Konstytucyjność zasad dostępu do informacji w UE a konstytucyjne prawo do informacji publicznej w RP

Zastanawiam się teraz, jak się ma art 4 ust. 1 pkt a) tiret trzecie i czwarte oraz ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (wraz z proponowanymi zmianami tego rozporządzenia) do przepisów polskiej Konstytucji. Teraz mogę się zastanawiać bardziej, niż wówczas, gdy pytałem o to przy okazji braku udostępnienia informacji o ACTA (por. MKiDN przesłało odpowiedź w sprawie ACTA, czyli dlaczego nie możemy wiedzieć). Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie SK 45/09.

W komunikacie prasowym po rozprawie dotyczącej wyłączenia udziału dłużnika przed sądem pierwszej instancji w postępowaniu o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa członkowskiego Unii Europejskiej (czyli na temat wyroku TK z dnia 16 listopada 2011 r. sygn. akt SK 45/09) czytamy:

(...)
Przedmiotem skargi konstytucyjnej w rozumieniu art. 79 ust. 1 konstytucji może być ustawa lub inny akt normatywny. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, aktem normatywnym, w rozumieniu art. 79 ust. 1 konstytucji, może być nie tylko akt normatywny wydany przez któryś z organów polskich, ale także - po spełnieniu dalszych warunków - akt wydany przez organ organizacji międzynarodowej, której członkiem jest Rzeczpospolita Polska. Dotyczy to w pierwszym rzędzie aktów należących do prawa Unii Europejskiej, stanowionych przez instytucje tej organizacji. Akty takie wchodzą w skład obowiązującego w Polsce porządku prawnego.

Zgodnie z art. 288 akapit 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Normy rozporządzenia mają charakter generalny i abstrakcyjny. Adresatami norm rozporządzeń są nie tylko państwa członkowskie i ich organy, lecz także jednostki (podmioty prywatne). Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że rozporządzenie unijne wykazuje cechy aktu normatywnego w rozumieniu art. 79 ust. 1 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny uznał także, że rozporządzenia unijne mogą zawierać normy, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzeka ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach jednostek, określonych w konstytucji. Rozporządzenia mogą stanowić podstawę prawną decyzji administracyjnych i orzeczeń sądowych w państwach członkowskich, w tym także w Polsce. W postępowaniach przed sądami krajowymi, jednostki (osoby fizyczne i prawne) mogą powoływać się normy rozporządzeń unijnych i wywodzić z nich swoje prawa.

Z tych względów Trybunał orzekł, że rozporządzenie unijne może być przedmiotem kontroli w postępowaniu wszczętym w trybie skargi konstytucyjnej określonej w art. 79 ust. 1 konstytucji. Okoliczność, że jest to akt prawa unijnego, jakkolwiek stanowiący również część polskiego porządku prawnego, wpływa na specyfikę kontroli jego zgodności z konstytucją, sprawowanej przez Trybunał Konstytucyjny.
(...)

Artykuł 61 Konstytucji RP brzmi:

1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.

3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.

4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

Przepisy Art 4 ust. 1 pkt a) tiret trzecie i czwarte oraz ust. 3 rozporządzenia unijnego, mówią o sytuacji, w której ujawnienie dokumentu naruszyłoby ochronę interesu publicznego w odniesieniu do stosunków międzynarodowych (to jest tiret trzecie), w odniesieniu do finansowej, monetarnej czy ekonomicznej polityki Wspólnoty lub Państwa Członkowskiego (to jest tiret czwarte) oraz - w ust. 3 mowa o tym, że:

Dostęp do dokumentu sporządzonego przez instytucję do celów wewnętrznych lub otrzymanego przez instytucję, który odnosi się do spraw, w przypadku których decyzja nie została wydana przez instytucję, może zostać nieudzielony, jeśli ujawnienie takiego dokumentu poważnie naruszyłoby proces podejmowania decyzji przez tę instytucję, chyba że za ujawnieniem przemawia interes publiczny.

A to nie są przesłanki, o których mowa w art. 61 ust. 3 Konstytucji RP.

Przeczytaj: Konstytucyjność "wtórnego prawa wspólnotowego" na przykładzie dostępu do informacji publicznej

Warto sięgnąć również do Wniosku Komisji dot. ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (PDF) z marca 2011 r. (KOM(2011) 137 wersja ostateczna, 2008/0090 (COD)) i materiałów dot. tego wniosku: Procedure file COD/2008/0090, zwłaszcza Projekt sprawozdania Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (przekształcenie) (COM(2008)0229 – C6-0184/2008 – 2008/0090(COD)) (PDF). 14. grudnia ma się odbyć debata w tej sprawie, a następnego dnia głosowanie.

Sięgnij również do tekstu Wtorek w UE: debata nad komunikacją elektroniczną oraz głosowanie w sprawie dostępu do dokumentów unijnych z 2009 roku.