Od jutra rewolucja e-gov w Polsce, a przynajmniej: wchodzi w życie część noweli ustawy o informatyzacji...

Zgodnie z art. 15 przyjętej niedawno nowelizacji ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne: "ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 3, art. 4, art. 7, art. 8 i art. 10, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2011 r.". Ogłoszenie ustawy odnotowałem 3 miesiące temu. Oznacza to, że ustawa zacznie obowiązywać od jutra. To znaczy... Nie ma jeszcze wszystkich rozporządzeń wykonawczych i pewnie poczekamy na nie jeszcze chwilę. Można się za to przyglądać temu, co powinno zacząć jutro obowiązywać.

Nowelizacja definiuje "elektroniczną platformę usług administracji publicznej" jako "system teleinformatyczny, w którym instytucje publiczne udostępniają usługi przez pojedynczy punkt dostępowy w sieci Internet". W ustawie zdefiniowano "profil zaufany ePUAP" jako "zestaw informacji identyfikujących i opisujących podmiot lub osobę będącą użytkownikiem konta na ePUAP, który został w wiarygodny sposób potwierdzony przez organ podmiotu określonego w art. 2" (w art. 2 znajdują się podmioty realizujące zadania publiczne, do których stosuje się przepisy ustawy). Zdefiniowano (lub na nowo zdefiniowano) również takie pojęcia, jak: podpis potwierdzony profilem zaufanym ePUAP, podpis systemowy ePUAP, elektroniczna skrzynka podawcza, interoperacyjność, neutralność technologiczna, urzędowe poświadczenie odbioru, Krajowe Ramy Interoperacyjności. Przywołam te definicje:

podpis potwierdzony profilem zaufanym ePUAP - podpis złożony przez użytkownika konta ePUAP, do którego zostały dołączone informacje identyfikujące zawarte w profilu zaufanym ePUAP, a także:

a) jednoznacznie wskazujący profil zaufany ePUAP osoby, która wykonała podpis,

b) zawierający czas wykonania podpisu,

c) jednoznacznie identyfikujący konto ePUAP osoby, która wykonała podpis,

d) autoryzowany przez użytkownika konta ePUAP,

e) potwierdzony i chroniony podpisem systemowym ePUAP;

podpis systemowy ePUAP - podpis cyfrowy utworzony w bezpiecznym środowisku systemu ePUAP, zapewniający integralność i autentyczność wykonania operacji przez system ePUAP;

elektroniczna skrzynka podawcza – dostępny publicznie środek komunikacji elektronicznej służący do przekazywania dokumentu elektronicznego do podmiotu publicznego przy wykorzystaniu powszechnie dostępnego systemu teleinformatycznego;

interoperacyjność – zdolność różnych podmiotów oraz używanych przez nie systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych do współdziałania na rzecz osiągnięcia wzajemnie korzystnych i uzgodnionych celów, z uwzględnieniem współdzielenia informacji i wiedzy przez wspierane przez nie procesy biznesowe realizowane za pomocą wymiany danych za pośrednictwem wykorzystywanych przez te podmioty systemów teleinformatycznych;

neutralność technologiczna – zasada równego traktowania przez władze publiczne technologii teleinformatycznych i tworzenia warunków do ich uczciwej konkurencji, w tym zapobiegania możliwości eliminacji technologii konkurencyjnych przy rozbudowie i modyfikacji eksploatowanych systemów teleinformatycznych lub przy tworzeniu konkurencyjnych produktów i rozwiązań;

urzędowe poświadczenie odbioru – dane elektroniczne dołączone do dokumentu elektronicznego doręczonego podmiotowi publicznemu lub połączone z tym dokumentem w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana dokonana w tym dokumencie jest rozpoznawalna, określające:

a) pełną nazwę podmiotu publicznego, któremu doręczono dokument elektroniczny,

b) datę i godzinę doręczenia dokumentu elektronicznego rozumiane jako data i czas wprowadzenia albo przeniesienia dokumentu elektronicznego do systemu teleinformatycznego podmiotu publicznego,

c) datę i godzinę wytworzenia urzędowego poświadczenia odbioru;

Krajowe Ramy Interoperacyjności – zestaw wymagań semantycznych, organizacyjnych oraz technologicznych dotyczących interoperacyjności systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych.”;

Na co warto zwrócić uwagę?

Po pierwsze, na konsultowane nie tak dawno rozporządzenia (por. ePUAP: projekty rozporządzeń MSWiA do znowelizowanej ustawy o informatyzacji), o których dziś wiadomo, że nie będzie ich w chwili wejścia w życie przepisów ustawy. Gazeta Wyborcza w tekście Opóźni się zapowiadana przez rząd rewolucja w e-administracji cytuje rzeczniczkę prasową MSWiA, p. Małgorzatę Woźniak:

W związku z ilością i zakresem procedur uzgodnień, Profil Zaufany ePUAP zostanie udostępniony w terminie późniejszym niż wejście w życie nowelizacji ustawy o informatyzacji.

Od jutra - teoretycznie - powinny obowiązywać nowe formy identyfikacji "klientów" administracji publicznej. Pozostaje nadal "bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu", ale poza tym - zgodnie z nowym art. 20a. identyfikacja użytkownika systemów teleinformatycznych ma następować również przez zastosowanie "profilu zaufanego ePUAP".

Na stronie Centrum Projektów Informatycznych MSWiA można przeczytać od kilku dni, że CPI MSWiA "przygotowało nową funkcjonalność na portalu www.epuap.gov.pl - Profil Zaufany". "Funkcjonalność" jest zatem testowana, ale bez rozporządzeń.

Dodatkowo:

Podmiot publiczny, który używa do realizacji zadań publicznych systemów teleinformatycznych, może umożliwiać użytkownikom identyfikację w tym systemie przez zastosowanie innych technologii, chyba że przepisy odrębne przewidują obowiązek dokonania czynności w siedzibie podmiotu publicznego.

Warto zwrócić uwagę na nowe brzmienie art. 13 ust. 1 ustawy:

Podmiot publiczny używa do realizacji zadań publicznych systemów teleinformatycznych spełniających minimalne wymagania dla systemów teleinformatycznych oraz zapewniających interoperacyjność systemów na zasadach określonych w Krajowych Ramach Interoperacyjności.

Te Krajowe Ramy Interoperacyjności to "obejmujące zagadnienia interoperacyjności semantycznej, organizacyjnej oraz technologicznej, z uwzględnieniem zasady równego traktowania różnych rozwiązań informatycznych, Polskich Norm oraz innych dokumentów normalizacyjnych zatwierdzonych przez krajową jednostkę normalizacyjną. Zgodnie z art. 18 ustawy "o informatyzacji" Krajowe Ramy Interoperacyjności powinny być określone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów (wcześniej był kłopot z podstawą prawną uchwały Rady Ministrów; por. Krajowe Ramy Interoperacyjności po konsultacjach(?), Po co nam Krajowe Ramy Interoperacyjności?). Na stronach BIP MSWiA nie widzę projektu nowego rozporządzenia, podobnie - nie widzę go na stronach BIP Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (zob. również Projekt Uchwały Rady Ministrów z dnia …. 2007 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności (skierowany do konsultacji społecznych, z terminem na zgłaszanie uwag do dnia 11 maja 2007 r.) i Stanowisko ISOC Polska dotyczące projektu Krajowych Ram Interoperacyjności).

Mamy jakieś Krajowe Ramy Interoperacyjności, czy też nie mamy?

Wchodząca jutro w życie część ustawy przewiduje, że Minister właściwy do spraw informatyzacji w ramach ePUAP prowadzi centralne repozytorium wzorów dokumentów elektronicznych. Tam powinny być umieszczone, przechowywane i udostępniane "wzory pism, które uwzględniają niezbędne elementy struktury dokumentów elektronicznych określone w przepisach wydanych na podstawie art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach". Warto zwrócić uwagę na dodany ustawą art 19b, a szczególnie ust. 3 tego przepisu:

Organy administracji publicznej przekazują do centralnego repozytorium oraz udostępniają w Biuletynie Informacji Publicznej wzory pism w postaci dokumentów elektronicznych. Przy sporządzaniu wzorów pism stosuje się międzynarodowe standardy dotyczące sporządzania dokumentów elektronicznych przez organy administracji publicznej, z uwzględnieniem konieczności podpisywania ich bezpiecznym podpisem elektronicznym.

W ustępie czwartym następuje powiązanie podań regulowanych Kodeksem Postępowania Administracyjnego z repozytorium wzorów dokumentów:

jeżeli wzór podania określają odrębne przepisy, to umieszczenie wzoru dokumentu elektronicznego przez organy administracji publicznej w centralnym repozytorium jest równoznaczne z określeniem wzoru wnoszenia podań, o których mowa w art. 63 § 3a ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego...

Poza tym organy administracji publicznej mogą prowadzić własne lub wspólnie z innymi organami administracji publicznej repozytoria wzorów dokumentów elektronicznych.

Zmiany w KPA są dość istotne. Teoretyków zaciekawi pewnie problematyka "formy dokumentu elektronicznego" i związku tej formy z "postacią elektroniczną". Praktycy pochylą się nad problemem możliwości skutecznego wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego. Może się wydawać, że po wejściu w życie nowych przepisów nie da się skutecznie wnieść podania "zwyczajną" pocztą elektroniczną, a to ze względu na nowe brzmienie art. 63 §1 KPA:

Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej utworzoną na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

O wcześniejszych przepisach art. 63 KPA pisałem w tekstach Podania w formie dokumentu elektronicznego i inne podania (2006 rok) i Wchodzi w życie nowelizacja KPA: podania przez internet (2005 rok).

W art 63 KPA zmieniono również §3a i §4:

§ 3a. Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno:

1) być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo ust. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz

2) zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru.

§ 4. Organ administracji publicznej jest obowiązany potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący tego zażąda. W przypadku wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego organ jest obowiązany potwierdzić wniesienie podania przez doręczenie urzędowego poświadczenia odbioru na wskazany przez wnoszącego adres elektroniczny.

Wiele miejsca poświęcono elektronicznemu doręczeniu (petentowi - adresatowi). Generalnie doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, jeżeli strona lub inny uczestnik postępowania: 1) wystąpił do organu administracji publicznej o doręczenie albo 2) wyraził zgodę na doręczenie mu pism za pomocą tych środków.

Poza normami poświęconymi doręczeniu pojawiły się przepisy dotyczące problematyki elektronicznego dostępu do akt, a także wydawania decyzji administracyjnej w formie dokumentu elektronicznego oraz postanowienia wydanego w tej formie.

Bardzo istotnym jest art. 220 §1 KPA w nowym brzmieniu, który ma zdjęć z obywateli rolę białkowego interfejsu pomiędzy poszczególnymi organami administracji publicznej. Otóż:

§ 1. Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, jeżeli:

1) znane są one organowi z urzędu;

2) możliwe są do ustalenia przez organ na podstawie:
a) posiadanych przez niego ewidencji, rejestrów lub innych danych,
b) rejestrów publicznych posiadanych przez inne podmioty publiczne, do których organ ma dostęp w drodze elektronicznej na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,
c) wymiany informacji z innym podmiotem publicznym na zasadach określonych w przepisach o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,
d) przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych (dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych).

Jutro powinny również wejść w życie przepisy nowelizujące ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Tu również - podobnie jak w przypadku sygnalizowanego wyżej art. 220 §1 KPA - rezygnujemy z interfejsowo-białkowej funkcji obywatela, a to poprzez zmianę art 306d §1 Ordynacji podatkowej:

Organ podatkowy nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, jeżeli znane są one organowi z urzędu lub możliwe są do ustalenia przez organ na podstawie:

1) posiadanych przez niego ewidencji, rejestrów lub innych danych;

2) przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych;

3) rejestrów publicznych posiadanych przez inne podmioty publiczne, do których organ ma dostęp w drodze elektronicznej na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne;

4) informacji otrzymanych od innego podmiotu publicznego na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

Poza tym w nowelizacji również chodzi o "dokument elektroniczny" i konsekwencje związane z doręczaniem i składaniem. Trzeba wyjść od tego, że "w toku postępowania strona oraz jej przedstawiciel lub pełnomocnik mają obowiązek zawiadomić organ podatkowy o zmianie swojego adresu, w tym adresu elektronicznego, jeżeli wniesiono o zastosowanie takiego sposobu doręczania albo wyrażono na to zgodę". Ustawodawca - jak się wydaje - zrównał adres "geograficzny" z "adresem elektronicznym". Mam wrażenie, że to sformułowanie "na adres elektroniczny", które występuje również w innych przepisach nowelizacji, ale tylko w art. 146 §1 Ordynacji podatkowej uznano, że adres elektroniczny jest niejako podkategorią adresu, będzie jeszcze istotne przy analizie działania przepisów o elektronicznej administracji (por. Adres elektroniczny). Na razie tylko to zasygnalizuję.

Nota bene - warto też zwrócić uwagę na nowe brzmienie art. 3a § 2 Ordynacji podatkowej:

Organ podatkowy lub elektroniczna skrzynka podawcza systemu teleinformatycznego administracji podatkowej potwierdza, w formie dokumentu elektronicznego, złożenie deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Zastanawiam się trochę nad tym, że skrzynka podawcza może potwierdzić, ale na razie niezobowiązująco się zastanawiam.

Jest w ustawie jeszcze sporo innych przepisów, które warto samodzielnie przeczytać. Zmieniały się np. przepisy dotyczące Rady Informatyzacji, ale - jak się wydaje - nie będzie to miało większego znaczenia dla e-government w Polsce (chociaż, może się mylę?). 1 stycznia 2011 r. wejdą w życie kolejne przepisy tej ustawy. Wówczas pochylimy się m.in. nad instrukcją kancelaryjną.