji wchodzę na stronę internetową Sejmu. Nie znajduję tam żadnych informacji, które prezentowałyby aktualną sytuacje, nie ma tam komunikatów dotyczących niedawnych wydarzeń w Smoleńsku. Odwiedzam zatem stronę Prezydenta RP. Strona jest w żałobie i informuje o pogrzebach i pożegnaniach. Nie odnotowano tam nawet informacji o powołaniu nowego szefa Kancelarii Prezydenta. Informacja o tym, że p. Jacek Michałowski jest pełniącym obowiązki szefa Kancelarii Prezydenta znajduje się jedynie w opublikowanym na prezydenckich stronach "przedruku" wczorajszej depeszy PAP na temat pożegnania ministra Władysława Stasiaka. Na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Kancelarii Prezydenta, w menu Kierownictwo Kancelarii Prezydenta RP znajdują się nadal nazwiska zmarłych ministrów.

Zrobiony w dniu 21 kwietnia screenshot pogrążonej w żałobie strony Biuletynu Informacji Publicznej Kancelarii Prezydenta RP, przedstawiającej nieaktualne informacje na temat kierownictwa Kancelarii Prezydenta RP.

Na stronach prezydenckiego Biura Bezpieczeństwa Narodowego żałoba. Dopiero dziś odbędzie się pogrzeb ministra Aleksandra Szczygło.

Screenshot strony internetowej Biura Bezpieczeństwa Narodowego

W "serwisie własnym" (innym niż BIP) Prezesa Rady Ministrów kolejne notatki na temat udziału premiera w kolejnych pogrzebach. Wśród nich jest krótka informacja, relacjonująca wczorajsze posiedzenie Rady Ministrów. Czytamy tam:

Podczas dzisiejszego posiedzenia Rada Ministrów wysłuchała informacji na temat prac Międzyresortowego zespołu do spraw koordynacji działań podejmowanych w związku z tragicznym wypadkiem lotniczym pod Smoleńskiem.

Minister Michał Boni poinformował o działaniach rządu skierowanych do rodzin osób tragicznie zmarłych. Podkreślił, że wsparcie materialne jest udzielane sukcesywnie. W chwili obecnej 86 osób otrzymało rządową pomoc specjalną w wysokości 40 tys. zł. W ciągu kolejnych dni zapadnie decyzja dotycząca przyznania rent specjalnych prezesa Rady Ministrów. Dodatkowo przygotowywane są rozwiązania dotyczące systemu stypendialnego dla uczących się dzieci ofiar katastrofy.

Rząd finansuje ponadto koszty uroczystości pogrzebowych oraz koszt związane z pochówkiem osób tragicznie zmarłych. Z budżetu państwa na ten cel przeznaczono 20 mln zł.

Członkowie Rady Ministrów będą uczestniczyli w uroczystościach pogrzebowych osób tragicznie zmarłych.

Wiadomości na stronie Premiera:

Screenshot fragmentu strony internetowej premier.gov.pl. Jest też klip z Wystąpienia premiera na uroczystości losowania grup eliminacyjnych EURO 2012 oraz Wywiad premiera dla TVP 2 z drugiego kwietnia...

Zastanawiam się, gdzie mam szukać oficjalnych informacji na temat działań państwa? Jest komunikat personalny z 19 kwietnia, zgodnie z którym "Prezes Rady Ministrów Donald Tusk powołał – z dniem 12 kwietnia 2010 r. – pana Marka Komorowskiego na stanowisko zastępcy dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa" (w grudniu zeszłego roku w RCB były dość istotne zmiany w kierownictwie; media wówczas pisały: Dziwna dymisja. Premier wyrzucił eksperta).

Jeszcze kilka dni temu odwiedzając strony rcb.gov.pl nie widziałem tam nic - być może zbyt wiele osób chciało odwiedzić stronę(?). Sprawdzam dzisiaj. Są komunikaty. Jest też opublikowany 16 kwietnia 2009 roku (rok temu) tekst Sytuacje kryzysowe w kraju:

Podstrona „Sytuacje kryzysowe w kraju" serwisu internetowego RCB przeznaczona jest m.in. do gromadzenia i wymiany doświadczeń, dobrych praktyk oraz sprawdzonych rozwiązań w dziedzinie zarządzania kryzysowego i bezpieczeństwa, w wymiarze krajowym i międzynarodowym.

Wymianie doświadczeń służyć ma przede wszystkim dział ANALIZA PRZYPADKÓW, który obejmuje w szczególności problematykę reagowania na sytuacje kryzysowe, ratownictwa medycznego, ochrony ludności, a także profilaktykę w zakresie bezpieczeństwa.

Planujemy utworzyć dział REKOMENDACJE, który będzie zawierał m.in. wnioski wypracowane w wyniku spotkań Rządowego Centrum Bezpieczeństwa z Dyrektorami Wydziałów Zarządzania Kryzysowego i Bezpieczeństwa UW.

Do współpracy merytorycznej przy tworzeniu strony zapraszamy także inne podmioty realizujące zadania w zakresie zarządzania kryzysowego, zwłaszcza jednostki samorządu terytorialnego.

W celu przesłania do RCB propozycji materiałów uprzejmie prosimy o skorzystanie z zamieszczonych tutaj formularzy (analiza przypadku i dobre praktyki), a następnie przesłanie ich wersji elektronicznej (wraz z plikami audiowizualnymi) na adres: dyzurny@rcb.gov.pl. Przesłane przez Państwa materiały będą zamieszczane w dziale ANALIZA PRZYPADKÓW oraz w dziale DOBRE PRAKTYKI, który zostanie utworzony.

W Analizach przypadku kilka wpisów. Ostatni z czerwca 2009 roku.

Na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - pogrzeby:

Screenshot strony internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

Jak to powinno wyglądać? Jak w takich sytuacjach, gdy - wobec alternatywnych w stosunku do instytucjonalnych mediów - kanałów wymiany informacji siana jest dezinformacja, gdy publikowane są jakieś, niesprawdzone, ale chętnie powielane materiały, bez podania źródła, bez sprawdzenia, bez... odpowiedzialności (np. tekst Andriej Mendierej – autor filmu amatorskiego ze Smoleńska nie żyje?), jak w takich warunkach powinny działać instytucje państwowe? Czy ktoś na bieżąco i systematycznie powinien jakoś ustosunkowywać się do coraz dłuższych list pytań, wśród których pojawiają się również np. sugestie zaangażowania Rosji w smoleńską katastrofę? Ludzie czytają takie teksty, jak Niestosowne pytania, niewygodne informacje Kataryny, Długie ręce FSB? Piotra Jakuckiego, W kręgu podejrzeń Marka Jana Chodakiewicza, itp., itd. Nie znajdują kontrargumentów, nie znajdują punktu odniesienia (w Sieci, jak to w Sieci, można znaleźć kilkanaście różnych "list dialogowych" do filmiku przedstawiające pierwsze minuty po katastrofie; ludzie tam umieszczają takie konfabulacje, że aż brak słów, ale inni biorą to za "dobrą monetę", podobnie jak nazwanie widocznej na filmie części ogonowej kadłuba mianem kabiny pilotów). Przy takiej dezinformacji nie można się dziwić, że ludzie się boją. Wielu kusi wniosek znany ze starego przysłowia, że "w mętnej wodzie dobrze się łowi ryby". To zaś jeszcze bardziej nakręca spiralę spekulacji.

Skoro mowa o filmie utrwalonym kilka minut po katastrofie przez bliżej nieznanego Rosjanina: dlaczego Radio ZET dowiedziało się - jak to stwierdziły Wiadomości Onet.pl - "nieoficjalnie", że prokuratura wojskowa zbada ten film? Na tym filmie wiele osób (łącznie ze mną) usłyszało odgłos "strzałów"? Dlaczego Radio ZET oraz wszyscy inni obywatele nie mogą się o takich sprawach dowiadywać oficjalnie z rzetelnego, sprawdzonego, biorącego odpowiedzialność za informacje źródła? Wydaje się, że same media są skołowane i nie są w stanie nadążyć. W tekście Amatorski film ze Smoleńska pod okiem prokuratury, który opublikowany jest na stronach Radia ZET, nie ma słowa o tym, że radio to dowiedziało się nieoficjalnie. Cytowany jest za to pułkownik Jerzy Artymiak z Naczelnej Prokuratury Wojskowej, który wypowiada się na temat filmu w bezpośredniej rozmowie. Wypowiada się zatem oficjalnie, czy nieoficjalnie? Czy jest gdzieś oficjalny komunikat na ten temat? Ktoś, kto nerwowo usiłuje znaleźć jakieś informacje, nie znajdzie ich na stronach Naczelnej Prokuratury Wojskowej, ponieważ Komunikaty rzecznika prasowego nie rzucają się w oczy. Ale nawet, gdy już się je znajdzie, to brak tam komunikatu potwierdzającego słowa płk Artymiaka. W dziale Sprostowania Rzecznika zieje biała dziura informacyjna:

Screenshot działu sprostowania rzecznika, znajdującego się na stronie internetowej Naczelnej Prokuratury Wojskowej.

Rozumiem tezy, które opublikowano w komunikacie z 15 kwietnia 2010 roku. Czytamy tam m.in. następujące słowa płk Krzysztofa Parulskiego:

(...)
Szanowni Państwo zawsze podkreślałem, że stawianie na wstępnym etapie jakichkolwiek wniosków co do przyczyn katastrofy ocenić należy jako niedopuszczalne.
Pomimo wykonania ogromnej pracy śledztwo prokuratorskie tak naprawdę dopiero nabiera dynamiki. Pojawiające się doniesienia o rzekomych ustaleniach dotyczących przyczyn katastrofy należy traktować jedynie w kategoriach nieuprawnionych spekulacji, nieodnoszących się do dotychczasowych ustaleń.

Proszę, a wręcz apeluję o przyjęcie do świadomości, że tego typu insynuacje mogą jedynie skrzywdzić najbliższych ofiar katastrofy.

Rozumiejąc oczywiste zainteresowanie opinii publicznej okolicznościami tej tragedii chciałbym przekazywać Państwu informacje tylko jednoznacznie potwierdzone, oczywiście jeśli ich ujawnienie nie zakłóci prawidłowego toku prowadzonego śledztwa. Myślę, że najbardziej optymalną formą ich przekazywania będą oświadczenia Naczelnego Prokuratora Wojskowego.

Po tym oświadczeniu pojawiły się jeszcze dwa krótkie oświadczenia... Zbyt mało i zbyt krótko, by uspokoić zaniepokojonych.

Poza naciskiem na edukację medialną samych obywateli (por. Lekcja - jeśli mamy jakąś wynieść), m.in. w takim zakresie, by lepiej potrafili odróżniać informacje rzetelne od tych wyssanych z palca (por. Dotrzeć do źródła) również organizacja państwowa musi być przygotowane na "trudne informacyjnie dni" i wcale nie mam na myśli sztucznego uspokajania. Nie wystarczy jedna lub druga informacja wypowiedziana przez polityka, że "państwo zdało egzamin" i "działa normalnie", nie wystarczą PR-owskie próby puszczania wizerunkowych, w gruncie rzeczy anonimowych, a więc i nieodpowiedzialnych, komunikatów w serwisach takich, jak Twitter czy Blip... Potrzebna jest spójna, rzetelna, aktualna, dostępna informacja na temat tego, co się dzieje. Temu miał służyć system Biuletynu Informacji Publicznej, ale - jak wiadomo - jest on dysfunkcyjny.

W tekście Zdany egzamin z tragedii cytowany jest p. Marek Komorowski z RCB:

- Być może nie wszystko się udało, ale ta tragedia przerosła wszystkich - mówi Marek Komorowski z RCB. Pytany, czy państwo zdało egzamin, nie ma wątpliwości: Tak, zdało.

Wiem, że zrobiono wiele i ludzie ciężko pracują, jednak egzamin się jeszcze nie skończył.