Interpelacja w sprawie rozpowszechniania dziecięcej pornografii w Internecie

Sieć TOR umożliwia pedofilom łączenie się z witrynami w sposób, który uniemożliwia identyfikację. Sieć TOR zapewnia bowiem taki sposób komunikacji, który powoduje, że nie ma możliwości ustalenia adresu IP komputera, za pomocą którego dokonano przestępstwa. W rezultacie możliwość wykrycia sprawcy jest znikoma. Tymczasem rozmowy pedofilów na czatach organizowanych w ramach TOR są tak szokujące, że nie sposób ich przytaczać. Dotyczą one wymiany przestępczych doświadczeń, wskazówek. Za pomocą sieci TOR przesyłane są również pliki multimedialne zawierające treści pedofilskie. Dlatego też stoję na stanowisku, że niezbędne byłoby podjęcie zdecydowanych i prowadzonych na dużą skalę działań, mających na celu likwidację tego bulwersującego procederu.

Być może dobrym rozwiązaniem byłoby utworzenie w ramach struktur Policji specjalnego zespołu informatyków, których zadaniem byłoby opracowanie informatycznego sposobu. Można by również rozważyć możliwość wsparcia informatyków, którzy poza strukturami Policji zajmują się tym problemem.

Chciałbym podkreślić, że w wyniku działań pedofilii zostają pokrzywdzone bezbronne dzieci. Fakt ten powinien w sposób szczególny determinować organy ścigania do zwalczania dziecięcej pornografii w Internecie.

Zdając sobie sprawę, że Policja podejmuje intensywne działania zmierzające do zwalczania pornografii dziecięcej w Internecie, zwracam się z uprzejmą prośbą o odpowiedź na następujące pytania:

1. Jakie działania podejmuje oraz ma zamiar podjąć Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, aby przeciwdziałać rozpowszechnianiu pornografii dziecięcej w sieci TOR?

2. Czy ministerstwo ma zamiar wesprzeć prace informatyków, którzy zajmują się opracowaniem programu pozwalającego ujawnić użytkowników sieci TOR?

3. Czy w opinii Pana Ministra, w przypadku braku technicznych możliwości wykrywania sprawców przestępstw popełnionych za pomocą sieci TOR oraz z uwagi na szczególne dobro, jakie zamierza się chronić, zasadne byłoby dokonanie penalizacji używania oprogramowania umożliwiającego korzystanie z sieci TOR?

Poseł Krzysztof Brejza

Coraz bardziej powszechny dostęp do Internetu stworzył zagrożenie na niespotykaną dotąd skalę w postaci prezentowania treści pornograficznych z udziałem osób małoletnich oraz działalności pedofilskiej internautów. Internet umożliwił osobom o skłonnościach pedofilskich nie tylko zaspokajanie swoich fantazji seksualnych (poprzez stosunkową łatwość dostępu do materiałów zawierających pornografię dziecięcą), ale również, poprzez udział w społecznościach internetowych, chat roomach, dyskusjach na forum itd., nawiązywanie kontaktów z małoletnimi w celu doprowadzenia do spotkania i seksualnego wykorzystania dziecka.

Podkreślić należy, że Policja podejmuje starania zmierzające do skutecznego zwalczania internetowych pedofilów i osób rozpowszechniających pornografię dziecięcą w sieci. W związku z powyższym niezbędne okazało się wprowadzenie do porządku prawnego odpowiednich przepisów zezwalających Policji na stosowanie metod pracy operacyjnej, takich jak m.in. kontrola operacyjna, zakup kontrolowany czy przesyłka niejawnie nadzorowana w ramach przeprowadzania tzw. operacji pod przykryciem, które efektywnie wykorzystywane są przez organy ścigania innych państw, takich jak np. USA czy Kanada, w ściganiu przestępstw pedofilskich popełnianych przez sprawców przy wykorzystywaniu Internetu. Ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy, ustawy Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589) do Kodeksu karnego wprowadzono nowy typ przestępstwa (art. 200a K.k.), które polega na nawiązywaniu kontaktu z małoletnim poniżej 15 lat za pośrednictwem systemu teleinformacyjnego lub sieci telekomunikacyjnej i podejmowaniu czynności zmierzających do spotkania z nim w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2, art. 200 lub produkowania bądź utrwalania treści pornograficznych z jego udziałem. Jednocześnie w art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.) rozszerzono o przedmiotowe przestępstwo katalog przestępstw, które mogą być objęte pracą operacyjną Policji. Dzięki temu Policja uzyska możliwość podawania się w sieci - przy wykorzystaniu kamuflowanego łącza internetowego - za fikcyjną osobę nieletnią (poprzez stworzenie fikcyjnej, ale jednocześnie realistycznej tożsamości, za którą skrywałby się funkcjonariusz Policji, na czatach i dyskusyjnych forach internetowych), a następnie, w zależności od sytuacji, na zastosowanie odpowiednich form i metod pracy operacyjnej zawartych w ustawie o Policji. Ustawa o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy, ustawy Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw wejdzie w życie w dniu 8 czerwca 2010 r.

Ponadto wprowadzenie nowego typu przestępstwa wynika również z konieczności dostosowania polskiego prawa do postanowień Konwencji Rady Europy z Lanzarote o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych podpisanej przez Polskę w dniu 25 października 2007 r. Art. 23 konwencji, będący wzorem dla art. 200a K.k., nakłada na strony konwencji obowiązek przyjęcia środków ustawodawczych lub innych w celu zapewnienia karalności umyślnego składania dziecku przez osobę dorosłą, za pośrednictwem technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych, propozycji spotkania w celu wykorzystania seksualnego dziecka lub w celu popełnienia przeciwko dziecku przestępstwa dotyczącego dziecięcej prostytucji, w sytuacji gdy za taką propozycją idą faktyczne działania mające na celu doprowadzenie do takiego spotkania.

Podkreślenia wymaga to, że zwalczanie pedofilii i pornografii dziecięcej, ze względu na ciężar gatunkowy tego rodzaju przestępstw, złożoność procesu wykrywczego, sposoby uzyskiwania i gromadzenia materiału dowodowego, specyficzny charakter postępowania z pokrzywdzonym i świadkami, wiąże się z koniecznością podjęcia rozwiązań systemowych ukierunkowanych na rozpoznawanie i skuteczne zwalczanie tego typu przestępczości. Dlatego też w ramach polskich organów ścigania powołane zostały stosowne struktury zajmujące się zwalczaniem ww. procederu. Decyzją komendanta głównego Policji nr 488 z dnia 5 września 2006 r. powołany został Centralny Zespół dw. z Handlem Ludźmi, Pedofilią i Pornografią Dziecięcą KGP, do którego zadań należy m.in.:

- koordynacja i nadzór nad działalnością zespołów do walki z pedofilią i pornografią dziecięcą powołanych w komendach wojewódzkich Policji i w Komendzie Stołecznej Policji w obszarze zwalczania przestępczości pedofilskiej (w postaci bieżącego nadzoru nad formami pracy operacyjnej prowadzonymi przez zespoły wojewódzkie czy udzielania niezbędnej pomocy zwłaszcza w wymiarze międzynarodowym),

- prowadzenie działań prewencyjnych zmierzających do ograniczenia zjawisk pedofilii i pornografii dziecięcej (udział w kampaniach medialnych, konferencjach i spotkaniach mających na celu przybliżenie przedmiotowej problematyki oraz uświadomienie skali zagrożeń),

- udział w organizowaniu międzynarodowych operacji mających na celu zwalczanie przestępczości związanej z pedofilią i pornografią dziecięcą.

Analogiczne struktury, tj. wojewódzkie zespoły dw. z handlem ludźmi, pedofilią i pornografią dziecięcą, powołane zostały w komendach wojewódzkich Policji oraz w Komendzie Stołecznej Policji. Do ich najważniejszych zadań należy zaliczyć:

- prowadzenie rozpoznania w zakresie zjawisk i zdarzeń dotyczących zagadnienia pedofilii i pornografii dziecięcej,

- prowadzenie postępowań przygotowawczych i spraw operacyjnych w przedmiotowym zakresie z wykorzystaniem istniejącego funduszu operacyjnego,

- prowadzenie rozpoznania w środowisku internetowym - komunikatory, czaty, forum i listy dyskusyjne,

- udział w międzynarodowych operacjach związanych z pedofilią i pornografią dziecięcą.

W wyniku powołania ww. zespołów oraz przeszkolenia funkcjonariuszy jednostek niższego szczebla (komend miejskich i powiatowych) nastąpiło skoordynowanie i usystematyzowanie działań policyjnych na poziomie zarówno krajowym, jak i międzynarodowym. Wymiernym rezultatem powyższych działań (jak również zastosowania specjalnych narzędzi informatycznych) było przeprowadzenie od grudnia 2007 r. do grudnia 2009 r. 22 ogólnokrajowych operacji wymierzonych w proceder pedofilii i pornografii dziecięcej. Przedmiotowe operacje bazowały na materiałach przekazanych przez zagraniczne instytucje policyjne i organy ścigania (Interpol, Europol, Eurojust, poszczególne państwa), jak również uzyskanych przez jednostki krajowe w drodze własnych ustaleń. W ich wyniku zatrzymanych zostało ponad 1040 osób, z których do chwili obecnej 299 zostały formalnie przedstawione zarzuty dotyczące obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej z małoletnim poniżej 15. roku życia, jak również rozpowszechniania, utrwalania, sprowadzania i posiadania pornografii dziecięcej. Przeszukanych zostało ponad 980 mieszkań, domów, firm prywatnych, przedsiębiorstw państwowych i kafejek internetowych. Zabezpieczono setki komputerów i laptopów, wymiennych dysków twardych, tysiące płyt CD i DVD, a także inny sprzęt elektroniczny zawierający materiał dowodowy (pendrivy, aparaty fotograficzne, telefony komórkowe, odtwarzacze mp3 i mp4 itd.). Organy ścigania i sądy zastosowały wobec podejrzanych 217 środków zapobiegawczych, w tym 34 tymczasowe aresztowania. Dokładne zestawienie danych dotyczących powyższych operacji znajduje się w tabelach stanowiących załącznik*) do niniejszego pisma.

Należy podkreślić, że w stosunku do części osób zatrzymanych w trakcie realizacji przedmiotowych operacji i następnie przesłuchanych na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego dalsze czynności procesowe (w tym przedstawienie zarzutów) zależały od rezultatów oględzin zabezpieczonego sprzętu komputerowego (dysków twardych komputerów oraz innych nośników) przez biegłych sądowych z zakresu informatyki pod kątem ujawnienia treści pedofilskich.

W zakresie wykorzystania nowych technologii służących do zwalczania pedofilii i pornografii dziecięcej Policja od 2008 r. dysponuje specjalnymi oprogramowaniami umożliwiającymi monitoring Internetu pod kątem rozpowszechniania i ściągania pornografii dziecięcej w sieci. Zasada ich funkcjonowania sprowadza się do ujawniania w sieciach peer2peer (służących do bezpośredniej wymiany plików) użytkowników udostępniających lub rozpowszechniających pliki zawierające treści o charakterze niedozwolonym, w tym pornografię dziecięcą. Dlatego też kolejne operacje ogólnokrajowe będą realizowane cyklicznie, wraz z wynikami ustaleń poczynionych na podstawie użycia ww. programów. Dotyczyć to będzie zarówno ustaleń obejmujących użytkowników krajowych, jak i zagranicznych, wobec których materiały będą systematycznie przekazywane właściwym, obcym organom ścigania zgodnie z właściwością miejscową, np. w ramach operacji ˝SIMONE˝ (przeprowadzonej w skali całego kraju w dniu 3 września i 14 października 2008 r.) ustalonych zostało kilkuset użytkowników Internetu rozpowszechniających pedofilię z kilkunastu państw z obszaru całego świata, do których organów ścigania poprzez Interpol przekazano stosowną dokumentację wraz z zabezpieczonym materiałem dowodowym.

Policja w ramach zwalczania ww. procederu stara się nadto aktywnie współpracować z organizacjami i instytucjami zajmującymi się zapobieganiem pedofilii. W ramach powyższej współpracy wymienić można m.in. kooperację z Naukową i Akademicką Siecią Komputerową (NASK), która wspólnie z Fundacją ˝Dzieci Niczyje˝ realizuje w Polsce program ˝Safer Internet˝, którego celem jest podniesienie świadomości społeczeństwa, w szczególności dzieci i młodzieży, w zakresie bezpiecznego korzystania z Internetu. W ramach realizacji tego programu, wg wytycznych Komisji Europejskiej, został powołany do życia komitet konsultacyjny zrzeszający przedstawicieli różnych ministerstw i instytucji. W jego posiedzeniach czterokrotnie uczestniczyli przedstawiciele Centralnego Zespołu dw. z Handlem Ludźmi, Pedofilią i Pornografią Dziecięcą KGP. Rozwija się także współpraca z fundacjami: ˝Kidprotect˝ (udział w kampaniach medialnych organizowanych przez fundację, wymiana informacji, uzyskiwanie przez Policję informacji i materiałów odnośnie zaobserwowanych przez fundację osób i zdarzeń rodzących podejrzenie, iż zostało popełnione przestępstwo) oraz ˝Dzieci Niczyje˝, których celem jest ochrona dzieci przed pedofilią. Policja brała również udział w społecznej kampanii medialnej ˝Dziecko w sieci˝ mającej na celu uświadomienie zagrożeń dla dzieci w trakcie korzystania z Internetu. W ramach kampanii odbyły się szkolenia dla administracji publicznej w zakresie rozpoznawania zjawiska pedofilii i pornografii dziecięcej, funkcjonariusze Policji przeprowadzali także pogadanki i wykłady w szkołach i gimnazjach.

Intensywnie przebiega również proces szkoleniowy mający na celu z jednej strony wyszkolenie nowych funkcjonariuszy w dziedzinie zwalczania tego typu przestępczości, a z drugiej pogłębienie wiedzy dotychczas wyszkolonych pod kątem występowania nowych zjawisk i trendów oraz środków techniki informatycznej. Szkolenia i seminaria często miały charakter międzynarodowy, na których zagraniczni prelegenci i trenerzy dzielili się z polskimi funkcjonariuszami swoimi doświadczeniami. Wśród przeprowadzonych szkoleń mających miejsce tylko w okresie styczeń 2007 r. - październik 2008 r. można wymienić m.in.: Międzynarodowe Warsztaty Szkoleniowe nt. ˝Zwalczania przestępczości internetowej ukierunkowanej na wykorzystanie seksualne dzieci˝ przeprowadzone w CSP w Legionowie przy współpracy z Interpolem i Międzynarodowym Centrum ds. Zaginionych i Wykorzystywanych Dzieci (ICMEC), szkolenia w ramach Europejskiej Akademii Policyjnej (CEPOL), szkolenia zorganizowane przy współpracy z FBI dotyczące zwalczania seksualnego wykorzystywania małoletnich oraz rozpowszechniania pornografii dziecięcej w Internecie czy też szkolenia organizowane przez NASK dotyczące monitoringu Internetu pod kątem rozpowszechniania pornografii dziecięcej.

Jednocześnie podnieść należy, że Policja wykonuje czynności o charakterze operacyjnym, których celem jest sprawdzanie informacji o zachowaniach mających miejsce w sieci Internet wyczerpujących znamiona czynów karalnych. W ramach sprawdzeń wykorzystuje się wszystkie technologie internetowe, jakie są powszechnie dostępne, w tym sieci TOR. System ten chroni przesyłaną w Internecie komunikację poprzez rozproszoną sieć przekaźników sieciowych uruchamianych przez wolontariuszy na całym świecie. Zapobiega tym samym możliwości identyfikacji odwiedzanych przez użytkownika stron, jak też lokalizacji użytkownika końcowego inicjującego połączenie. Implementacja sieci TOR pozwala na współużytkowanie wielu innych aplikacji wykorzystywanych przez internautów do komunikowania się oraz eksploracji zasobów sieci Internet: przeglądarek internetowych, komunikatorów, grup dyskusyjnych, blogów etc. Sieć TOR wykorzystuje mechanizmy kryptograficzne, wielowarstwowo szyfrujące przesyłane komunikaty, zapewniając w ten sposób poufność przesyłania danych pomiędzy elementami systemu. Należy zauważyć jednak, że charakter niektórych usług internetowych (protokołów, programów) ukierunkowany jest z założenia na maskowanie identyfikacji użytkowników i szyfrowanie połączeń, co powoduje dodatkowe trudności w ustaleniu właściwego sprawcy. Komenda Główna Policji, w celu zdiagnozowania potencjalnych możliwości ustalania użytkowników końcowych popełniających przestępstwa z wykorzystaniem sieci TOR, nawiązała nadto współpracę z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz CERT NASK.

Podkreślenia wymaga to, że niezależnie od rodzaju treści stanowiących naruszenie prawa Policja każdorazowo stara się dokonać sprawdzenia informacji i dotrzeć do końcowego użytkownika zaangażowanego w przestępczy proceder. Identyfikacja użytkowników popełniających czyny zabronione zgodnie z ustawą o Policji realizowana jest w miarę posiadanych możliwości technicznych dostępnych w sieci Internet i właściwych dla Policji. Jednakże informacje o działaniach operacyjnych Policji nie mogą być ujawniane podmiotom pozapolicyjnym.

Odnosząc się do propozycji powołania zespołu ds. opracowania programu wspierającego identyfikację użytkowników sieci TOR, uprzejmie informuję, że pomysł ten wymaga dokładnego przeanalizowania, także pod kątem jego umiejscowienia w strukturze MSWiA.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Adam Rapacki