Gdybym przyznawał wyróżnienia...

Gdybym przyznawał wyróżnienia, to mogłaby to być honorowa odznaka "Qui custodiat ipsos custodes" (ten, który pilnuje nadzorców). Zaprojektowałem nawet taką odznakę (wykorzystując motyw oka-kompasu, którym wcześniej bawiłem się przy tekście Czasy są niepewne, a wszyscy przeciwko wszystkim...; oczywiście wszelkie prawa zastrzeżone, nawet jeśli Saper nazwał moją grafikę mianem "kocimpas" :). Wedle aktualnej mody "budujemy społeczeństwo obywatelskie" i taka odznaka ma spory potencjał. Mógłby ją przyjąć dziennikarz, który pisze wnikliwe teksty na temat relacji społeczno-gospodarczych, mógłby ją przyjąć "zwykły obywatel", który wskazuje na braki w rzetelności dziennikarskich tekstów. Temat jest aktualny, ponieważ coraz więcej też dookoła nadzorców (zwłaszcza w dobie globalnej komunikacji elektronicznej), pojawiają się też w Polsce organizacje strażnicze, watchdogi... Tak. Taka odznaka ma potencjał.

Pytanie "Quis custōdiet ipsōs custōdēs?" - kto będzie kontrolował tych, którzy kontrolują nas? - przypisywane jest rzymskiemu poecie Juwenalisowi (Juwenalowi), chociaż problem ten rozważali znacznie wcześniej Platon i Sokrates.

Stosunki społeczne coraz szybciej się komplikują i już nikt nie jest wstanie samodzielnie ogarnąć wszystkiego. Zewsząd zalewają nas komunikaty perswazyjne (pamiętacie wyedukowane prawniczo psy?), o naszą uwagę rywalizują politycy, marketerzy i różni inni (chociażby dybiący na nasze pieniądze ludzie od phishingu), a "zwykły człowiek" często nie jest nawet wyposażony w podstawowe kompetencje z zakresu dekonstrukcji medialnej (uważam, że nie da się dziś budować "społeczeństwa obywatelskiego" bez krzewienia edukacji medialnej). Większość ludzi funkcjonuje na zasadzie: "każdy myśli o sobie, tylko ja myślę o mnie".

Tradycyjnie prasa pełniła rolę czwartej władzy, która kontrolowała trzy pozostałe. Prasa przeżywa kryzys, czasem gubi się gdzieś etos dziennikarski i widać przykłady myślenia o mediach w kategoriach dodatku do reklamy. Dziś mówi się o władzy piątej - o "blogosferze" (czymkolwiek ona jest), która ma kontrolować wszystkich innych (por. Internetowe dziennikarstwo jest trendy!), jednak aby kogokolwiek kontrolować trzeba się znać na tym, czym on się zajmuje, trzeba się wyspecjalizować w konkretnych dziedzinach życia społecznego (wystarczy spojrzeć na porywy paniki i nieporozumień, które pojawiły się chociażby przy okazji ostatnich doniesień o głosowaniach nad Pakietem telekomunikacyjnym w Unii Europejskiej - prawie nikt nie sięga do źródeł, powielane są plotki i uproszczenia, a to sprzyja szerzeniu się dezinformacji i pozwala - jeśli ktoś miałby na to ochotę - wykorzystać zmanipulowaną świadomość tłumu do własnych celów).

Organizacje pozarządowe zwierają szeregi, chociaż trzeci sektor w Polsce wciąż się "dopiero" rozwija. Warto tu zachęcić do lektury jednego z numerów gazety wydawanej przez serwis ngo.pl, która w maju zeszłego roku temat numeru poświęciła organizacjom strażniczym: gazeta.ngo.pl, miesięcznik organizacji pozarządowych, 05(53)2008 z tematem numeru: "Obywatel strażnik"(PDF). Działania strażnicze wspiera Fundacja Batorego, można sięgnąć również do serwisu watchdog.org.pl, za którym stoi Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich...

Określenie "obywatel strażnik" sugeruje, że do aktywności obywatelskiej niekoniecznie potrzebna jest organizacja. Są dookoła przykłady ciekawych inicjatyw pojedynczych osób, które wykorzystują w swej strażniczej działalności "nowe media". Przykładem niech będzie prowadzony przez "Michała Pretma" blog HGW Watch, poświęcony monitorowaniu poczynań stołecznych władz samorządowych i prezydenturze p. Hanny Gronkiewicz - Waltz. Oczywiście Ratusz trochę się irytuje faktem, że nie wie kim jest autor tego serwisu, no ale serwis działa, a jego autor prowokuje do działania innych.

Ostatnio przeczytałem o innym interesującym przypadku aktywności, a to w tekście Gazety Wyborczej pt. Obywatel anioł stróż. Tekst ów zaczyna się od słów: "Nienawidzą go łódzcy kierowcy, nie cierpią policjanci, sędziowie i urzędnicy. A pan Roman robi swoje. Znaczy - zdjęcia robi. I donosi, donosi, donosi...". Interesujące zjawisko (chociaż niektórzy twierdzą, że Pan Roman, który m.in. fotografuje aparatem cyfrowym przeróżne wykroczenia i zmusza Policję oraz sądy do wzmożonej aktywności, doigra się kiedyś)...

W zakresie tematów, które wiążą się z działaniami strażniczymi jest oczywiście również stymulowanie dostępu do informacji publicznej i burzenie barier technicznych, gdy informacja jest publikowana w sposób dyskryminujący (np. przy braku stosowania się do standardów związanych z accessibility - co ważne nie tylko dla osób niepełnosprawnych). Widzę na tym polu również możliwości dla "partnerstwa gospodarczo-społecznego", a to np. przy ponownym wykorzystywaniu informacji z sektora publicznego. Jeśli każdy (również biznesowo myślący przedsiębiorca) będzie mógł w oparciu o publiczne dane zrobić serwis internetowy - będzie to, jak uważam, z pożytkiem dla wszystkich.

Takie wyróżnienie ma spory potencjał... Gdybym tylko przyznawał wyróżnienia. Może warto zacząć je przyznawać, ale komu by zależało, aby dostać vaglowy kocimpas?