Statystyka wyrównywania szans

Rzadko w tym serwisie zajmowałem się problematyką statystyki publicznej, natomiast warto się przyjrzeć tej problematyce w kontekście konsekwencji dla polskiego porządku prawnego, które związane będą z ratyfikacją przez Polskę Konwencji ONZ dotyczącej Praw Osób Niepełnosprawnych. Zgodnie z art. 31 tego traktatu: Państwa-Strony podejmują się gromadzenia pewnych informacji, w tym danych statystycznych i pochodzących z badań, które umożliwią formułowanie i wdrażanie polityki służącej realizacji postanowień Konwencji. O jaką politykę chodzi? Na to pytanie może odpowiedzieć preambuła Konwencji, w której mowa o "promowaniu, opracowywaniu i ewaluacji polityki, programów i działań mających na celu dalsze wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych, na szczeblu narodowym, regionalnym i międzynarodowym". Informacje na temat stanu zdrowia są szczególnego rodzaju danymi osobowymi (danymi wrażliwymi, sensytywnymi), stąd należy się przyjrzeć m.in. problematyce przetwarzania danych tego typu w statystyce publicznej. Jednak nie tylko informacje na temat stanu zdrowia powinny być uwzględnione przy gromadzeniu danych statystycznych dla potrzeb realizacji Konwencji.

Preambuła Konwencji wspomina o konieczności "włączenia kwestii dotyczących osób niepełnosprawnych do głównego nurtu polityki Państw, jako integralnej części strategii mających na celu zapewnienie trwałego rozwoju", a także o tym, że "osoby niepełnosprawne powinny mieć szansę aktywnego uczestnictwa w procesach decyzyjnych dotyczących polityki i programów, w tym również tych, które ich bezpośrednio dotyczą". W kolejnych przepisach Konwencja wprowadza bardziej szczegółowe postanowienia dotyczące dwóch kwestii: praw kobiet i dzieci oraz zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Oto w art. 16 ust. 5 Konwencji mowa o tym, że:

Państwa-Strony przygotują do wdrożenia skuteczne regulacje prawne i politykę, w tym regulacje i politykę uwzględniającą sprawy kobiet i dzieci, aby przypadki wyzysku, przemocy i wykorzystywania osób niepełnosprawnych mogły zostać zidentyfikowane, zbadane i, w razie konieczności, ścigane sądownie.

W art. 27 ust. 1 lit. h) Państwa-Strony podejmą odpowiednie kroki, tj. m.in. zobowiązują się:

Promować zatrudnienie osób niepełnosprawnych w sektorze prywatnym poprzez odpowiednią politykę i środki, w tym akcje afirmatywne, działania motywujące i inne;

Jednak - mimo takiego wyróżnienia tych dwóch zagadnień - Konwencja kompleksowo reguluje znacznie więcej sfer, w których konieczne jest aktywne wsparcie państwa (por. m.in. Traktat ONZ: prawa niepełnosprawnych w tym dostępność do informacji, Traktat ONZ o ochronie praw osób niepełnosprawnych otwarty do podpisu, Niepełnosprawni i dostępność do informacji: czy Polska stanie się stroną konwencji ONZ?, Przeoczyłem, a Polska już podpisała traktat ONZ). Polska podpisała już traktat, chociaż nie zdecydowała się na przystąpienie do Protokołu Fakultatywnego, który ustanawia procedurę skargową na wypadek naruszenia postanowień Konwencji. Konwencja jest pierwszym w XXI wieku tak istotnym porozumieniem międzynarodowym, które dotyczy podstawowych praw człowieka. Praw, które są regulowane również w polskiej Konstytucji. Stąd tryb ratyfikacji powinien być zgodny z art. 89 ust. 1 Konstytucji (ratyfikacja po uprzedniej zgodzie wyrażonej w ustawie). Jeśli ratyfikujemy Traktat, to jego postanowienia staną się obowiązującym w Rzeczpospolitej Polskiej prawem.

Wydaje się, że w sferze dostępu do informacji oraz innych jeszcze aspektów funkcjonowania "społeczeństwa informacyjnego", w szczególnie zaś w sytuacji, gdy chodzi o prawa osób niepełnosprawnych, Państwo Polskie nie realizuje spójnej polityki. Jeśli realizuje jakąś, to - jak się wydaje - nie opiera się to na konkretnych badaniach statystycznych.

Jak można przeczytać na stronie Biura Pełnomocnika Rządu Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych:

Istnieje problem z pozyskaniem jednorodnych pod względem metodologicznym danych dotyczących osób niepełnosprawnych w Polsce i Unii Europejskiej, w związku z czym trudno jest je porównywać. Niejednorodność wynika z różnego definiowania niepełnosprawności w poszczególnych krajach. Zróżnicowanie to odnosi się zarówno do definicji niepełnosprawności biologicznej, jak też określania niepełnosprawności prawnej.

Dane dotyczące osób niepełnosprawnych zbierane są w ramach przeprowadzanych z określoną częstotliwością narodowych spisów powszechnych (w Polsce co 10 lat) oraz badań reprezentacyjnych (ankietowych): badania stanu zdrowia ludności (w Polsce co 5 lat) oraz europejskiego badania warunków życia ludności (EU SILC), a także badania budżetów gospodarstw domowych. Ponadto kraje zbierają na bieżąco dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych prawnie. Dane te odnoszą się do obowiązujących w danym kraju przepisów prawnych dotyczących orzecznictwa niepełnosprawności, w związku z czym nie są ze sobą porównywalne.
(...)

Z powyższych względów należy przyjrzeć się brzmieniu artykułu 31 Konwencji ONZ ("Statystyki i gromadzenie danych").

1. Państwa-Strony podejmują się gromadzenia stosownych informacji, w tym danych statystycznych i pochodzących z badań, które umożliwią formułowanie i wdrażanie polityki służącej realizacji postanowień niniejszej Konwencji. Proces gromadzenia i przechowywania informacji będzie:

(a) Zgodny z prawnie ustanowionymi zabezpieczeniami, w tym prawodawstwem dotyczącym ochrony danych, aby zapewnić poufność i poszanowanie dla prywatności osób niepełnosprawnych;

(b) Zgodny z normami uznanymi na arenie międzynarodowej, mającymi na celu ochronę fundamentalnych swobód i praw człowieka oraz z zasadami etycznymi, którymi należy się kierować przy gromadzeniu i wykorzystywaniu danych statystycznych.

2. Informacje zgromadzone zgodnie z niniejszym artykułem zostaną odpowiednio skategoryzowane i wykorzystane do oceny wdrożenia zobowiązań podjętych przez Państwa-Strony w ramach niniejszej Konwencji oraz do identyfikowania i podejmowania działań wobec barier stojących na drodze egzekwowania praw osób niepełnosprawnych.

3. Państwa-Strony przyjmą na siebie obowiązek rozpowszechniania tych danych statystycznych i zapewnią dostęp do nich osobom niepełnosprawnym i innym.

Z powyższego przepisu należy wywnioskować, że w polskim porządku prawnym powinniśmy odszukać (ew. do niego wprowadzić) szereg przepisów, z których odczytać będzie można normy prawne na temat (1) określenia informacji (ich skategoryzowania), które w wyniku działań związanych z badaniami statystycznymi przyczynią się do formułowania i wdrażanie polityki służącej realizacji postanowień Konwencji, (2) możliwości gromadzenie i przechowywania tak określonych informacji (odpowiedź na pytanie: czy informacje potrzebne do wdrażania polityki służącej realizacji postanowień Konwencji są - na gruncie obowiązującego prawa - możliwe do przetwarzania?), (3) sposobów ich gromadzenia i przechowywania, (4) rozpowszechniania danych statystycznych w taki sposób, by zarówno osoby niepełnosprawne, jak i inne osoby, miały do nich dostęp.

Konwencja w swej treści nie wymienia rodzajów informacji, które należy gromadzić i przetwarzać w celu uzyskania danych statystycznych. Mowa jedynie o "stosownych informacjach", które "umożliwią formułowanie i wdrażanie polityki". Nie wszystkie z tych informacji będą miały charakter danych osobowych. Aby określić kategorie informacji w pierwszej kolejności należy określić założenia polityki realizowanej przez Państwo, która zbieżna będzie z celami, dla których przyjęto Konwencję, następnie z całości postanowień Konwencji należy zbudować katalog rodzajów informacji, które umożliwią realizowanie takiej polityki. Wśród kategorii takich informacji można wymienić przykładowo: rodzaje niepełnosprawności, które występują w społeczeństwie, w tym uwzględniając obniżenie sprawności fizycznej, umysłowej, intelektualnej lub sensorycznej (przy czym należy pamiętać, że informacje na temat stanu zdrowia są danymi wrażliwymi). Do informacji koniecznych należy zaliczyć rodzaje barier ograniczających pełne i efektywne uczestnictwo osób o obniżonej sprawności w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami; Do danych takich należałoby zaliczyć również sposoby komunikowania się osób niepełnosprawnych, nazwanie i badania form różnicowania, wykluczania lub ograniczania, a więc form dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność (we wszystkich sferach wymienianych przez Konwencję). Ze względu na przyjęte w Konwencji definicje należy badać również rodzaje i formy modyfikacji i adaptacji niezbędnych dla zapewnienia osobom niepełnosprawnym możliwości egzekwowania i korzystania z wszystkich praw człowieka i fundamentalnych swobód. Należy też określić sytuacji, w których stosuje się (lub się nie stosuje) "racjonalne dostosowania", podobnie w przypadku "uniwersalnego projektowania": ze względu na zobowiązania konwencyjne należy badać występowanie/popyt/podaż/zastosowania produktów, usług, sprzętu i udogodnień, zaprojektowanych w sposób uniwersalny. Należy badać dostępność (rozumianą w sposób przewidywany przez Konwencję) i wykorzystanie nowych technologii, w tym technologii informacyjnych i komunikacyjnych, urządzeń ułatwiających mobilność, urządzeń i technologii pomocniczych odpowiednich dla osób niepełnosprawnych. Należy badać również sposób (w znaczeniu technicznym, ilościowym, jakościowym, logistycznym, etc.) udostępniania informacji (np. informacji publicznych, ale również takich informacji, które pozwalają na uczestniczenie w życiu kulturalnym, społecznym, politycznym), w tym również informacji na temat urządzeń i pomocy umożliwiających mobilność, technologii pomocniczych. Należy zatem dokonać przeglądu postanowień Konwencji w celu określenia wskaźników pozwalających na określenie wspomnianej wyżej polityki i realizację postanowień Konwencji.

Rząd prowadzi obecnie prace legislacyjne dotyczące regulacji dotyczących "równego traktowania". Ostatnim z projektów, który przygotowano w ramach tych prac jest projekt ustawy w sprawie wdrożenia niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Projekt z 25.09.08 r.). Jednym z elementów prac nad takimi przepisami jest fakt, że Komisja Europejska przedstawiła Polsce zarzuty formalne dotyczące niewłaściwego lub niepełnego wdrożenia przepisów szeregu dyrektyw unijnych, w tym (poniżej wymieniam jedynie dwie z czterech dyrektyw):

  • dyrektywy Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne
  • dyrektywy Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług

Prace legislacyjne mają również zapewnić wdrożenie m.in. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy. Wspominam jedynie o tych trzech dyrektywach ze względu na pewne ich postanowienia. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy w sprawie wdrożenia niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (PDF):

Zgodnie z przepisami dyrektyw 2000/43/WE, 2004/113/WE oraz 2006/54/WE Państwa członkowskie Unii Europejskiej są obowiązane do wyznaczenia organu lub organów służących analizowaniu i monitorowaniu oraz promowaniu zasady równego traktowania wszystkich osób niezależnie od ich pochodzenia rasowego lub etnicznego, czy też ich płci.

W prawie wspólnotowym nie zostały określone w sposób szczegółowy podstawowe zasady tworzenia organów o specjalnych kompetencjach z zakresu przeciwdziałania dyskryminacji. Opracowanie struktury instytucjonalnej pozostawiono każdemu z państw członkowskich do wyboru, tak aby najlepiej wpisywała się ona w warunki prawne, społeczne i polityczne danego państwa. Stąd też różnorodność form i zakresu działania agencji w poszczególnych krajach członkowskich.

Z raportu dotyczącego 21 agencji/organów/instytucji promujących różnorodność i zwalczających dyskryminację, które działają w Unii Europejskiej, opracowanego przez Komisję Europejską w 2002 roku wynika, że podstawą działania dla większości takich organów jest akt prawny wydany przez parlament lub organ administracji rządowej.

Przeprowadzone badania wykazały również, że instytucje te mają charakter horyzontalny. Oznacza to, że działania organu swoim zasięgiem obejmują wszystkie rodzaje dyskryminacji. Podejście takie zapewnia nie tylko spójność działań w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji, ale także umacnia pozycję organu, pozwala na wymianę i korzystanie z doświadczeń związanych z zapewnieniem równego traktowania na różnych polach.

W projektowanej regulacji proponuje się powierzenie wykonywania zadań w zakresie równego traktowania wynikających z ustawy Generalnemu Inspektorowi do Spraw Równego Traktowania (art. 8 projektu)...

Istotnie, w ramach przewidzianych w projekcie ustawy zadań Generalnego Inspektora mowa jest m.in. "monitorowaniu sytuacji w zakresie równego traktowania", "zlecaniu badań w zakresie równego traktowania i przeciwdziałania dyskryminacji", czy "gromadzeniu i upowszechnianiu informacji w zakresie równego traktowania". Wydaje się jednak, że tak określone zadania/uprawnienia są niewystarczające dla potrzeb przyszłej realizacji postanowień Konwencji ONZ. W szczególności brak tam przepisu, który zezwalałby Generalnemu Inspektorowi na przetwarzanie danych, w szczególności - co istotne w przypadku badań związanych z sytuacją osób niepełnosprawnych, a tego dotyczy Konwencja ONZ - danych na temat zdrowia (danych wrażliwych; jeśli zaś mowa o innych formach dyskryminacji, które Generalny Inspektor do Spraw Równego Traktowania miałby monitorować, etc. to z nimi również często związane są dane wrażliwe, jak np. pochodzenie rasowe, przekonania religijne, życie seksualne, etc.).

Wyżej wymieniłem przykładowe pomysły (zdecydowanie niedoskonałe) na kategorie informacji, które należałoby badać w celu realizacji postanowień Konwencji. Wydaje się, że tego typu kategorie informacji powinny być uwzględnione przy formułowaniu Programu badań statystycznych statystyki publicznej, ustalanego w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów. Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej Rada Ministrów ustalając Program badań statystycznych statystyki publicznej powinna dla każdego badania określić:

  1. temat i organ prowadzący badanie,
  2. rodzaj badania,
  3. zakres podmiotowy i przedmiotowy oraz źródła zbieranych danych statystycznych,
  4. podmioty gospodarki narodowej i osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej zobowiązane do udzielania informacji i przekazywania danych statystycznych lub uczestniczące w badaniu na zasadzie dobrowolności,
  5. formy, częstotliwość, terminy i miejsce przekazywania danych statystycznych,
  6. rodzaje wynikowych informacji statystycznych oraz formy i terminy ich udostępnienia,
  7. koszty i sposób finansowania.

W Programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2008, który stanowi Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2007 r (Dz. U. Nr 210, poz. 1521), "niepełnosprawność" znalazła się zakresie podmiotowym badania stałym badaniu "Charakterystyka społeczno--demograficzna i ekonomiczna ludności, gospodarstw domowych i rodzin". W zakresie przedmiotowym tego badania uwzględniono obok liczby i struktury ludności według cech demograficznych również liczby i struktury ludności według cech społecznych, w tym poziom wykształcenia, niepełnosprawność. "Niepełnosprawność biologiczna i prawna" została również uwzględniona w zakresie przedmiotowym badania cyklicznego "Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań w 2011 r. oraz spis próbny 2009 r. - prace przygotowawcze". W ramach tego badania mają być m.in. gromadzone informacje na temat "wyposażenia budynku w podjazdy dla niepełnosprawnych, wyposażenia budynku w windę". Niepełnosprawność znalazła się również zakresie przedmiotowym "Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)", w badaniu "Pracujący w gospodarce narodowej", badaniu "Bezrobocie rejestrowane" (w opisie celu tego badania czytamy: "Jest to badanie, które dostarcza także informacji o osobach niepełnosprawnych zarejestrowanych w urzędach pracy jako bezrobotni lub poszukujący pracy. Dane z badania wykorzystywane są do zasilania bazy danych Polityk Rynku Pracy (Labour Market Policies database) prowadzonej przez Eurostat, zawierającej m.in. opis stosowanego w Polsce wsparcia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy"), w badaniu "Wolne miejsca pracy", w badaniu "Europejskie badanie warunków życia ludności (EU-SILC)", w badaniu "Szkoły wyższe i ich finanse" (tu w zakresie przedmiotowym znaleźli się "studenci i absolwenci z niepełnosprawnością według rodzaju niepełnosprawności"), w badaniu "Obiekty i działalność instytucji kultury" (tu zaś w zakresie podmiotowym "jednostki według rodzajów działalności, powierzchnia użytkowa obiektów kultury i ich dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych"; należy zauważyć, że w tym badaniu także znalazł się "stopień komputeryzacji bibliotek, usługi informatyczne dla użytkowników instytucji kultury, prowadzenie stron (portali) internetowych przez instytucje kultury", po dokonaniu przeglądu postanowień Konwencji ONZ ze względu na kategorie informacji należałoby też uwzględnić w tego typu badaniach sposób korzystania przez niepełnosprawnych z takich witryn internetowych, rodzaj oprogramowania komputerowego służącego do korzystania z usług informatycznych, etc.), w badaniu "Działalność w zakresie kinematografii" (tu w zakresie przedmiotowym "kina, miejsca na widowni, dostosowanie obiektów do potrzeb osób niepełnosprawnych, seanse, widzowie (w tym seanse filmów produkcji polskiej i frekwencja)"), w badaniu "Stan zdrowia ludności. Monitoring zdrowia", w badaniu "Hospitalizacja" (tu m.in. "stopnia niepełnosprawności"), w badaniu "Transport drogowy" (tu w zakresie przedmiotowym "stan i eksploatacja taboru według rodzajów taboru - wozy w inwentarzu (liczba i pojemność), z wydzieleniem autobusów przystosowanych do przewozu niepełnosprawnych...").

Warto przy tym zauważyć, że zgodnie z art. 19 ustawy o statystyce publicznej - Rada Ministrów zapewnia ujęcie w programach badań statystycznych statystyki publicznej badań mających podstawowe znaczenie dla obserwacji procesów społecznych i gospodarczych, a w szczególności badań koniecznych dla wykonania przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań międzynarodowych. W przypadku ratyfikacji Konwencji ONZ - art. 31 tej Konwencji należy uznać za tego typu zobowiązanie.

Z powyższego przeglądu badań uwzględnionych w Programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2008 wynika, że szereg aspektów niepełnosprawności już dziś jest badana. Te badania, nawet traktowane łącznie, nie wyczerpują jednak problemów, którym poświęcona jest Konwencja ONZ. Analiza postanowień Konwencji ONZ powinna doprowadzić do stworzenia mechanizmu badawczego, który pozwoliłby na sformułowanie i monitorowanie wdrażania postanowień Konwencji. Tego typu analiza powinna zostać przygotowana z udziałem Pełnomocnika, o którym mowa w art. 34 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.), który w dziś obowiązującym porządku prawnym nadzoruje wykonanie zadań wynikających z tej ustawy, a w zakresie koordynacji - "realizuje działania zmierzające do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier, utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie". Do zadań Pełnomocnika należy również m.in.: opracowywanie oraz opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących zatrudnienia, rehabilitacji oraz warunków życia osób niepełnosprawnych, opracowywanie projektów programów rządowych dotyczących rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych, inicjowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie, etc.

Ze względu na to, że konieczne mogą okazać się dodatkowe źródła danych, konieczne jest przeanalizowanie możliwości gromadzenia przez statystykę publiczną określonych informacji o osobach fizycznych, w szczególności dotyczących danych wrażliwych.

W istniejącym w RP porządku prawnym należy w pierwszej kolejności odnieść się do regulacji ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, która - podobnie jak przepisy unijne - wprowadza szczególną kategorię danych osobowych, tj. dane wrażliwe (sensytywne; art. 27 ustawy o ochronie danych osobowych). Jednocześnie wspomniana wyżej ustawa o statystyce publicznej "określa zasady i tworzy podstawy rzetelnego, obiektywnego, profesjonalnego i niezależnego prowadzenia badań statystycznych, których wyniki mają charakter oficjalnych danych statystycznych, oraz ustala organizację i tryb prowadzenia tych badań i zakres związanych z nimi obowiązków". Te zaś regulacje należy ocenić ze względu na regulacje i standardy międzynarodowe, dotyczące przetwarzania danych, w tym - danych wrażliwych.

Artykuł 8 Dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z 24 października 1995 r. o ochronie osób w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych (polska ustawa o ochronie danych osobowych została dostosowana do postanowień tej dyrektywy ustawą z dnia 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy o ochronie danych osobowych) podobnie jak art. 10 Rozporządzenia (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych przewidują, że dane dotyczące zdrowia są specjalną kategorią danych, których przetwarzanie powinno być - co do zasady - zakazane. Oba te akty prawne dopuszczają przetwarzanie danych osobowych dotyczących zdrowia ze względu na istotny interes publiczny z zastrzeżeniem przepisów dotyczących właściwych zabezpieczeń. Jak czytamy w motywie 34 preambuły do wspomnianej dyrektywy:

(34) państwa członkowskie muszą być również uprawnione, w sytuacjach, kiedy jest to uzasadnione przez ważny interes publiczny do uchylania zakazu przetwarzania wrażliwych kategorii danych w takich dziedzinach, jak zdrowie publiczne i ochrona socjalna - szczególnie w celu zapewnienia odpowiedniej jakości i zasadności ekonomicznej procedur stosowanych do rozstrzygania roszczeń w sprawie świadczeń i usług w ramach systemu ubezpieczeń społecznych - badania naukowe i statystyka rządowa; obowiązkiem ich jest jednak stworzenie konkretnych i odpowiednich zabezpieczeń dla ochrony podstawowych praw i prywatności osób;

Konwencja o ochronie osób w zakresie zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych (Strasburg 1981, STE 108) w art. 9 ust. 3 wprowadza derogacje od realizacji przez osoby, których dane dotyczą niektórych praw zawartych w
konwencji, na rzecz działalności statystycznej:

Ograniczenie praw określonych w artykule 8 punkty b), c) i d) może być przewidziane przez prawo wewnętrzne strony jedynie w odniesieniu do zautomatyzowanych zbiorów danych osobowych, przetwarzanych dla celów statystycznych lub badań naukowych, jeżeli w oczywisty sposób brak jest ryzyka naruszenia prywatności osób, których dane dotyczą.

Wymienione wyżej ograniczenia mogą zatem dotyczyć: potwierdzenia obecności danych w zautomatyzowanym zbiorze, uzyskania, w czytelnej formie, wglądu do tych danych, uzyskania możliwości sprostowania lub usunięcia danych (jeżeli zostały one przetworzone z naruszeniem prawa), złożenia skargi w przypadku odmowy odpowiedzi na żądania w ww. sprawach.

Odpowiadające tym przepisom regulacje polskie znajdują się w art. 25 ustawy o ochronie danych osobowych, zgodnie z którym nie stosuje się przepisu wprowadzającego obowiązek poinformowania osoby, której dane dotyczą, jeśli administrator danych zbiera takie dane nie od tej osoby, a to m.in. w przypadku, gdy:

dane te są niezbędne do badań naukowych, dydaktycznych, historycznych, statystycznych lub badania opinii publicznej, ich przetwarzanie nie narusza praw lub wolności osoby, której dane dotyczą, a spełnienie wymagań określonych w ust. 1 wymagałoby nadmiernych nakładów lub zagrażałoby realizacji celu badania,

Przepis ten umieszczono w Rozdziale 3 ustawy, zatytułowanym "Zasady przetwarzania danych osobowych". Jednak w przypadku danych wrażliwych, wymienionych w art. 27 ustawy o ochronie danych osobowych, ich przetwarzanie, podobnie jak wspomniano wyżej, w przypadku przepisów unijnych - co do zasady - jest zabronione. Wśród tych danych wymieniono m.in. dane o stanie zdrowia oraz kodzie genetycznym.

Przetwarzanie danych wrażliwych jest jednak dopuszczalne po spełnieniu szeregu z możliwych warunków, w których mowa - co prawda - o badaniach naukowych, jednak nie wspomina się działalności statystycznej. Do warunków tych należą:

  • pisemna zgoda osoby, której dane dotyczą (chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych)
  • istnienie przepisu szczególnego innej ustawy, który zezwala na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby, której dane dotyczą, i stwarza pełne gwarancje ich ochrony,
  • niezbędność przetwarzania takich danych w przypadku ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby, gdy osoba, której dane dotyczą, nie jest fizycznie lub prawnie zdolna do wyrażenia zgody, do czasu ustanowienia opiekuna prawnego lub kuratora,
  • niezbędność przetwarzania takich danych w wykonaniu statutowych zadań określonych w ustawie podmiotów, tj. kościołów i innych związków wyznaniowych, stowarzyszeń, fundacji lub innych niezarobkowych organizacji lub instytucji o celach politycznych, naukowych, religijnych, filozoficznych lub związkowych, pod warunkiem, że przetwarzanie danych dotyczy wyłącznie członków tych organizacji lub instytucji albo osób utrzymujących z nimi stałe kontakty w związku z ich działalnością i zapewnione są pełne gwarancje ochrony przetwarzanych danych,
  • niezbędność przetwarzania takich danych do dochodzenia praw przed sądem,
  • niezbędność przetwarzania takich danych do wykonania zadań administratora danych odnoszących się do zatrudnienia pracowników i innych osób, a zakres przetwarzanych danych jest określony w ustawie,
  • przetwarzanie w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub świadczeniem innych usług medycznych, zarządzania udzielaniem usług medycznych i są stworzone pełne gwarancje ochrony danych osobowych,
  • podanie danych do wiadomości publicznej przez osobę, której dane dotyczą,
  • niezbędność przetwarzania do prowadzenia badań naukowych, w tym do przygotowania rozprawy wymaganej do uzyskania dyplomu ukończenia szkoły wyższej lub stopnia naukowego; publikowanie wyników badań naukowych nie może następować w sposób umożliwiający identyfikację osób, których dane zostały przetworzone
  • przetwarzanie przez stronę w celu realizacji praw i obowiązków wynikających z orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowym lub administracyjnym

Jak wspomniałem powyżej - wśród warunków dotyczących dopuszczalności przetwarzania danych uznanych za wrażliwe na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych nie wymienia się "niezbędności przetwarzania dla celów statystycznych". Taki warunek musiałby być uzupełniony dodatkowymi ograniczeniami, jak np. brak możliwości identyfikacji danych przy publikacji opracowań statystycznych oraz zapewnienie pełnej gwarancji ochrony przetwarzanych danych. Ustawa przewiduje jednocześnie, że obok pisemnej zgody osoby, której dane dotyczą, dane wrażliwe można przetwarzać na podstawie przepisu szczególnego innej ustawy.

Przykładowo: na podstawie art. 6b1 ust. 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności jest uprawniony do przetwarzania danych osobowych osób badanych w celu wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Na podstawie art. 6d ustawy utworzono Elektroniczny Krajowy System Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności. Wśród danych gromadzonych w systemie należy wymienić m.in. dane dotyczące daty i rodzaju wydanego orzeczenia, symbolu przyczyny niepełnosprawności, daty powstania niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, okresu, na jaki zostało wydane orzeczenie.

Mając na względzie zabezpieczenie przed dostępem lub wykorzystywaniem przez osoby nieuprawnione minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określił szczegółowe warunki, w tym techniczne i organizacyjne, sposób oraz tryb gromadzenia i usuwania danych z systemu (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 listopada 2007 r. w sprawie warunków, sposobu oraz trybu gromadzenia i usuwania danych w ramach Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności wydane na podstawie art. 6d ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych). System - w zakresie swojej funkcjonalności - zapewnia Pełnomocnikowi Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych m.in. generowanie sprawozdań, sporządzanie analiz i statystyk. Jednak w systemie przetwarza się dane w konkretnym, ustalonym w ustawie celu, tj. w celu usprawnienia i podniesienia jakości orzekania o niepełnosprawności. Wydaje się, że tak określony cel nie nie pozwala na przetwarzanie danych również w celu "formułowania i wdrażanie polityki służącej realizacji postanowień Konwencji". Dane gromadzone w takim systemie są również niewystarczające do tego, by na ich podstawie formułować i wdrażać taką politykę (brakuje w nich wielu informacji na tematy, które porusza Konwencja).

Ustawa o statystyce publicznej w art. 5 stwierdza:

1. Statystyka publiczna jest uprawniona do zbierania ze wszystkich dostępnych źródeł, określonych szczegółowo w programie badań statystycznych statystyki publicznej albo w odrębnych ustawach, i do gromadzenia danych statystycznych od i o podmiotach gospodarki narodowej i ich działalności, zwanych dalej "danymi indywidualnymi", oraz danych statystycznych od i o osobach fizycznych dotyczących ich życia i sytuacji, zwanych dalej "danymi osobowymi".

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy danych chronionych na podstawie ustaw tajemnicą zawodową.

Warto przy tym zauważyć, że do danych chronionych tajemnicą zawodową, o których mowa w przywołanym wyżej art. 5 ust. 2 ustawy, należą m.in. informacje na temat stanu zdrowia, która chroniona jest tajemnicą lekarska na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodzie lekarza. Uzupełnieniem tej ustawy w zakresie zasad sporządzania i przechowywania dokumentacji medycznej w służbie zdrowia jest również ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej. Gromadzone w ramach tych porządków prawnych dane na temat sytuacji społecznej osób niepełnosprawnych, również - podobnie jak w przypadku danych przetwarzanych w ramach Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności - są niewystarczające do realizacji postanowień art. 31 Konwencji.

Jednocześnie art. 35 ustawy o statystyce publicznej zawiera zamknięty katalog danych osobowych, do zbierania których - dla celów statystycznych oraz dla przygotowania prognoz demograficznych - służby statystyki publicznej są upoważnione. Są to:

1) imiona i nazwisko,
2) płeć,
3) data i miejsce urodzenia,
4) obywatelstwo,
5) stan cywilny,
6) data zawarcia i ustania małżeństwa,
7) adres zamieszkania,
8) data zgonu,
9) identyfikator systemu ewidencji ludności.

Na mocy art. 35 ust. 3 ustawy inne dane osobowe mogą być zbierane przez służby statystyki publicznej wyłącznie wtedy, gdy w programie badań statystycznych wskazano jako źródło danych statystycznych dokument zawierający dane osobowe nie dające się w prosty sposób oddzielić przy ich przekazywaniu do celów statystycznych lub gdy identyfikacja jest niezbędna do opracowania wyników badania statystycznego.

Na marginesie trzeba odnotować, że ustawa o statystyce publicznej wprowadza kategorię "tajemnicy statystycznej" (art. 10 ustawy), uznając, że "zbierane i gromadzone w badaniach statystycznych statystyki publicznej dane indywidualne i dane osobowe są poufne i podlegają szczególnej ochronie; dane te mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do tworzenia przez służby statystyki publicznej operatu do badań statystycznych prowadzonych przez te służby; udostępnianie lub wykorzystywanie danych indywidualnych i danych osobowych dla innych niż podane celów jest zabronione (tajemnica statystyczna)".

W zakresie sposobów gromadzenia i przechowywania informacji należy odnieść się zarówno do ustawy o ochronie danych osobowych (wprowadzającej zasady przetwarzania danych osobowych w tym obowiązek zagwarantowania ich bezpieczeństwa), zasad prowadzenia działalności statystycznej wynikających z ustawy o statystyce publicznej, ale również do zasad określonych w aktach wykonawczych do tej ustawy, w szczególności do Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 czerwca 2008 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2008 (por. również Formularze sprawozdawcze; warto przy tym zauważyć, że nie wszystkie z tych formularzy udostępniono w formie "formularza elektronicznego - formularza do wypełnienia on-line przez Internet").

Konwencja ONZ stwierdza, że gromadzenie i przechowywanie informacji (a więc przetwarzanie), które umożliwią formułowanie i wdrażanie polityki służącej realizacji jej postanowień, ma być zgodne z "normami uznanymi na arenie międzynarodowej". Za taki standard można uznać Rekomendację R(97) 18 z dnia 30 września 1997 r. (Rekomendacja Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich w sprawie ochrony danych osobowych gromadzonych i przetwarzanych dla celów statystycznych).

W Załączniku do Rekomendacji zdefiniowano pojęcie "dane szczególnie chronione (sensytywne)", które oznacza "dane osobowe ujawniające pochodzenie rasowe, poglądy polityczne, przekonania religijne lub inne przekonania, jak również dane dotyczące stanu zdrowia, życia seksualnego lub dotyczące karalności, jak również inne dane określone prawem krajowym jako szczególnie chronione". Zdefiniowano również określenie "do celów statystycznych", które odnosi się "do wszelkich operacji gromadzenia i przetwarzania danych osobowych koniecznych do badań statystycznych lub do sporządzania wyników statystycznych", a także określenie "wyniki statystyczne" - "wszelkie informacje otrzymane za pomocą przetwarzania danych osobowych w celu scharakteryzowania zjawiska zbiorowego w badanej populacji".

Wśród rekomendacji dotyczących "Danych szczególnie chronionych", a więc również danych na temat stanu zdrowia, należy wymienić następujące:

(...)
4.8 Jeżeli dane szczególnie chronione są przetwarzane dla celów statystycznych, dane te muszą być gromadzone w sposób uniemożliwiający identyfikację osób, których dotyczą.

Jeżeli konkretny i zgodny z prawem cel przetwarzania danych szczególnie chronionych dla celów statystycznych powoduje konieczność identyfikacji osób, których te dane dotyczą, prawo krajowe musi przewidzieć odpowiednie zabezpieczenia, włącznie z konkretnymi środkami oddzielającymi dane identyfikacyjne już w momencie gromadzenia danych, chyba, że jest to nieracjonalne lub niewykonalne.
(...)
6.2 Jeżeli wymagana jest zgoda na gromadzenie lub przetwarzanie danych szczególnie chronionych, musi ona być wyraźna, swobodna i świadoma. Zgodność z prawem celu ankiety nie może być traktowana jako zwalniająca z obowiązku uzyskania takiej zgody, jedynie ważny interes publiczny uzasadnia taki wyjątek.
(...)
12.4 Ponadto dane szczególnie chronione mogą być udostępniane wyłącznie wtedy, gdy jest to przewidziane prawem lub osoba, której dane dotyczą lub jej przedstawiciel prawny udzielił na to wyraźnej zgody, o ile prawo krajowe temu się nie sprzeciwia.
(...)

W zakresie zobowiązania wynikającego z art. 31 ust. 3 Konwencji, tj. zobowiązania Państw-Stron do rozpowszechniania danych statystycznych i zapewnienia dostępu do nich osobom niepełnosprawnym i innym, należy dokonać przeglądu wydanego na podstawie art. 38. ust. 3 ustawy o statystyce publicznej Rozporządzania Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 września 1999 r. w sprawie trybu i form ogłaszania udostępniania i rozpowszechniania wynikowych informacji statystycznych (Dz. U. Nr 75, poz. 842). O ile - zgodnie z rozporządzeniem - powszechna dostępność wynikowych informacji statystycznych statystyki publicznej jest zapewniana przez szereg działań, m.in. przez zamieszczanie w wydawnictwach, ogłaszanie podstawowych wskaźników, podawanie do wiadomości w środkach masowego przekazu, etc., to w mniejszym stopniu przepisy rozporządzenia dotyczą takich form udostępnienia informacji, które byłyby "dostępne dla osób niepełnosprawnych".

O ile przepis § 3.1 rozporządzenia przewiduje, że "Ogłaszanie, udostępnianie i rozpowszechnianie wynikowych informacji statystycznych badań statystycznych prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny i urzędy statystyczne odbywa się w formie drukowanych opracowań sygnalnych i wydawnictw statystycznych, na nośnikach elektronicznych oraz podawania informacji w sieci Internet", to należy pamiętać, że sposób publikowania informacji może mieć istotne znaczenie ze względu na ocenę dostępności takich informacji dla różnych osób, o różnym rodzaju i stopniu niepełnosprawności. Przykładowo - ww. przepisy wykonawcze nie przewidują druku wydawnictw z wykorzystaniem alfabetu Braille'a, jeśli mowa o nośnikach elektronicznych - nie wspomina się tam o formacie dokumentu, który nadawałby się do automatycznego odczytu za pomocą oprogramowania udźwiękawiającego, lub w formatach zapewniających interoperacyjność i o możliwości odczytywania takigo dokumentu z wykorzystaniem dowolnego oprogramowania, zgodnie z międzynarodowymi standardami dotyczącymi zapisu informacji na tego typu nośnikach.

Podobnie ogólny wymóg "podawania informacji w sieci Internet" nie zapewnia dostępności informacji dla osób niepełnosprawnych, jeśli podmiot udostępniający takie informacje nie zapewni jednocześnie takiej dostępności (na co szczególnie powinien zwrócić uwagę prawodawca określając szczególne wymagania, którym takie udostępnienie powinno być poddane). Brak określenia sposobu, w jaki "dostępność" ma być zagwarantowana, samo w sobie może być uznane za dyskryminację pośrednią. W tym względzie należy odesłać do rozważań na temat wprowadzanych przez Konwencję definicji pojęć "komunikacja", "racjonalne dostosowanie", "uniwersalne projektowanie" (art. 2 Konwencji), a także do pojęcia "dostępność", o którym mowa w art. 9 Konwencji, która dotyczy usług informacyjnych, komunikacyjnych i innych, w tym usług elektronicznych.

Przechodząc do części końcowej należy przywołać słowa Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, które padły w czasie obrad sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Komisja ta, na posiedzeniu w dniu 22 stycznia 2008 r., rozpatrywała sprawozdanie z działalności Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w roku 2006. Minister Michał Serzycki, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, relacjonował wówczas różne propozycje nowelizacji ustaw, które były przesyłane do GIODO w celu ich zaopiniowania (cyt. za Biuletynem z posiedzenia komisji; Nr 166/VI kad. 22.01.2008 r.):

(...)
Przede wszystkim obserwujemy zjawisko, że coraz więcej firm z sektora publicznego, ale również prywatnego, chce mieć coraz więcej danych o coraz większej liczbie osób, a także poszerzać zakres przetwarzania danych osobowych. W projektach aktów prawnych, które przysyłają nam do zaopiniowania, pojawiają się przepisy, umożliwiające przechowywanie danych osobowych przez zbyt długi czas. Dlaczego przeciwstawiamy się temu? Za przykład niech posłuży nowelizacja Prawa bankowego. Jej uchwalenie spowodowało, że bank ma prawo przez 12 lat przechowywać dane do celów statystycznych. Jeśli więc mieliśmy z bankiem jakikolwiek problem, to przez 12 lat może nam się np. nie udać zaciągnąć kredytu.

Nie brakowało również prób rozszerzenia katalogu podmiotów mających dostęp do różnorodnych ewidencji zawierających m.in. dane sensytywne. O takie uprawnienia występowały m.in. firmy ubezpieczeniowe. Jest to naganne i niebezpieczne. Mając bowiem takie dane, firma ubezpieczeniowa mogłaby nas prześwietlić pod względem zdrowotnym i podwyższać składki ubezpieczeniowe, bądź w ogóle odmówić ubezpieczenia.

Fundusze Inwestycyjne były zainteresowane zwolnieniem z obowiązku informacyjnego, żeby móc nie podawać informacji, skąd mają nasze dane osobowe. To też byłoby duże nadużycie, ale udało nam się temu zapobiec.
(...)

Z przytoczonych słów wynika, że w wielu przypadkach starano się poszerzyć dostępność danych wrażliwych. O ile stanowisko GIODO, które uznaje takie "zakusy" za naganne i niebezpieczne, uzasadnione jest w przypadkach, w których dane takie miałyby być gromadzone w "komercyjnych" celach, to można uzasadniać konieczność ustalenia zasad przetwarzania ściśle określonych danych w celu, który przewidziany jest w art. 31 Konwencji ONZ.

W Opinii Europejskiego Inspektora Ochrony Danych na temat wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy (COM(2007) 46 wersja ostateczna) (2007/C 295/01) (PDF) można przeczytać:

Celem wniosku jest stworzenie — dzięki sporządzeniu podstawowego aktu prawnego dotyczącego statystyk z zakresu zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy — skonsolidowanych i trwałych podstaw gromadzenia danych; chodzi zarówno o zbiory już zrealizowane, jak i zbiory, dla których obecnie opracowuje się metodologię lub których realizacja jest w trakcie przygotowywania. W rzeczywistości z punktu widzenia EIOD jest oczywiste, że omawiany wniosek odnosi się do stosowanych aktualnie praktyk i że stanowi odpowiedź na potrzebę stworzenia podstawy prawnej dla tych działań. Dziedziny, do których odnosi się przedmiotowy wniosek, mają związek z bieżącymi działaniami prowadzonymi wspólnie z państwami członkowskimi w odpowiednich grupach Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich (zwanego dalej „Eurostatem”) czy też — jeśli chodzi o dziedzinę zdrowia publicznego — w odpowiednich grupach partnerstwa w zakresie statystyk zdrowia publicznego.

Rozporządzenie, które było przedmiotem wniosku, dotyczyło dwóch dziedzin: zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Jak się uznaje - proponowane rozporządzenie nie ma na celu rozwoju polityki we wspomnianych dziedzinach. Rozporządzenie ma określić ogólne zasady i opisać główne elementy zbiorów danych dla pięciu dziedzin: statystyk w zakresie stanu zdrowia i czynników warunkujących zdrowie, opieki zdrowotnej, przyczyn zgonu, wypadków przy pracy, a także chorób zawodowych i innych związanych z pracą problemów zdrowotnych i chorób. Odnotowując inicjatywy wzywające do opracowania szczegółowego ustawodawstwa w dziedzinie statystyki, mającego na celu poprawę jakości, porównywalności i dostępności danych na temat stanu zdrowia dzięki wykorzystaniu wspólnotowego programu statystycznego, EIOD zauważa:

Podstawa prawna zaczęła być potrzebna, ponieważ do tej pory zbieranie danych statystycznych prowadzono w oparciu o dobrowolne umowy z państwami członkowskimi w ramach pięcioletniego wspólnotowego programu statystycznego (od 2003 do 2007 roku) i jego rocznych elementów składowych. W decyzji nr 1786/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. przyjmującej wspólnotowy program działań w dziedzinie zdrowia publicznego (na lata 2003–2008) stwierdzono, że w celu promowania synergii i unikania powielania działań element statystyczny systemu informacyjnego dotyczącego zdrowia publicznego zostanie opracowany we współpracy z państwami członkowskimi z wykorzystaniem w razie potrzeby wspólnotowego programu statystycznego. Jeśli chodzi o statystyki dotyczące zdrowia publicznego, proces ich opracowywania i wdrażania, w ich trzech aspektach (przyczyny zgonów, badania ankietowe dotyczące zdrowia i opieki zdrowotnej, niepełnosprawność i zachorowalność) podlega zarządzaniu i organizacji w ramach partnerstwa między Eurostatem, wspólnie z wiodącymi państwami i państwami członkowskimi. Wniosek jest bardzo interesujący ze względu na to, że istnieje zapotrzebowanie na wysokiej jakości system informacji statystycznej do celów oceny osiągnięć polityk oraz do celów opracowywania i monitorowania dalszych działań zarówno w dziedzinie zdrowia publicznego, jak i bezpieczeństwa i higieny pracy...

Jak się wydaje - tego typu sposób myślenia o statystyce publicznej oraz tego typu sposób budowy mechanizmów badania różnych problemów związanych również z dyskryminacją, w tym dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność (a więc na stan zdrowia), należałoby uwzględnić przy polskich pracach legislacyjnych związanych z "równym traktowaniem". Takie prace legislacyjne powinny uwzględniać potrzebę stworzenia w Polsce podstawy prawnej dla wykorzystywania w ściśle określonych celach i przez ściśle określone podmioty danych związanych ze sferami poruszanymi w Konwencji ONZ.

Trzeba przy tym zauważyć, że nie zawsze dane takie będą miały charakter danych osobowych (w tym: danych wrażliwych), chociaż dotyczyć będą pośrednio różnych aspektów badania sytuacji społeczno-gospodarczej niepełnosprawności. Można sobie wyobrazić np. sytuację, w której badana będzie zgodność przygotowania witryn internetowych ze standardami technicznymi (bez przeprowadzania ankiet z osobami dotkniętymi niepełnosprawnością). Służby statystyki publicznej mogłyby np. gromadzić (w tym otrzymywać) dla celów statystycznych informacje, które nie pozwalałyby na bezpośrednią lub pośrednią identyfikację jednostek statystycznych (dane anonimowe). Temu zagadnieniu rozważania również poświęcił w swojej Opinii EIOD, który stwierdził, że "jest przekonany, że danymi, co do których istnieje największe prawdopodobieństwo, że będą zawierać dane osobowe, są dane jednostkowe", ale jednocześnie zauważył:

W rzeczywistości w przypadku metadanych i danych zagregowanych zidentyfikowanie jednostki statystycznej jest mniej prawdopodobne. Metadane opisują raczej kontekst, w jakim zbiera i wykorzystuje się dane do zadań statystycznych, które mają zostać wykonane, a dane zagregowane zazwyczaj dotyczą szerokich klas, grup lub kategorii, tak że nie jest możliwe rozróżnienie cech poszczególnych jednostek w ramach tych klas, grup lub kategorii. W zależności od obszaru i tematu, o który chodzi, nie stanowią one zazwyczaj danych osobowych.

Podsumowując należy stwierdzić, że przygotowując się do gromadzenia danych statystycznych w wykonaniu art. 31 Konwencji ONZ Rada Ministrów powinna uwzględnić w kolejnych Programach badań statystycznych statystyki publicznej badania związane z realizacją postanowień Konwencji. W tym celu konieczne jest określenie źródeł zbieranych danych statystycznych. Aby zapewnić takie źródła - w projektowanym właśnie systemie prawnym związanym z "równym traktowaniem" powinien istnieć przepis zezwalający na przetwarzanie określonych danych bez zgody osoby, której dane dotyczą, i który stwarza pełne gwarancje ochrony takich danych, albo przekazywanie określonym podmiotom pewnych danych (np. poddanych anonimizacji) w celach statystycznych.

Opcje przeglądania komentarzy

Wybierz sposób przeglądania komentarzy oraz kliknij "Zachowaj ustawienia", by aktywować zmiany.

Spis powszechny 2011

VaGla's picture

Jak się dowiedziałem od p. Janusza Dygaszewicza, dyrektora Departamentu Programowania i Koordynacji Badań GUS, został już przygotowany projekt ustawy dla spisu powszechnego w 2011 roku, gdzie ujęto problematykę niepełnosprawności. Odnośnie metodologii badania - ma być ona zgodna z wytycznymi ONZ. Były również pewne ustalenia między GUS a GIODO (GIODO początkowo stał na stanowisku, że dane te są wrażliwe i nie należy ich zbierać i przetwarzać). Przypuszczam, że badania GUS, które wspomniałem wyżej, nie uwzględniają wszystkich aspektów, które poruszane są w traktacie ONZ. W każdym razie poprosiłem GUS o komentarz do powyższego tekstu, jeśli uznają za celowe.

--
[VaGla] Vigilant Android Generated for Logical Assassination

Piotr VaGla Waglowski

VaGla
Piotr VaGla Waglowski - prawnik, publicysta i webmaster, autor serwisu VaGla.pl Prawo i Internet. Ukończył Aplikację Legislacyjną prowadzoną przez Rządowe Centrum Legislacji. Radca ministra w Departamencie Oceny Ryzyka Regulacyjnego a następnie w Departamencie Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Rozwoju. Felietonista miesięcznika "IT w Administracji" (wcześniej również felietonista miesięcznika "Gazeta Bankowa" i tygodnika "Wprost"). Uczestniczył w pracach Obywatelskiego Forum Legislacji, działającego przy Fundacji im. Stefana Batorego w ramach programu Odpowiedzialne Państwo. W 1995 założył pierwszą w internecie listę dyskusyjną na temat prawa w języku polskim, Członek Założyciel Internet Society Poland, pełnił funkcję Członka Zarządu ISOC Polska i Członka Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Był również członkiem Rady ds Cyfryzacji przy Ministrze Cyfryzacji i członkiem Rady Informatyzacji przy MSWiA, członkiem Zespołu ds. otwartych danych i zasobów przy Komitecie Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji oraz Doradcą społecznym Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej ds. funkcjonowania rynku mediów w szczególności w zakresie neutralności sieci. W latach 2009-2014 Zastępca Przewodniczącego Rady Fundacji Nowoczesna Polska, w tym czasie był również Członkiem Rady Programowej Fundacji Panoptykon. Więcej >>