O spisie powszechnym, PESEL i "inwigilacji" interpelacja

Dlatego mając powyższe na uwadze, zwracam się do Pana Prezesa Rady Ministrów z następującymi pytaniami:

1. Czy w czasie spisu rachmistrzowie będą zadawali pytania dotyczące wyznania lub światopoglądu?

2. Jeśli tak, to czy nie stanowi to naruszenia praw gwarantowanych w konstytucji z 1997 r., a w szczególności naruszenie art. 53 ust. 7 Konstytucji RP?

3. Czy nie obawia się Pan, iż taka ilość cennych informacji będzie stanowić obiekt częstych ataków w celu pozyskania przedmiotowych danych?

4. W jaki sposób przedmiotowe informacje będą chronione?

5. Czy ankiety sporządzane przez rachmistrzów będą opatrzone imieniem i nazwiskiem?

6. Czy ankiety sporządzane przez rachmistrzów będą opatrzone numerem PESEL?

7. Czy ankiety sporządzane przez rachmistrzów będą opatrzone numerem NIP?

8. Czy proponowane rozwiązania doprowadzą do niekontrolowanej inwigilacji obywateli?

9. Czy Główny Urząd Statystyczny nie powinien mieć prawa weryfikowania danych na poziomie personalnym?

10. Jakie organy państwa będą miały dostęp do przedmiotowej bazy danych?

Z wyrazami szacunku

Poseł Jarosław Matwiejuk

Doniesienia prasowe o tym, iż Główny Urząd Statystyczny tworzy poufną bazę danych o Polakach, są nieprawdziwe i dezinformują społeczeństwo polskie w sprawie spisów powszechnych, w tym w sprawie bazy danych statystycznych tworzonej na potrzeby Narodowych Spisów Powszechnych na podstawie oficjalnych rejestrów publicznych, które zawierają informacje niezbędne do realizacji zakresu tematycznego zarówno Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 2011 r., jak i Powszechnego Spisu Rolnego w 2010 r. Upowszechnianie tych fałszywych informacji przez niektóre media stanowi zagrożenie dla ładu informacyjnego w państwie. Zakres informacji, jakie będą zbierane w spisach powszechnych, jest określony w dyspozycjach, które Główny Urząd Statystyczny przekazał do wszystkich władz samorządowych, resortów i organizacji społecznych wiele tygodni temu, a ich wykaz jest dostępny na stronie internetowej GUS pod adresem www.stat.gov.pl. Uprawnienia GUS do gromadzenia takich informacji wynikają z przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439, z późn. zm.). Procedura, tryb i technika gromadzenia informacji na potrzeby spisu zostaną dokładnie określone w ustawie o Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań.

Podstawą przeprowadzenia spisu będzie informacja zgromadzona w bazie statystycznych danych spisowych, zanonimizowanych bezpośrednio po ujęciu i zredagowaniu danych.

Nieprawdą jest, że będą zbierane informacje, ile zarabiamy, jakie płacimy podatki i alimenty, czy jesteśmy karani. W założeniach do gromadzonych informacji ograniczono się wyłącznie do faktycznej sytuacji, np.: czy jesteśmy zatrudnieni bądź czy występujemy w jakimś rejestrze. Dane będą przekazywać instytucje prowadzące rejestry, które są wysoko wyspecjalizowanymi komórkami stosującymi ściśle określone, rygorystyczne procedury postępowania z danymi i przekazujące informacje w kodowanym systemie do ściśle chronionych zbiorów danych. Część dysponentów rejestrów, w tym dostawcy energii i usług telekomunikacyjnych, działa publicznie, a informacje o osobach i gospodarstwach domowych są elementem powszechnie znanym. Statystyka nie zbiera jednak informacji o kwotach, wielkościach, zadłużeniach i zobowiązaniach wyrażonych w określonych sumach.

Autorzy informacji o tym, że rachmistrzowie będą pytać o wyznanie, związki partnerskie i plany prokreacyjne, pominęli fakt, że odpowiedź na te pytania będzie całkowicie dobrowolna, a więc pozostawiona do uznania respondenta. Pominięto przy tym niezwykle istotny ˝szczegół˝, a mianowicie to, że rachmistrzowie dotrą do niespełna 20% ludności polskiej, i to wyłącznie w tych przepadkach, gdy zakres informacji z rejestru będzie niekompletny.

Ogromnie dużo zamieszania i bezsensownego zamętu wprowadziła informacja o tym, że dla agregacji danych wykorzystywany jest najbardziej popularny, publicznie i powszechnie znany nasz numer identyfikacyjny - PESEL.

Numer PESEL, którego pierwsze sześć cyfr dotyczy daty naszego urodzenia, a pozostałe są numeracją statystyczną niemożliwą do przetworzenia, jest rodzajem łącznika, który pozwoli na połączenie pojedynczych informacji pochodzących z różnych rejestrów. Proces łączenia będzie odbywał się w specjalnym systemie komputerów całkowicie odłączonych od sieci i niedostępnych dla kogokolwiek z zewnątrz. Praca w tym tzw. laboratorium daje pewność poufności.

Główny Urząd Statystyczny, realizując nałożony obowiązek przeprowadzenia spisów powszechnych, postępuje zgodnie z prawem polskim i europejskim. Nieprawdą jest zatem stwierdzenie, że prace GUS-u nad spisem są bezprawne. Nieprawdą jest również, iż tzw. megabaza jest zagrożona jakimkolwiek atakiem. Prawdą natomiast jest, że dane osobowe w bazie będą całkowicie anonimowe i że szansa wycieku danych statystycznych jest równa zeru.

Odpowiadając na pytanie szczegółowe:

1. W czasie spisu nie będzie pytań dotyczących światopoglądu, nigdy też statystyka nie zadawała pytań z kategorii szczególnie wrażliwych.

Ponieważ jest duże zapotrzebowanie na dane o przynależności do kościołów i związków wyznaniowych, strukturze wyznaniowej społeczeństwa, ze strony instytucji rządowych, kościelnych i naukowych w NSP 2011 zdecydowano się umieścić to pytanie jako fakultatywne.

Rachmistrzowie spisowi, którzy odwiedzą około 20% populacji, zwracając się z pytaniem do respondentów o wyznanie, będą ich uprzedzali, że odpowiedź będzie całkowicie dobrowolna.

2. Pozyskiwanie informacji na temat wyznań na zasadzie dobrowolności udzielenia odpowiedzi nie narusza praw gwarantowanych w Konstytucji RP.

3. Obawy dotyczące zagrożenia częstymi atakami w celu pozyskania przedmiotowych danych są bezpodstawne, ponieważ proces gromadzenia, anonimizacji i przechowywania danych całkowicie gwarantuje ich poufność.

4. Wszystkie zbierane i gromadzone w spisie dane indywidualne są poufne i podlegają szczególnej ochronie tajemnicą statystyczną na zasadach określonych w art. 10 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439, z późn. zm.) Osoby wykonujące prace związane z przygotowaniem, przeprowadzeniem i opracowaniem wyników spisu są zobowiązane do bezwzględnego jej przestrzegania. Osoby bezpośrednio zaangażowane w prace spisowe składają przyrzeczenie o przestrzeganiu tajemnicy statystycznej. Przestrzeganie tej tajemnicy jest obwarowane rygorem odpowiedzialności karnej.

Sposób ochrony danych jest wieloetapowy i wieloaspektowy. Specjalnie chroniony jest system przesyłania informacji z rejestrów administracyjnych do GUS, specjalnie przeszkolony jest personel, specjalne są procedury postępowania, rygorystycznie ograniczony dostęp do baz i banków danych.

5. Kwestionariusz spisowy, który obejmie niespełna 20% ludności, będzie miał swoje specjalne oznakowanie, a po wypełnieniu będzie drukiem poufnym opatrzonym kodem numerycznym. Imię i nazwisko osoby objętej tą częścią spisu są w sposób oczywisty konieczne, ponieważ jest to spis powszechny i nie ma innej możliwości, by objąć nim całą ludność kraju, jeżeli nie będziemy mieli możliwości ustalenia, kto został, a kto nie został objęty tą częścią spisu. Przypomnieć należy, że 80% populacji nie spotka się z rachmistrzem i nie będzie udzielała żadnej odpowiedzi.

6. Ankiety sporządzane przez rachmistrzów będą opatrzone numerem PESEL.

7. Ankiety sporządzone przez rachmistrzów nie będą opatrzone numerem NIP.

8. Pytanie o niekontrolowaną inwigilację obywateli jest bezprzedmiotowe, ponieważ wszystkie informacje gromadzone w spisie pochodzą z publicznych rejestrów, gromadzone na podstawie przepisów prawa, objęte prawnym nadzorem i kontrolą i nie są udostępniane w formie umożliwiającej identyfikację osoby lub osób.

Określenie ˝inwigilacja˝ jest wyjątkowo tendencyjną i nieprawdziwą interpretacją jednego z dzienników, którą bezrefleksyjnie powtórzyło bardzo wiele mediów, szczególnie lokalnych i regionalnych.

W przekonaniu GUS jest to zamierzona manipulacja opinii publicznej.

9. Nie jest zrozumiale pytanie o to, czy GUS powinien mieć prawo lub nie mieć prawa do weryfikacji danych na poziomie personalnym. GUS nigdy takich weryfikacji nie prowadził, a praca statystyki polega na gromadzeniu danych, statystycznym opisywaniu rzeczywistości i zestawianiu ze sobą zgromadzonych informacji w oparciu o zasady nauki statystycznej. Z założenia GUS nigdy nie posługuje się w prezentacjach publicznych jednostkowymi danymi identyfikowalnymi. Dotyczy to również danych spisowych.

10. Żaden organ państwa nigdy nie miał, nie ma i nie będzie miał dostępu do jednostkowych danych identyfikowalnych zebranych w trakcie badań statystycznych, a w tym szczególnie danych spisowych.

GUS od co najmniej 2 lat prowadzi pryncypialny spór prawny z organami wymiaru sprawiedliwości, odmawiając konsekwentnie dostępu do jednostkowych danych identyfikowalnych. Nie ma żadnych podstaw ani przesłanek, by mogło się to zdarzyć w przypadku danych spisowych.

Łączę wyrazy szacunku

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego

Józef Oleński