Przejmujemy państwo: konsultacje publiczne w "roju"

Załóżmy przez chwilę, że istnieje już jeden serwis rządowy do przeprowadzania konsultacji publicznych (w rzeczywistości trwają prace nad przygotowaniem pilotażu takiego serwisu). Załóżmy, że on już działa (będzie stał na Drupalu), wyszedł z fazy pilotażu, legislatorzy - za pomocą dedykowanej aplikacji publikują tam ustrukturalizowane dane, serwis udostępnia API. Zastanawiam się, co - poza korzystaniem z takiego serwisu - mogliby z takimi danymi zrobić obywatele. W dzisiejszych dniach mówi się wiele o "roju", o rozproszonej świadomości, która w swej masie jest mądrzejsza niż poszczególne jednostki indywidualnie. Zastanawiam się, jak zarządzać rojem w rozproszonych (jeśli chodzi o źródła interakcji, ale zintegrowanych - jeśli chodzi o nadającą się do importowania i eksportowania strukturę danych) konsultacjach publicznych.

Mój koncept jest taki, że o ile dokumenty przeznaczone do konsultacji napisane będą w edytorze strukturalizującym materiał i publikowanym centralnie via rządowy serwis konsultacji (zgodnie z SIWZ MG), a do tego będzie również API (application programming interface), to w "społeczności" (nie ważne, czy komercyjnie czy niekomercyjnie motywowanej) mogą powstać moduły dokonujące interakcji z takimi danymi, a wykorzystywane w serwisach zewnętrznych do serwisu rządowego. Chodzi o takie narzędzia programistyczne (np. moduły do Drupala, ale przecież nie tylko), które - w ramach ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego, a więc re-use, będą przejmowały publikowane w rządowym Drupalu dane i będą pozwalały na przeróżne interakcje.

Jeśli dokumenty poddane konsultacjom publicznym w rządowym serwisie będą również układane w tematyczne kategorie - taxonomie (por. Potrzebne słowniki i skorowidze do łatwiejszego śledzenia procesu legislacyjnego (i nie tylko)), to dane takie i narzędzia mogłyby się pojawiać w zewnętrznych serwisach tematycznych, do których dokumenty z wybranych (bądź wszystkich) taxonomii by przejęto.

W efekcie - jeśli dany projekt poddany konsultacjom byłby dobrze (poprawnie) dodany do skorowidza-taxonomii - bez zbędnego przeglądania wszystkiego zainteresowani określonym tematem (tematami) mogliby dowiadywać się o konsultacjach z własnych serwisów i brać w nich udział w swoich naturalnych "środowiskach" (serwisach). Są więc spełnione dwie role: informowanie o konsultacjach oraz możliwość dyskusji na dany temat w gronie osób, które współdzielą zainteresowanie danym zagadnieniem. Jedni obywatele są aktywni i potrafią oraz chcą przedstawić swoje uwagi, inni zaś lubią wiedzieć, że właśnie ktoś zaproponował zmiany legislacyjne w interesującym ich temacie, ale nie chcą przesyłać uwag organizatorowi konsultacji lub nie mają nic do dodania.

Dzięki wykorzystaniu danych dostępnych przez API informacje poddane konsultacjom trafiałyby wprost do zainteresowanych, którzy niekoniecznie chcieliby codziennie oglądać serwis rządowy, a dowiadywaliby się o pracach legislacyjnych niejako "przy okazji" codziennego przeglądania wybranych przez siebie źródeł informacji. Działoby się tak niezależnie od tego, czy byłby to jakiś hobbysta interesujący się konkretną dziedziną, czy organizacja pozarządowa, czy spółka działająca w danej branży, a może dziennikarz interesujący się daną dziedziną, a może zespół ekspertów takich czy innych, którzy konstruują jakiś program, np. polityczny - wszystko jedno kto. Miałby dostęp do danych ponieważ albo stworzył sobie własny system do śledzenia danej dziedziny, albo korzysta z takiego serwisu, który zorganizowała ktoś inny (np. fundacja, stowarzyszenie, izba gospodarcza, związek zawodowy, przedsiębiorca tworzący dla swoich pracowników intranet, wyspecjalizowana w danej dziedzinie kancelaria prawna, partia polityczna, szalony hobbysta interesujący się koleją, gazem łupkowym, ścieżkami rowerowymi, etc.).

Takie podmioty, jeśli miałyby na to ochotę, mogły by wysłać uwagi poprzez serwis rządowy, a więc przekazać je do źródła danych. Mogłyby też wcześniej przedyskutować temat w swoim gronie (w ramach wybranego przez siebie serwisu) i potem wysłać zbiorcze uwagi.

SIWZ przygotowywanego właśnie systemu przewiduje strukturalizację poddanego konsultacjom projektu aktu normatywnego na poziomie jednostek redakcyjnych. Dyskusja może zatem toczyć się dookoła jednego, wybranego artykułu, ustępu lub tirretu w całym projekcie wielkiej ustawy.

Możliwość interakcji ze strukturalizowanymi danymi spełnia też postulat neutralności technologicznej i przeciwdziała wejściu na ścieżkę uzależnienia od danej technologii (vendor lock-in). Wszak o ile serwis rządowy - zgodnie z zamówieniem publicznym - działać będzie na Drupalu, to przecież możliwość wykorzystania danych strukturalnych nie ogranicza się do takiej jedynie platformy. Można sobie wyobrazić powstanie narzędzi dedykowanych różnym systemom zarządzania treścią, a nawet integrujących dane do oprogramowania pudełkowego, edytorów tekstu, włączających dane bezpośrednio do baz danych...

Można sobie wyobrazić dalej posuniętą informatyzację roju. Bo - gdyby API na to pozwalało - przeróżne moduły działające w przeróżnych serwisach, mogłyby przekazywać zgłaszane tam uwagi "automatycznie" (lub półautomatycznie) do głównego nurtu konsultacji przeprowadzanych w serwisie rządowym. Rządowy serwis mógłby tu działać jak agregator lub trackback. W jakiś sposób Ministerstwo Finansów agreguje przesyłane doń elektronicznie zeznania podatkowe od milionów podatników, a dziś istnieją też programy i serwisy, które realizują taką funkcję, chociaż nie zostały przygotowane przez programistów MinFinu lub działających na jego zlecenie...

Narzędzia powstające w społeczności "roju" mogłyby w swój własny sposób uwzględniać społeczną weryfikację zgłaszanych uwag (+1, like, gwiazdka, jak kto chce, byle dało się to potem ustrukturalizować). Ale przecież "rój" może dokonywać rozproszonej interakcji nie tylko z samymi uwagami zgłaszanymi w procesie konsultacji. Mógłby wszak również w sposób rozproszony dokonywać interakcji ze skorowidzami i taxonomiami. Wyobraźmy sobie na przykład narzędzia do proponowania taxonomii nie uwzględnionych przy dokumentach, albo innego tagowania.

Weźmy taki serwis, jak VaGla.pl. Interesują mnie "prawne aspekty społeczeństwa informacyjnego". Prawdopodobnie chciałbym zintegrować ten serwis z danymi udostępnianymi do konsultacji publicznych w takich kategoriach, jak "prywatność", "ochrona danych osobowych", "prawo telekomunikacyjne", "dostęp do informacji publicznej", "prawo autorskie", "prawa pokrewne", etc. Ale takich kategorii pewnie nie będzie początkowo w oficjalnym serwisie konsultacji publicznych. Mógłbym zatem wykorzystać te kategorie, które serwis by udostępniał, a następnie sam, wraz z czytelnikami serwisu, którzy mieliby w serwisie odpowiednie uprawnienia, moglibyśmy np. tagować projekty (nawet jednostki redakcyjne). Czytelnicy mogliby dokonywać społecznej kontroli (+1), a ktoś inny, z innego serwisu, mógłby np. zaimportować sobie taką (nieoficjalną) taxonomię - jeśli uznałby, że jest lepsza od oficjalnej. Mógłby to działać trochę na zasadzie RBL (real time blacklists), które propagują w czasie rzeczywistym listy spamerskich serwerów.

Mógłbym też agregować taxonomie tworzone w innych dostępnych mi serwisach (narzędzia musiałyby wychwytywać konflikty, przeciwdziałać powstawaniu powtórzeń danych, etc.). W ten sposób mógłbym korzystać z taxonomii powstających w serwisach interesujących się inną niż moja dziedziną. Gdyby w zatem ktoś w serwisie interesującym się problematyką rolniczą, a wykorzystującym dane z oficjalnego rządowego serwisu konsultacji publicznych, oznaczył jakiś projekt interesującą mnie kategorią, to potencjalnie mógłbym sie o tym dowiedzieć. Oczywiście o ile takie źródło rozproszonych taxonomii było gdzieś integrowane (np. mogłyby powstać serwisy na wzór "Planet" - "Planeta konsultacji prywatność", "Planeta konsultacji retencja danych", etc.).

Takie propozycje zebrane (porównywane przez agregacje takich taxonomii i dodatkowo społeczną ocenę na zasadzie +1 dla propozycji) mogą dodatkowo budować skorowidz oficjalny. Usprawniać go. Oczywiście wymagałoby to odpowiedniej metodologii i redakcji - co jest nie lada wyzwaniem. Początki swojej taxonomii na VaGla.pl robiłem w czasach, kiedy zupełnie nie miałem pojęcia na ten temat, a potem nie miałem już siły poprawiać przyporządkowania (dla blisko 10 tys. tekstów) i teraz nieco grzęznę w tym co mam. Taxonomie są niezwykle ważne. Dobrze zrobione taxonomie.

W ramach takich samych taxonomii musiałyby być również opublikowane podsumowania konsultacji publicznych (w myśl zasady, że nie wystarczy jedynie zadać pytania społeczeństwu co ono myśli, ale trzeba jeszcze opracować zgłoszone uwagi i przedstawić publicznie wynik konsultacji, odnosząc się do poszczególnych uwag i wyjaśniając, dlaczego wybrano takie, a nie inne rozwiązanie).

Czy można sobie wyobrazić taki model konsultacji "w roju"? Jeśli tak, i jeśli pojawiłyby się narzędzia do przejmowania i przetwarzania oficjalnych danych przeznaczonych do konsultacji, to taki "rój" w sposób rozproszony konsultuje projekty publikowane centralnie. Organizator dostaje feedback od ludzi rzeczywiście interesujących się danym tematem. Oni zaś nie przeoczą również podsumowania konsultacji publicznych. Nikt nie jest pominięty, jeśli chce się tylko zainteresować. Realizowany jest postulat dostępu do informacji publicznej, realizowane są zasady ponownego wykorzystania informacji z sektora publicznego. Zwiększa się społeczna kontrola nad działaniem państwa.

PS

A, że takie narzędzia i moduły mogłyby powstać, niech o tym świadczy fakt, że powstała wersja "alfa" modułu do Drupala, który wykorzystuje API Sejmometru: Sejmometr API dla Drupala. Rozwój takiego modułu zależy od kilku czynników: od praw autorskich do kodu, od tego, czy twórca będzie miał siłę i ochotę go rozwijać, czy będą mogli go wspierać inni, od poprawności danych wypuszczanych przez API Sejmometru. Ale jeśli takie czynniki nie stanowiłyby przeszkody, to rozwój takiego modułu (wzbogacanie go o kolejne funkcje, nawet takie, które nie przewidziane są jeszcze w samym serwisie Sejmometr) zależy już tylko od wyobraźni developerów.

Przeczytaj również: Konsultacje publiczne: moja "warsztatowa" agenda oraz RPO o udziale obywateli w procesie stanowienia prawa.

PPS

Wydaje mi się, że coś takiego nigdzie na świecie nie działa jeszcze. Nawet nie wiem, czy ktoś w ten sposób do tego podszedł. Być może tak, bo to - poza trudnościami technicznymi - naturalny, przynajmniej moim zdaniem, sposób wykorzystania danych publicznych. Trzeba by zapuścić kwerendę w Sieci i sprawdzić, czy ktoś nad czymś takim już pracuje.

Zupełnie inna sprawa, że wraz z takim propagowaniem danych momentalnie zechcą z nich skorzystać przeróżni spamerzy od SEO i precli. System powinien mieć to na uwadze, ale nie wydaje mi się, by trzeba było jakoś szczególnie przeszkadzać dowolnemu wykorzystaniu danych konsultacyjnych.