Kolejny krok na drodze udostępniania orzeczeń sądów w internecie

Dziś, zgodnie z zapowiedzią, odbyła się konferencja prasowa w Ministerstwie Sprawiedliwości. To była moja bodaj pierwsza konferencja prasowa, w której nie występowałem jako pytający. Konferencja dotyczyła uruchomienia portalu orzeczeń w Apelacji Wrocławskiej i planów dot. udostępniania takich orzeczeń w kolejnych sądach. Co było ważne? Na konferencji z ust ministra Gołaczyńskiego padło coś, co dla mnie jest oczywiste, ale z relacjonowanej i komentowanej tu decyzji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wynika, że nie dla wszystkich: treść orzeczeń sądów i ich uzasadnienia jest informacją publiczną. Padło też coś, co będzie miało, jak uważam, swój dalszy ciąg w dyskusji na temat dostępu do informacji publicznej, czyli motywy, dla których takie portale orzeczeń ministerstwo uruchamia. Wśród tych motywów był też taki, że skoro tak wielu obywateli domaga się orzeczeń w trybie dostępu do informacji publicznej, to aby zrealizować to prawo trzeba po prostu te orzeczenia zacząć publikować systemowo. To bardzo ważne stwierdzenie, ale podobnie jak wcześniejsze - dla wielu jest ono oczywiste (ale dla wielu niestety nie jest).

Na potrzebę udostępniania orzeczeń w internecie zwracamy - jako środowisko pozarządowe - uwagę nie od dziś. Wśród raportów, które podnosiły ten problem warto wymienić m.in.

• Ł. Bojarski (oprac.) Sprawny sąd. Zbiór dobrych praktyk. Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia" we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Warszawa 2004,
• A. Winiarska (red.) "Obywatel i Prawo. Raport z realizacji czwartej edycji programu." Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
• A. Bodnar, M. Ejchart (red.) Sądy gospodarcze w Polsce. Raport z realizacji programu. „Monitoring sądów gospodarczych – Courtwatch”; Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2009;
• M. Niedużak, M. Jagielski, Raport pt. „Publiczna dostępność orzeczeń sądowych”, Warszawa, 2010;

W pierwszej z wymienionych publikacji jest też i mój tekst: pt. "Wymiar sprawiedliwości społeczeństwa informacyjnego", w kolejnym zaś można znaleźć moje opracowanie pt. "Internet jako źródło informacji i porad prawnych". Ostatni z wymienionych raportów był, jak się wydaje, bezpośrednią inspiracją do podjęcia prac we Wrocławiu. Dyskusja na temat udostępniania orzeczeń pojawiła się też w wydawanym przez MS czasopiśmie "Na wokandzie", chodzi w szczególności o teksty opublikowane w numerze 5(8)/2011. Bibliografia zagadnienia jest oczywiście znacznie szersza.

W każdym razie zabiegamy o te orzeczenia już od dawna. Skoro tak, to - jeśli pojawia się taka możliwość - chętnie będę wspierał działania zmierzające do realizacji tych właśnie pomysłów. I takie właśnie działania, jak uważam, podjęło właśnie Ministerstwo Sprawiedliwości. Pracowano nad tym w resorcie od dwóch lat. Nie to, że cały czas z takim samym entuzjazmem. Wiadomo, że prędzej czy później musi się to stać, by te orzeczenia były w internecie dostępne. Wydaje się, że istnieją też takie wektory oczekiwań, by było to raczej później, niż wcześniej, ale rzeczy się dzieją.

W ramach tych dziejących się rzeczy odbyła się konferencja w MS, o której można przeczytać w ministerialnej notatce pt. Ruszają internetowe portale orzeczeń. Przybyli na konferencję prasową dziennikarze mogli dowiedzieć się (jeśli jeszcze tego nie wiedzieli), że od stycznia 2012 r. w ramach Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu działa Portal Orzeczeń. Mogli dowiedzieć się, że do końca lipca 2012 r. w każdym Sądzie Apelacyjnym zostaną uruchomione takie Internetowe Portale Orzeczeń. Że dostęp do orzeczeń będzie możliwy bez jakiegoś szczególnego logowania. Że orzeczenia z nie wszystkich rodzajów spraw będą publikowane (np. nie będą publikowane te, które dotyczą rozwodów, separacji, ubezwłasnowolnienia i paru innych kategorii, a to ze względu na ochronę ważnych interesów osobistych). W każdym sądzie zostanie powołany też wyspecjalizowany Zespół Wdrożeniowy odpowiedzialny za implementację Portalu, w skład którego obok informatyka wchodzić będzie również sędzia orzecznik. W ramach wdrożenia zostaną przeprowadzone szkolenia informatyków oraz pracowników wydziałów. Ministerstwo oczekuje, że udostępniane orzeczenia będą wykorzystywane przez obywateli (w tym organizacje pozarządowe i biznes) w ramach ponownego wykorzystywania informacji publicznej (re-use) - poświęcono temu kilka ważnych zdań na konferencji. Ważne pytanie zadał Cezary Gmyz, który chciał wiedzieć, jak będzie z orzeczeniami historycznymi. Ministerstwo planuje, że z chwilą uruchomienia konkretnego portalu będzie on zasilany orzecznictwem bieżącym, zaś historyczne i wybrane orzeczenia się tam mogą znaleźć w drugiej fazie. Zatem im szybciej będą uruchamiały się te portale poszczególnych apelacji, tym więcej orzeczeń się tam znajdzie.

Udało się wreszcie przekonać ministerstwo do opublikowania Reguł anonimizacji (PDF), które zastosowano we wrocławskiej apelacji. Opublikowano też dziś Zarządzenie Nr 11/2012 Prezesa Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 5 marca 2012 roku w sprawie utworzenia Internetowego Portalu Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (PDF). Nawiasem mówiąc mój wysłany mailem wniosek do NSA o udostępnienie informacji publicznej - Zarządzenia nr 9 Prezesa NSA z 11 lipca 2007 r. w sprawie utworzenia Centralnej Bazy Orzeczeń i informacji o sprawach sądów administracyjnych i udostępniania orzeczeń przez Internet, a także - jeśli były wydane - inne zarządzenia dotyczące anonimizacji orzeczeń i działania Centralnej Bazy Orzeczeń - na razie pozostał bez odpowiedzi, dlatego złożymy wniosek jako Fundacja i zrobimy to papierowo, ze stempelkami, że wpłynęło.

Niezależnie od tego udało się doprowadzić do współpracy między Ministerstwem Sprawiedliwości i Ministerstwem Gospodarki. Również Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji prowadzi prace istotne dla realizacji tych projektów (tu m.in. struktury dokumentów, minimalne wymagania dla systemów teleinformatycznych, etc.). Generalnie cieszę się z tego, że wokół tego projektu udało się skupić tak wiele różnych "silosów" administracji rządowej, bo sprawa jest ważna. Tematem interesuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, który w ramach swoich kompetencji ma narzędzia do reagowania w sytuacji, w której orzecznictwo w danym obszarze jest niejednolite (problemem dla RPO jest to, że po prostu orzeczenia nie są dostępne, co ma szanse się zmienić)...

Dla mnie zaś udział w konferencji prasowej u boku ministra i wiceministra sprawiedliwości to ciekawe doświadczenie, ale nie należy tego odczytywać, jako deklaracji politycznej :) Chodzi o wspieranie ważnej, jak uważam, sprawy.

Aczkolwiek nie mogłem nie zauważyć, że stałem na tle konferencyjnej ściany, na której Orzeł Biały był na niebieskim tle, zaś miejscami orzeł był hmm... ciemno szary. Notuję dla porządku, bo w tej sprawie nie to jest najbardziej istotne. No, ale w końcu byłem tam po prostu zaproszonym przez ministra obywatelem.

I jeszcze: Fundacja ePaństwo zaczęła przygotowywać infrastrukturę fundacyjną do agregacji orzecznictwa. Każdy będzie mógł na bazie tych orzeczeń budować swoje serwisy. Fundacja te orzeczenia ma zamiar zintegrować z treścią przepisów prawa.

Czekamy teraz na kolejne Biuletyny Informacji Publicznej nazywane portalami orzeczeń, a wspierane przez MS. Czekamy też na to, co zrobi Sąd Najwyższy...