Nowoczesna Polska wygrała spór o ochronę domeny publicznej, chociaż jeszcze nieprawomocnie

No właśnie. Fundacja wygrała sprawę, w której w istocie domagała się ochrony domeny publicznej. W 2012 roku Fundacja Nowoczesna Polska zwróciła się z wnioskiem do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód o stwierdzenie zgonu Henryka Goldszmidta, używającego pseudonimu literackiego Janusz Korczak, syna Józefa. Fundacja domaga się, by sąd potwierdził, że Janusz Korczak zmarł 6 sierpnia 1942 r. o godz. 24:00. A chodziło o przejście dzieł Janusza Korczaka do domeny publicznej. W 1954 roku sąd stwierdził, że Korczak zmarł 9 maja 1946, a więc blisko 4 lata później niż miało to miejsce w rzeczywistości. Dzięki temu Skarb Państwa mógł dłużej wykorzystywać czasowy monopol na dzieła Korczaka (Skarb Państwa dziedziczył te prawa wobec braku spadkobierców) i podpisywać umowy z wydawcami. Teraz jest jasne, że dzieła są (i były) w domenie publicznej. Ktoś uzna, że to gra niewarta świeczki, bo i tak zaraz by minął ten moment, w którym minęłoby 70 lat od ustalonej przez sąd w 1954 roku daty. Tu jednak w tej sprawie chodziło o zasadę.

Skarb Państwa twierdził, że prawa autorskie do dzieł Korczaka wygasną dopiero w styczniu 2017 roku, chociaż Sejm RP podjął uchwałę upamiętniającą Korczaka w 2011 roku, w 70 rocznicę jego śmierci. Zachęcam do sięgnięcia do archiwalnych tekstów na ten temat:

• Z upływem roku, w którym obchodzimy 70. rocznicę śmierci Janusza Korczaka, jego dzieła powinny przejść do domeny publicznej
• W celu ochrony domeny publicznej idziemy do sądu, by ustalić datę śmierci Korczaka
• Odbyła się pierwsza rozprawa korczakowska
• Nie ma zgody na spec-ustawę korczakowską, a spec-ustawa chopinowska jest patologiczna

Dziś sąd w Lublinie uznał za najbardziej prawdopodobną datę śmierci Janusza Korczaka jest dzień 7 sierpnia 1942 (Wyrok Sądu Rejonowego Lublin-Zachód I Wydział Cywilny, sygnatura akt I Ns 700/12). W ten sposób Fundacja Nowoczesna Polska w istocie zdołała podważyć zarówno wyrok z 1954 roku, jak i przekonała sąd, że tezy głoszone przez Skarb Państwa i Instytut Książki nie są uprawnione.

Janusz Korczak jest w domenie publicznej i nie jest objęty żadnym monopolem prawno-autorskim. Nikt też nie może udzielić licencji na te dzieła lub przenieść praw na inny podmiot. A raczej będzie, gdy się wyrok uprawomocni.

Teraz Fundacja Nowoczesna Polska, która prowadzi m.in. serwisy Wolne Lektury, zaczyna gromadzić fundusze na wydanie elektronicznej wersji dzieł Korczaka. Fundacja pisze:

Ze względu na to, że już wystarczająco długo czekamy na udostępnienie jego utworów, postanowiliśmy się nie ograniczać i jednorazowo chcielibyśmy wydać więcej utworów. A o tym, które to dokładnie będą zdecydują nasi Czytelnicy. Chcemy udostępnić teksty o objętości 300 stron maszynopisu. Aby je opracować i bezpłatnie udostępnić potrzebujemy 2570,40 zł, które przeznaczymy na opracowanie techniczne i merytoryczne wyboru dzieł, pokrycie kosztów pracy programistycznej oraz administracyjnej. Zbiórka potrwa 21 dni, czyli dłużej niż zwykle. Wynika to z faktu, że wyrok sądowy uprawomocni się właśnie po tym czasie i dopiero wtedy, zgodnie z prawem, książki będą mogły się znaleźć w bibliotece. Gdyby jednak Instytut Książki odwołał się od dzisiejszej decyzji sądu i nie będziemy mogli od razu wydać tekstów, zrobimy to, gdy tylko prawo nam na to pozwoli.

Jednym z argumentów w tej dyskusji było to, że monopol prawnoautorski pozwoli na upowszechnienie twórczości Korczaka (gdyż bez takiego monopolu żadnemu wydawcy nie chciałoby się wydać takich dzieł). Monopol prawno-autorski miał sprzyjać powszechniejszemu dostępowi do tych treści. Taka historia.

W tekście Wyrok w sprawie Korczaka - omówienie przeczytacie Państwo:

Wyrok w tej sprawie pokazał jeszcze jedną ważną rzecz: udało nam się udowodnić, że sama chęć korzystania z utworu powoduje powstanie tzw. interesu prawnego. To ważne, bo osoby nie posiadające interesu prawnego nie mogą być stronami w sprawie. Precedensowy charakter tej sprawy otwiera drogę wszystkim osobom i instytucjom chcącym dochodzić swoich praw wynikających z domeny publicznej czy dozwolonego użytku.

Na koniec jedna uwaga natury ogólnej: do tej sprawy nigdy nie doszłoby, gdyby Skarb Państwa prawidłowo zarządzał majątkowymi prawami autorskimi będącymi w jego posiadaniu. Obecnie majątkowe prawa autorskie po wszystkich osobach które umierają bezpotomnie przechodzą na skarb państwa automatycznie, podobnie jak majątek trwały i ruchomy. Jednak państwo nie posiada ani katalogu swoich praw majątkowych, ani też spójnej polityki zarządzania nimi. Naszym zdaniem sprawa Korczaka powinna skłonić Sejm do zajęcia się tym problemem, a Skarb Państwa do szybkiej inwentaryzacji.

Dodam od siebie (w tym sensie, że nie jestem od roku we władzach Fundacji Nowoczesna Polska): korzystanie z prawa do sądu może być jednym z narzędzi budowania silniejszego społeczeństwa obywatelskiego.

Sprawę w imieniu Fundacji prowadzili mec. Joanna Woźniak i mec. Adam Barbasiewicz. Sprawę prowadzili pro bono.

Przeczytaj również: O dziedziczeniu praw autorskich przez Skarb Państwa.