Dostęp do dokumentów i materiałów urzędowych przygotowanych na zlecenie administracji publicznej

To chyba tydzień publikacji prac magisterskich. Dziś udostępniam Państwu pracę przesłaną przez p. Jakuba Bartosiaka, który obronił się z tematu "Problem dostępu do dokumentów i materiałów urzędowych przygotowanych na zlecenie administracji publicznej". Praca ta została przygotowana pod kierunkiem prof. Jacka Langa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Ponieważ prowadzimy właśnie dyskusję na temat re-use, to tym ważniejszy może okazać się zebrany przez autora pracy materiał, tym bardziej, że - jak pisze - "Jednym z czynników ograniczających dostęp do informacji publicznej jest uznanie treści wytworzonych przez podmioty zewnętrzne wobec administracji za utwory chronione prawem autorskim". Tradycyjnie zachęcam do lektury i komentowania.

Problem dostępu do dokumentów i materiałów urzędowych przygotowanych na zlecenie administracji publicznej
Jakub Bartosiak

Niniejszy dokument zawiera jedynie wybór z pracy. Cała praca znajduje się w pliku mgr_j_bartosiak.pdf (350 Kb).

Uwagi dotyczące cytowania:
Jakub Bartosiak, "Problem dostępu do dokumentów i materiałów urzędowych przygotowanych na zlecenie administracji publicznej", Warszawa 2010, http://www.vagla.pl

Spis treści

Rozdział I – Wstęp
1.1 Geneza pracy
1.2 Struktura pracy

Rozdział II – Dokumenty i materiały urzędowe
2.1. Uwagi terminologiczne
2.2 Dokumenty urzędowe
2.2.1 Definicje legalne
2.2.2 Dokumenty urzędowe w orzecznictwie
2.3. Materiały urzędowe
2.3.1. Pojęcie materiałów urzędowych
2.3.2. Materiały urzędowe a prawa autorskie
2.4. Znaki i symbole urzędowe
2.5. Podsumowanie

Rozdział III – Informacja publiczna
3.1 Pojęcie informacji publicznej
3.2 Dostęp do informacji publicznej
3.3 Dostęp do informacji publicznej na świecie
3.4 Dostęp do informacji publicznej w Polsce
3.4.1 Podstawy prawne
3.4.2 Udostępnianie informacji publicznej
3.4.3 Dostęp do informacji publicznej w świetle wybranych orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Rozdział IV – Dostęp do dokumentów i materiałów– zagadnienia prawne.
4.1 Treści przygotowywane na zlecenie instytucji publicznych
4.2 Czy treści przygotowywane na zlecenie administracji publicznej są informacją publiczną?
4.3 Czy treści przygotowywane na zlecenie administracji publicznej są przedmiotem prawa autorskiego?

Rozdział V – Wnioski

Wstęp - geneza pracy

Inspiracją dla napisania niniejszej pracy było moje zainteresowanie zagadnieniami związanymi z dostępem do informacji publicznej. Mimo że ustawa regulująca to zagadnienie obowiązuje już blisko 9 lat, stosowanie jej zapisów w praktyce napotyka na silny opór administracji. Lektura raportów i analiza orzecznictwa sądów apelacyjnych rozpoznających skargi na naruszenia ustawy o dostępie do informacji publicznej dostarczają licznych przykładów utrudnień stawianych przez urzędników w dostępie informacji publicznej.

Argumenty przywoływane w celu uzasadnienia odmowy udzielenia informacji są różnorodne. Odmowa taka spowodowana jest np. tym, że w opinii urzędu informacja, o którą wnioskuje dany podmiot, nie stanowi informacji publicznej. Zdarza się także, że zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej organy najzwyczajniej w świecie nie odpowiadają na wniosek o udostępnienie takiej informacji. Nieraz urzędnicy, w części przypadków zapewne nieświadomie, utrudniają zdobycie informacji publicznej. Niezgodnie z przepisami wymagają np. szczególnej formy składanego wniosku o udostępnienie informacji. Jak czytamy w ważnym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie:

„Należy bowiem zauważyć, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie nakazują zachowania szczególnej formy wniosku. Brak jest w niej również nakazu, aby wnioskodawca musiał podawać swoje dane osobowe, albowiem może informację uzyskać ustnie lub też wnioskować o przesłanie jej na poste restante czy na adres skrytki pocztowej. Może też uczynić to drogą elektroniczną, podając adres swojej poczty e-mailowej. Oznacza to, że podmiotom obowiązanym do udostępnienia informacji publicznej powołana ustawa nie nadała uprawnień do żądania tych danych. ”

Żądanie podania danych osobowych, czasem bardzo szczegółowych, jak np. numeru PESEL czy adresu zamieszkania, jest kolejnym sprzecznym z ustawą utrudnieniem w dostępie do informacji publicznej. Na marginesie niniejszych rozważań warto zauważyć, że podobne żądania organów administracji państwowej są sprzeczne nie tylko z ustawą o dostępie do informacji publicznej lecz zdarza się, że naruszają także ustawę o ochronie danych osobowych. Publikując klauzulę dotyczącą przetwarzania danych osobowych urzędy zapominają o podaniu celu przetwarzania danych, informacji o tym, kto jest ich administratorem czy o możliwości usunięcia tych danych. Przypomnijmy, że ustawa o dostępie do informacji publicznej nie nakłada na wnioskodawcę obowiązku podania żadnych danych. W świetle tej ustawy nie jest także wymagane wykazanie jakiegokolwiek interesu, prawnego lub faktycznego, wnioskodawcy.

Jednym z ciekawszych argumentów stosowanych przez urzędników, gdy nie chcą udzielić informacji, jest tłumaczenie, że żądana informacja stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego, jako taka jest chroniona prawem autorskim i z tego powodu nie może zostać udostępniona. Z sytuacją taką mamy do czynienia szczególnie w przypadkach, gdy zapytanie o udostępnienie informacji publicznej dotyczy treści wykonanych przez osoby trzecie na zamówienie instytucji publicznej. W dzisiejszej praktyce powszechne jest powierzanie opracowań pewnych zagadnień kancelariom prawnym, firmom konsultingowym, organizacjom pozarządowym czy indywidualnym ekspertom. Działanie takie nie jest samo w sobie naganne, wymaga jednak postawienia istotnych pytań i udzielenia na nie odpowiedzi. Odpowiedzi (w formie działań ustawodawcy, rozstrzygnięć sądowych, dorobku doktryny) wymagają następujące pytania:

1. Czy treści wykonane na zamówienie podmiotu administracji publicznej przez osobę trzecią są w którymkolwiek momencie utworami w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych czy też, na podstawie art. 4 tejże ustawy, jako dokumenty lub materiały urzędowe ex lege nie podlegają ochronie prawnoautorskiej?

2. Jeśli w chwili powstania są to utwory w rozumieniu ustawy Prawo autorskie, to w jaki sposób stają się dokumentami lub materiałami urzędowymi?

Piotr Waglowski, prawnik zajmujący się prawnymi aspektami społeczeństwa informacyjnego, precyzuje te pytania:
„Czy dochodzi do wywłaszczenia praw majątkowych wykonawcy? Komu i w jakim trybie przysługiwać będzie roszczenie o ewentualne odszkodowanie? Kto kontroluje proces zawierania umów o takie opracowania, które zawierane są z urzędami? Czy urzędnik może ponosić odpowiedzialność za to, że zawarł umowę, pozostawiając prawa autorskie przy wykonawcy, chociaż dokument (utwór) będzie potem dalej żył w sferze, w której monopole prawnoautorskie nie są wskazane, a nawet są niedopuszczalne? Jak daleko może sięgnąć prywatyzacja państwa i samorządów?”

Odpowiedzi na powyższe pytania pozwolą na rozstrzygnięcie zagadnień związanych z dostępem do informacji publicznej, takich jak np. czy treści przygotowywane na zlecenie organu administracji publicznej zawsze stanowią informację publiczną? Czy w związku z tym są one, co do zasady, dostępne publicznie? Czy ma znaczenie to, czy dane zamówienie dotyczy treści przygotowanych w formie pisemnej (raportów, analiz, ekspertyz) czy przygotowanych w innej formie (znaki graficzne, muzyka, gra komputerowa)? Odpowiedzi na powyższe inne pytania będę starał się udzielić w niniejszej pracy.

Bibliografia

Piśmiennictwo:
1. ARC Rynek i Opinia, Stan informatyzacji urzędów administracji publicznej w Polsce w 2008 r. Warszawa 2009.
2. Barta Janusz, Markiewicz Ryszard, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz. Kraków 2001.
3. Kamińska Irena, Rozbicka-Ostrowska Mirosława, Dostęp do informacji publicznej. Warszawa 2007.
4. Karolczak Joanna Maria, W sprawie praw autorskich do opracowań sporządzanych w Kancelarii Sejmu, Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, 2(38)/00.
5. Kosiarski Michał, Na banknoty w reklamie musi się zgodzić bank, Rzeczpospolita 26.07.2007.
6. Kubala Krzysztof, Kubala Włodzimierz, Co i dlaczego nie podlega ochronie: prawo autorskie. Rzeczpospolita 10.09.1996r., s.15.
7. Pinkalski Zbigniew, Wyłączenia spod ochrony prawnoautorskiej i art. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr 4/36 2009r.
8. Szkudlarek Piotr, Czy "znak pieniężny" jest "znakiem urzędowym"?, Rzeczpospolita 02.08.2007r.
9. Wilińska Agnieszka, Dowód z dokumentu w postępowaniu podatkowym. Poradnik Małej Firmy, nr 06/2006.
10. Wydawnictwo Naukowe PWN, Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1996.

Inne źródła
1. Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu. Prawa autorskie, Informacja nt. zasad wykorzystywania dokumentów prezentowanych na stronie internetowej Biura, http://www.bas.sejm.gov.pl/prawa_autorskie.php. Ostatni dostęp: 20.04.2010r.
2. Brzozowska Monika, Materiały i dokumenty urzędowe a prawo autorskie, http://prawo- autorskie.wieszjak.pl/prawa-autorskie/217199,Materialy-i-dokumenty-urzedowe-a- prawo-autorskie.html, 25.02.2010. Ostatni dostęp: 11.04.2010r.
3. Ecorys Polska sp. z o.o., Analiza potrzeb i rozwoju przemysłów kreatywnych. Dokument pobrany ze strony http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/F6CB24DC-B25E-43FF-BAFB- B8D7C10A1628/59198/Analizapotrzebirozwojuprzemyslowkreatywnych.pdf, 2009.
4. Instytut Energetyki Odnawialnej, Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce do roku 2020. Warszawa 2007.
5. Jeżółkowski Piotr, Wykorzystywanie banknotów w reklamie, Opinia, http://www.jezolkowski.pl/files/wykorzystywanie_banknotow_w_reklamie.pdf, 7.05.2004r. Ostatni dostęp: 10.04.2010r.
6. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Premier z internautami o ustawie hazardowej, Informacja Centrum Prasowego KPRM, http://www.kprm.gov.pl/centrum_prasowe/wydarzenia/id:4132/, 5.02.2010. Ostatni dostęp 20.04.2010r.
7. Lipszyc Jarosław, W stronę nowego prawa autorskiego. Tekst wygłoszony w trakcie Kongresu Kultury Polskiej. Kraków 23.09.2009r.
8. Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli wywiązywania się wojewodów i jednostek samorządu terytorialnego z obowiązku udostępniania informacji publicznej. Białystok 2006.
9. Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli wywiązywania się organów administracji publicznej z obowiązku udostępniania informacji publicznej, w tym z wykorzystaniem techniki informatycznej w województwie podlaskim. Białystok 2004.
10. Rudak Olgierd, Codziennik prawny – domena publiczna czy prywatny serwis?, Lege Artis, http://olgierd.bblog.pl/wpis,codziennik;prawny;--;domena;publiczna;czy;prywatny ;serwis,30419.html, 06.07.2009. Ostatni dostęp: 10.04.2010r.
11. Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy BONA FIDES, Ciekawość - pierwszy stopień do... Raport z monitoringu dostępu do informacji publicznej w gminach województwa śląskiego. Dokument pobrany ze strony http://bonafides.pl/home/content/view/168/89/, 2008.
12. Transparency International Polska, Krajowy raport z realizacji prawa dostępu do informacji publicznej. Raport pobrany ze strony: http://transparency.pl/ti/raport_z_projektu_inf_pub/raport 2006.
13. Waglowski Piotr, Banknotowa dyskusja prawno autorska, VaGla.pl Prawo i Internet, http://prawo.vagla.pl/node/7392, 02.08.2008r. Ostatni dostęp: 15.04.2010r.
14. Waglowski Piotr, Wytyczne dla ruchu rowerowego to tylko kolejny przykład, VaGla.pl Prawo i Internet, http://prawo.vagla.pl/node/8702, 19.10.2009r. Ostatni dostęp: 20.04.2010r.
15. Vleugels Roger, Overview of all 90 FOIA countries & territories, Right2info. Good Law and Practice, http://right2info.org/resources/publications/Fringe Special - 90 FOIAs - sep 7 2009.pdf. Ostatni dostęp: 20. 04.2010r.

Orzecznictwo
1. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 31.03.2005, sygn. I ACa
83/05.
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14.01.2010, sygn. SAB/Wa 200/09.
3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23.09.2009, sygn. II SAB/Wa 57/09.
4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 14.10.2004, II SA/Wr
1833/02.
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 20.08.2009, sygn. SAB/Bk 27/09.
6. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 17.01.2008, sygn. II SAB/Op 20/07.
7. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.09.2001, sygn. IV CKN 48/00.
8. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26.11.1996, sygn. I SA/Kr 829/96.
9. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29.10.1997, sygn. I ACa 477/97.
10. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10.12.1997, III SA 889/96.
Akty prawne
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483).
2. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. 1989 Nr 30 poz. 163).
3. Ustawa z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. 2001 nr
112 poz. 1198).
4. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. 2002 nr 169 poz. 1386).
5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 roku w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej (Dz. U. Nr 10, poz. 68).

Opcje przeglądania komentarzy

Wybierz sposób przeglądania komentarzy oraz kliknij "Zachowaj ustawienia", by aktywować zmiany.

jaka skala problemu

Badanie zjawiska niechęci udzielania informacji publicznej jest oczywiście celowe. Interesuje mnie jednak jaka jest skala problemu. Uważam, że znaczące utrudnianie dostępu do informacji pulicznej wymagałoby zmian prawa, natomiast gdyby było ono śladowe - to problem ma zupełnie inny chrakter. Należałoby badać przyczyny braku skuteczności dochodzenia praw do informacji publicznej.
KJM

dostęp do informacji publicznej w uczelniach

Prowadzę badania, które mają na celu zobrazować jak publiczne uczelnie stosują postanowienia ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jak do tej pory wyniki są ciekawe i koncentrują się na braku BIP-u, nieumiejętnym jego prowadzeniu lub pewnego rodzaju nieświadomości ludzi, którzy pracują w szkołach wyższych. Temat jest, że tak powiem nowatorski, bo niespotkałem do tej pory rzetelnego opracowania w tej materii. Tym bardziej problem poruszony w pracy mgr j. Bartosiaka wydaje się godny uwagi.

Bartosiak thesis on access to documents in Poland

Dear Jakub,

I would like to get in touch with you about your thesis on access to documents in Poland. I am currently working on a thesis myself on the theme of EU transparency and would like to retrieve some documents of the Polish Government related to this theme. Do you also have an English-language version of your thesis work? I already saw some translated bits on another website and would be interested to read more.

Kind regards,
Maarten Hillebrandt
Utrecht University (the Netherlands)

Piotr VaGla Waglowski

VaGla
Piotr VaGla Waglowski - prawnik, publicysta i webmaster, autor serwisu VaGla.pl Prawo i Internet. Ukończył Aplikację Legislacyjną prowadzoną przez Rządowe Centrum Legislacji. Radca ministra w Departamencie Oceny Ryzyka Regulacyjnego a następnie w Departamencie Doskonalenia Regulacji Gospodarczych Ministerstwa Rozwoju. Felietonista miesięcznika "IT w Administracji" (wcześniej również felietonista miesięcznika "Gazeta Bankowa" i tygodnika "Wprost"). Uczestniczył w pracach Obywatelskiego Forum Legislacji, działającego przy Fundacji im. Stefana Batorego w ramach programu Odpowiedzialne Państwo. W 1995 założył pierwszą w internecie listę dyskusyjną na temat prawa w języku polskim, Członek Założyciel Internet Society Poland, pełnił funkcję Członka Zarządu ISOC Polska i Członka Rady Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Był również członkiem Rady ds Cyfryzacji przy Ministrze Cyfryzacji i członkiem Rady Informatyzacji przy MSWiA, członkiem Zespołu ds. otwartych danych i zasobów przy Komitecie Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji oraz Doradcą społecznym Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej ds. funkcjonowania rynku mediów w szczególności w zakresie neutralności sieci. W latach 2009-2014 Zastępca Przewodniczącego Rady Fundacji Nowoczesna Polska, w tym czasie był również Członkiem Rady Programowej Fundacji Panoptykon. Więcej >>