Opinia na temat Europejskiej Agendy Cyfrowej przygotowana na zlecenie komisji sejmowej

Sejmowa Komisja Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii (INT) opublikowała przygotowaną przeze mnie na jej zlecenie opinię (BAS 218/13A) pt. "Korzyści, koszty, szanse i zagrożenia dla Polski i polskich obywateli płynące z dokumentu Europejska Agenda Cyfrowa, ze zwróceniem szczególnej uwagi na kwestie praw, wolności i obowiązków internautów, a także szacowanych kosztów wdrażania postulowanych w EAC rozwiązań i osiągnięcie założonych celów - (kontekst społeczny)". Twierdzę w niej m.in., że ten dokument, wraz z jego przyjęciem, stał się materiałem urzędowym i nie chronią go prawa autorskie. Jest jeszcze kilka innych tez, które niektórym się mogą spodobać, a innych doprowadzą do stanu świętego oburzenia. No, ale przynajmniej jest o czym dyskutować.

Dokument został opublikowany na stronach wspomnianej Komisji Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii sejmowej (PDF) (opinia została opublikowana w dziale Opinie przygotowane na zlecenie komisji).

Przeczytacie tam Państwo m.in.:

(...)

Konstruując zatem recepty dot. gospodarki polegającej na przepływie informacji – warto zadać sobie pytanie o znaczenie dla jednostek tworzących współczesne, demokratyczne społeczeństwa wolności słowa, wolności pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, czy dostępu do dóbr kultury. Należy odpowiedzieć na pytanie: czy rzeczywiście tworzącym się „nowym” społeczeństwie informacja może być towarem, który będzie kołem zamachowym europejskiej i światowej gospodarki?

(...)

Nie oznacza to, że wszystkie z obszarów opisanych w Agendzie straciły aktualność. Większość pozostaje – w mojej ocenie – aktualna. Przy powtórnej analizie sytuacji może się okazać, że – owszem – zmienić się powinien paradygmat myślenia o cyfrowym „rynku” (por. poniżej uwagi szczegółowe), ale nadal dostęp do informacji może napędzać rozwój infrastruktury – a to było wszak podstawowym celem strategii Europa 2020. Jednak warto raz jeszcze zastanowić się nad tym, czy rzeczywiście cyfrowo przetwarzana informacja będzie – sama w sobie – kategorią nadającą się do konstrukcji sektora rynku, a to przecież wobec obserwowanego, globalnego kryzysu ekonomicznego dotykającego prasę drukowaną, portale internetowe, radio i telewizję. To też wobec demokratyzacji środków społecznego przekazu pozwalających na kontaktowanie się i wymianę informacji każdego z każdym bez udziału pośredników. Jeden do jednego, czyli peer-to-peer, wobec upowszechniania się w Internecie „oficjalnych” urzędowych publikatorów teleinformatycznych.

(...)

Generalnie zachęcam do krytykowania zawartych w tym dokumencie tez, torpedowania koncepcji i wytykania nielogiczności wywodu.

Przy okazji mogę podzielić się anegdotką na temat procesu zamawiania tej opinii: Otóż prezydium sejmowych komisji poprosiło Kancelarię Sejmu, by ta zapytała mnie, czy napiszę dla komisji ekspertyzę. Kancelaria Sejmu zapytała, czy napiszę i zapytała też, czy jestem doktorem. Odpowiedziałem, że jestem magistrem. W odpowiedzi dowiedziałem się, że w takim razie do ew. rozliczeń przyjmą magisterską stawkę wynagrodzenia. Odpisałem, że w takim razie napiszę ekspertyzę na poziomie magisterskim.

Potem, oczywiście, starałem się napisać opinię tak dobrze, jak potrafiłem (w ramach czasu przeznaczonego na jej przygotowanie). Jak mi poszło - to można ocenić dzięki publikacji.

Natomiast teraz - jak mi się wydaje - jednym z bardziej skutecznych metod zweryfikowania tezy o tym, że jest to już materiał urzędowy i nie jest chroniony prawem autorskim, jest złożenie - w trybie 189 KPC - pozwu o ustalenie nieistnienia praw autorskich do tego materiału. Nie powinienem mieć problemu z wykazaniem interesu prawnego.

To oczywiście nie jest pomysł na to, w jaki sposób zaatakować Kancelarię Sejmu czy sejmową Komisję (korzystając z okazji napiszę, że kontakty zarówno z Komisją jaki Kancelarią były bardzo przyjemne i pragnę pozdrowić serdecznie i podziękować osobom, z którymi się komunikowałem w trakcie procesu przygotowania opracowania i później). Myślę sobie, że takie powództwo mogłoby jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie dotyczące charakteru prawnego tego typu materiałów, a to - mam takie wrażenie - mogłoby być też bardzo przydatne zarówno dla Kancelarii Sejmu, jak i samej Komisji. Bo zwykle jest tak, że zapłaceni autorzy wolą twierdzić, że prawa autorskie istnieją. Mogą wówczas np. realizować nadzór autorski (prawo osobiste), albo czerpać jakieś inne prawno-autorskie profity. Poza tym chyba tylko wariat twierdziłby, że prawa do czegoś wygasły, jeśli mógłby mógłby siedzieć cicho. Ja - na podstawie umowy z Sejmem oraz podpisanego przez obie strony protokołu odbioru - przeniosłem autorskie prawa majątkowe na Kancelarię Sejmu (czyli na Skarb Państwa).

Usiłując wykazać prawdziwość tez zawartych w opinii na drodze powództwa o ustalenie prawa ryzykowałbym tym, że nigdy więcej nie dostanę podobnego zlecenia (już samo podniesienie takiej kwestii publicznie może być ryzykowne ;). No, ale - jak wspomniałem - tego typu działanie może być interesujące dla samej administracji Parlamentu. W końcu to dość istotny temat zarówno w dyskusji na temat przyszłości prawa autorskiego, jak też w żywiołowej dyskusji na temat "otwartych zasobów publicznych"...

Przeczytaj również:

• Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 września 2001 r. (sygn. akt IV CKN 458/00)
• Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole w orzecznictwie sądów administracyjnych
• Dostęp do dokumentów i materiałów urzędowych przygotowanych na zlecenie administracji publicznej
• Argument za koncepcją "urzędowego wywłaszczenia z praw autorskich"
• Outsourcing w przygotowywaniu "dokumentów urzędowych" a prawa autorskie