Po wczorajszej debacie w sprawie "Dziennik vs. Kataryna"

Chociaż dzień po debacie dowiedzieliśmy się, że Dziennik kończy swoją działalność, a pracę straciło kierownictwo gazety, to jednak - jak uważam - nie jest to informacja, z której powinniśmy się cieszyć. Być może rozpętanie sprawy "Dziennik vs Kataryna" było formą podbicia ceny w negocjacjach, być może nie było, ale to nie jest przedmiotem rozważań w niniejszym serwisie. Problem pozostaje: jakie są ramy działalności prasowej w swoistym konflikcie mediów instytucjonalnych z mediami nowymi? Czy istnieje prawo do anonimowej komunikacji i czy w każdych warunkach można ujawniać tożsamość komentatorów? Ten problem będzie istniał długo po tym, jak Dziennik połączy się z Gazetą Prawną. Wczoraj w Domu Dziennikarza przy ul. Foksal ustawiono aż osiem kamer. Część z nich należała do "internautów". Dlatego dziś każdy zainteresowany może obejrzeć relacje i wyrobić sobie własne zdanie.

Na początek informacja, którą opublikowała dziś Gazeta.pl za PAP: Koniec "Dziennika". Od jesieni nowa gazeta Springera i Inforu. Z tego tekstu można dowiedzieć się, że wydawnictwo Axel Springer Polska obejmie 49 proc. udziałów w spółce Infor Biznes, do której wniesie "Dziennik Polska Europa Świat" oraz że podpisanie takiej umowy wiąże się z szybkimi zmianami personalnymi w kierownictwie "Dziennika". W oczywisty sposób te działania na rynku wydawniczym nie są skutkiem ujawnienia danych jednej z internetowych komentatorek. Negocjacje w takich sprawach toczą się długo, znacznie dłużej niż trwa dyskusja, która komentowałem w tekście Gruby pancerz, stopery w uszy i wycieraczki antyplwocinowe dla wolności słowa

Odnośnie wczorajszej konferencji Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich pt. Co wolno Katarynie, a co wolno "Dziennikowi" - opublikowano z niej szereg relacji. Dwie z nich to w istocie zarejestrowany (prawie) pełny przebieg dyskusji. Jeśli ktoś jest zainteresowany jak ona przebiegała może sięgnąć do materiałów opublikowanych w serwisie Polityczni.pl, może również sięgnąć do materiału opublikowanego przez Maćka Budzicha - Co wolno Katarynie, a co wolno „Dziennikowi (video). Ten ostatni materiał da się zagnieździć w treści innej strony internetowej, co niniejszym uczynię:

Materiał zarejestrowany przez Maćka Budzicha i opublikowany w serwisie Mediafun. Na obejrzenie tego materiału należy przeznaczyć około dwóch godzin.

Piotr Waglowski: Co wolno Katarynie, a co Dziennikowi - nagranie mojego wystąpienia, opublikowane w serwisie Vimeo. Na jego obejrzenie należy przeznaczyć 14 minut.

Na zakończenie kilka uwag.

W swoim wyroku z dnia 10 listopada 2004 r. (Sygn. akt Kp 1/04) Trybunał Konstytucyjny stwierdził:

W odróżnieniu od wolności stowarzyszania się, ale także i od wszelkich zgromadzeń czy zebrań o charakterze prywatnym, gdzie ustalenie tożsamości osoby uczestniczącej jest czymś oczywistym lub co najmniej czymś w pełni dopuszczalnym i możliwym, uczestnictwo w zgromadzeniu publicznym nie jest określone imiennie, jest anonimowe, podczas gdy uczestnictwo w zebraniu prywatnym jest nominatywne i osobiste (zob. J. Israel, Droits des libertés fondamentales, Paris 1998, s. 492, w ślad za orzecznictwem francuskiej Rady Stanu). Tak pojmowany anonimowy charakter uczestnictwa w zgromadzeniu publicznym jest ważnym elementem treści normatywnej konstytucyjnej wolności zgromadzeń, jest przejawem wolności, z którego jednostka (obywatel) może skorzystać.

Uważam, że podobnie jak anonimowy charakter uczestnictwa w zgromadzeniu publicznym wspiera konstytucyjną wolność zgromadzeń, tak anonimowy charakter komunikacji wspiera konstytucyjną wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

Wolność słowa nie ma charakteru bezwzględnego - są sytuacje, w której można ją ograniczyć. Podobnie jak ograniczeniu może podlegać prawo do anonimowej komunikacji. Jedną z takich sytuacji jest konflikt z innymi prawnie chronionymi prawami i wolnościami, a wśród tych praw jest prawo do poszukiwania ochrony w sądzie. Wskazywałem kilkakrotnie w tym serwisie na wydany w grudniu zeszłego roku wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie K.U. przeciwko Finlandii (Application no. 2872/02) - tu jest opisany problem.

Prasa ma obowiązek chronić prywatność. Osoby pełniące funkcje publiczne spotykają się z większym zainteresowaniem mediów, ale - jak wynika z orzecznictwa - nawet jeśli ktoś jest osobą powszechnie znaną - jej również przysługuje prawo do prywatności. W tym sensie należy rozróżnić trzy kategorie: osoby pełniące funkcje publiczne, osoby publiczne oraz osoby powszechnie znane. W przypadku każdej z tych kategorii mamy inny zakres przysługującej ochrony (por. m.in. Interpelacja w sprawie internetowych serwisów plotkarskich, takich jak Pudelek, Plotek, Kaprysek). Uważam, że Kataryna jest osobą powszechnie znaną (nawet jeśli znamy jej jedynie pseudonim), a więc korzysta z pełnego prawa do prywatności. Ktoś może analizować, czy jeśli osobą tą jest prezes działającej w Polsce fundacji, to czy taka osoba jest osobą publiczną. Uważam, że w tym przypadku Kataryna nie jest osobą publiczną (ale chętnie poznam argumenty przeciwników). Z całą pewnością nie jest też osobą, która pełni funkcję publiczną.

Ważne jest też nawiązanie do Wyroku Sądu Najwyższego z 11 marca 2008 r. (sygn. II CSK 539/07), w którym sąd stwierdził

należy stwierdzić, że nazwa użytkownika będzie podlegała ochronie prawnej na takiej podstawie, na jakiej ochronie podlega nazwisko, pseudonim, czy też firma, pod którą osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą. Brak jest jednocześnie podstaw do traktowania samej nazwy użytkownika jako odrębnego dobra osobistego osoby fizycznej

Pseudonim, internetowy nick, stanowi - obok wizerunku, nazwiska, element określający tożsamość. Również osoba posługująca się pseudonimem (również tym internetowym) korzysta z prawa do ochrony na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych (w szczególności art 23 i 24 Kodeksu cywilnego).

Kataryna nie czuje się dziennikarzem i uważa, że nie jest związana Kartą Etyczną Mediów. Ja uważam inaczej, czemu dałem wyraz w poprzednich tekstach publikowanych w tym serwisie (w szczególności w tym o "grubym pancerzu", który podlinkowany jest powyżej).

I na koniec: "W polskim systemie prawnym brak powszechnie obowiązującego, jednolitego katalogu zasad etyki dziennikarskiej, który byłby źródłem norm prawnych adresowanych do dziennikarzy" - stwierdził Trybunał Konstytucyjny w Wyroku z 23 marca 2006 roku (sygn. akt K 4/06). Ale jednocześnie w innym wyroku (Wyrok z dnia 29 września 2008 r. Sygn. akt SK 52/05 - tu akurat oceniając problematykę autoryzacji wypowiedzi) Trybunał zauważył:

...w świetle art. 10 ust. 1 zdanie drugie prawa prasowego, dziennikarz ma obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową i zasadami współżycia społecznego, w granicach określonych przepisami prawa. Skodyfikowane normy etyczne dotyczące zawodu dziennikarza za jeden z istotnych jego obowiązków uznają przekazywanie rzetelnych i bezstronnych informacji (por. preambuła Kodeksu etyki dziennikarskiej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich z 2001 r.), poszukiwanie i publikowanie prawdy oraz umożliwienie każdemu człowiekowi realizacji jego prawa do uzyskania prawdziwej, pełnej i bezstronnej informacji (por. pkt 1 Dziennikarskiego kodeksu obyczajowego Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej z 1992 r.)....

Dlatego debata zorganizowana przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich była istotna, podobnie jak istotne dla praw i obowiązków dziennikarzy będzie to, czy SDP dokona oceny niedawnych wypadków oraz jaka to będzie ocena. Niezależnie od tego, czy Dziennik połączy się z Gazetą Prawną, czy się z nią nie połączy (ma się w tej sprawie wypowiedzieć Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, co przypomina nam wszystkim, że relacje na rynku prasowym również muszą być poddane ocenie prawa antymonopolowego).

Komentarze na podobny temat gromadzę w działach media oraz prasa niniejszego serwisu.